Görevleri Puanlama Rubriklerinin ve Değerlendirme

Basamaklı öğretim programı uygulamasında, seçmeli görevlerin yukarıda belirtilen kriterler doğrultusunda tasarlanmasından sonraki en önemli aşamalardan birisi görevlere ilişkin puanlama rubriklerinin ve değerlendirme kriterlerinin (yönergelerin) tasarlanmasıdır. Öğrencinin görevlere ilişkin alacağı puanların sürpriz puan şeklinde olmaması gerekmektedir (Nunley, 2004, s. 83). Öğrencilerin neyi nasıl yaparsa kaç puan alacağını önceden bilmeleri gerekmektedir. Bu durumun onlara hem görevlerini daha özenli yapmaları hem de bilgileri daha iyi özümsemeleri noktasında avantajlar sağlayacağı düşünülmektedir. Görev değerlendirme kriterleri aslında öğretmenin görevlere ilişkin öğrencilerden beklentilerini dile getirmektedir. Bu beklentiler açık ve net olduğunda öğretmen öğrenci iletişiminin sağlıklı bir şekilde yürüyeceği düşünülmektedir.

Görev değerlendirme kriterleri, görevlere ilişkin öğretmen beklentilerinin ve görevlerle ilgili belirli standartların yazılı ifade ediliş biçimleridir. Kriterleri ve puan değerlerini içeren, gerek sınıf ortamında öğrencilerin görebileceği yerlere asılan gerekse öğrencilere önceden bireysel olarak sunulan belge ise puanlama rubriği olarak kullanılmaktadır (Nunley, 2002, 2004, 2011). Puanlama rubriklerine yazılacak değerlendirme kriterleri ve puan değerlerinin öğrencilerin rahat anlayabileceği açık ve basit bir dille yazılması gerekmektedir (Nunley, 2004, s. 83). Rubrikler

öğrencilere nasıl puanlanacakları konusunda bilgi vermesi, görevden tam puan alabilmeleri için ne yapmaları ve neleri öğrenmeleri konusunda bilgi vermesi açısından büyük önem taşımaktadır (Nunley, 2004, 2011). Rubrikler, öğrencilere yol göstermenin yanı sıra öğretmene de rahat ve adil puanlama yapabilmesi açısından büyük fayda sağlamaktadır. Puanlama rubrikleri öğrencilere görevlere başlamadan önce veya görevlerle birlikte verilmelidir. Nunley, rubriklerde çok fazla detay yerine, belli başlı görevler için kullanılabilecek genel rubriklerin hazırlanmasını ve bunların her yeni üniteye ilişkin seçmeli görevlere uyarlanabilir şekilde olmasını önermektedir (Nunley, 2011, s. 1023). Örneğin, poster hazırlama görevi için hazırlanacak genel bir rubriğin tüm yıl boyuna diğer ünitelerde de kullanılabileceği belirtilmektedir.

Nunley (2004), bir ünitede öğrencilere yaptırılabilecek kitap soruları, video izleme, kelime çalışmaları, flaş kart hazırlama, bilgisayar program çalışmaları, poster hazırlama gibi 10-15 tane temel görevin tespit edilmesini önermektedir. Daha sonra bu görevlerin hangi genel kriterler doğrultusunda puanlanacağına ilişkin değerlendirme kriterlerinin yazılmasını tavsiye etmektedir. Aşağıda Nunley’in (2004) bilgisayar program çalışması görevi için yazdığı bir değerlendirme kriteri yer almaktadır;

“Bu bilgisayar programı kendini değerlendirme testleri içeren basit programdır. Programla ilgili yapacağınız görevin toplam değeri 10 puandır. Size programla ilgili 5 soru soracağım ve her doğru cevap için 2 puan alacaksınız. Program üzerinde en az yarım saat çalışma yapmanız gerekmektedir.”(s.84)

Görüldüğü gibi, basit bir şekilde yazılan bu açıklamadan öğrencilerin bilgisayar program çalışması görevine ilişkin nasıl değerlendirilecekleri, sözlü sunumda öğretmenin kaç soru soracağı, soru başına ve toplamda kaç puan alacakları rahatlıkla anlaşılabilmektedir. Nunley (2004), bu gibi puanlama rubriklerini büyük kağıtlara yazdırıp sınıfın farklı noktalarına, öğrencilerin rahat görebileceği şekilde astığını belirtmektedir. Bazen daha detaylı rubrikler de hazırladığını ve öğrencilerin kullanımına sunduğunu da belirtmektedir. Ayrıca, rubrik tasarlamada standart bir yöntemin olmadığını, beklentiler doğrultusunda oluşturulan kriterlerin ve puan

değerlerinin açık ve net şekilde belirtildiği müddetçe her öğretmenin kendi rubriğini tasarlamada esnek davranabileceğine vurgu yapmaktadır (Nunley, 2011, s. 1033). Öğrencilerin öğretmenin hazırladığı görevler dışında yeni seçmeli görevler önerebildiği gibi, önerdikleri görevlere ilişkin puanlama rubriklerini de kendilerinin tasarlamaları gerektiğini belirtmektedir (Nunley, 2011, s. 1039).

Aşağıda, Nunley (2004) tarafından hazırlanan bazı detaylı puanlama rubriklerine yer verilmektedir.

Tablo 2.2. Fen Bilgisi Ders Görevleri İle İlgili Detaylı Rubrikler Sanatla Bilim Posteri: 20 Puan

20 Puan: Poster özenle hazırlanmış. Farklı kaynakların birleşiminden özgün bir bilgi görseli sunmaktadır.(Arkadaki listede yer alan kaynaklar) Poster kâğıdı üzerindeki alanlar verimli bir şekilde kullanılmış. Konunun anlaşıldığını göstermektedir. (Konuyla ilgili en az 5 temel bilginin öğrenildiğini göstermektedir) Yaratıcı, renkli ve canlı bir görünüme sahiptir. 15 Puan: Poster özenle hazırlanmış. Görsel sadece birkaç kaynağa bağlı kalınarak hazırlanmış. Kısmi özgünlüğe sahip. Fikirler kısmi açıklığa sahip. Konunun kısmi şekilde anlaşıldığını göstermektedir. (Konuyla ilgili 5’den az temel bilginin öğrenildiğini

göstermektedir) Birkaç yeni eklemelerle daha güzel hale gelebilir.

10 Puan: Poster öğrenmeyi biraz yansıtmaktadır fakat hiç özgün değildir. Renkli

hazırlanmış. Fakat daha kaliteli bir poster zemini tasarlanabilirdi. Sergilenmeyebilir. Fikirler anlaşılabilir şekilde.

5 Puan: Poster aceleyle yapılmış. Sadece birkaç fikir yansıtılmış. Hiç özgün değil. Sadece tek renk tercih edilmiş. Sergilemeye uygun değil. Öğrenmeyi yansıtmamaktadır.

Ders Kitabı Okumaları (Kitap Çalışması) : 15 Puan

15 Puan: Cevaplar gayet açık ve yazarın kendi ifadeleriyle yazılmış. Öğrenci soruları cevaplamada rahat davranmış. Sorular üzerinde gerektiği gibi kapsamlı düşünme gerçekleştirmiş.

10 Puan: Cevaplar yazarın kendi ifadeleriyle yazılmış. Öğrenci sözlü savunmada soruların sadece yarısını cevaplayabildi. Konuyu anlama noktasında çok rahat değil.

5 Puan: Cevaplar yazarın kendi ifadelerini yansıtmamaktadır. Sözlü savunmada soruların yarıdan daha azını cevaplayabildi.

Yazarak Bilim (Kısa Cevap Görevleri) : 10 Puan

10 Puan: Yazı gayet özgün ve birkaç dilbilgisi ve yazım hatası dışında düzenli bir şekilde hazırlanmış. Fikirler oldukça anlaşılır ve en az 3-4 tane fikir rahatça ifade edilmiş.

5 Puan: Yazı kısmi özgün niteliktedir. Dilbilgisi ve yazım hataları içermektedir. Sadece 1-2 tane fikir rahatça açıklanmış

Teknolojiyle Bilim (Bilgisayar Çalışması) : 10 Puan

10 Puan: Bilgisayarda en az 30 dakika çalışma yapıldı. Öğrendiği 5 kavramı açıkladı ve programla ilgili sorulan 2-3 soruyu doğru cevapladı.

5 Puan: Bilgisayarda en az 20 dakika çalışma yapıldı. Öğrendiği 3 kavramı açıkladı ve programla ilgili sorulan 1-3 soruyu doğru cevapladı.

Video ile Bilim (Video İzleme Görevleri) : 15 Puan

15 Puan: Kesintisiz bir şekilde tüm videoyu izledi. Video ile ilgili gerekli notlar alındı. Videodan öğrenilen en az 5-7 kavramı açıkladı ve sorulan 2-3 soruyu cevapladı.

10 Puan: Kesintisiz bir şekilde tüm videoyu izledi. Video ile ilgili notlar gelişigüzel alınmış. Videodan öğrenilen en az 3-4 kavramı açıkladı ve sorulan 2-3 sorudan daha azını cevapladı.

5 Puan: Videonun en az yüzde 75’ini izledi. Öğrendiği 3-4 kavramı açıkladı fakat sorulan sorulardan sadece bir tanesini cevapladı.

Bilim Hakkında Düşünmek (A Basamağı Görevleri): 20 Puan

20 Puan: Konuyla ilgili en az 3 tane güncel bilimsel makaleden yararlanılır. (5 yıl içinde yayımlanmış) Her bir makaleyle ilgili yazarın kendi ifadeleriyle en az 3’er cümlelik detaylı özet yapılır. Video sunumu 2-5 dakika sürer. Sunucu rahattır, konuya hakimdir ve kamerayla göz temasında bulunur. Fikirler araştırmalarla tutarlılık sağlamaktadır. (Raporda araştırmayla ilgili kapsamlı bilgi verilir ve fikirler araştırmaya tutarlı bir şekilde yansıtılır.)

15 Puan: Konuyla ilgili en az 3 tane güncel bilimsel makaleden yararlanılır. Her bir makaleyle ilgili yazarın kendi ifadeleriyle en az 3’er cümlelik detaylı özet yapılır. Video sunumu 2-5 dakika sürer. Sunucu konuya pek hâkim görünmüyor ve göz temasından kaçınıyor. Tüm fikirler araştırmaya yansıtılmamış.

10 Puan: Konuyla ilgili en az 2 tane güncel bilimsel makaleden yararlanılır. Özensiz hazırlanan özetler mevcuttur. Video yeterince uzun değil. (1 dakikadan biraz az veya biraz fazla). Sunucu materyalden okuma yapmaktadır. Tüm fikirler açıkça araştırmaya yansıtılmamış.

5 Puan: Konuyla ilgili en az 2 tane güncel bilimsel makaleden yararlanılır. Özetler mevcuttur. Video sunumu hazırlanmamış.

Kaynak: Nunley (2004, s. 88, 89, 90, 91)

Tablo 2.2.’deki görev puanlama rubrik örnekleri incelendiğinde, bu rubriklerin görevin adını, toplam puan değerini, görevlere ilişkin değerlendirme kriterlerini ve kriterlerin her birinin puan değerlerini içerdiği görülmektedir. Bu rubrikler sınıf panolarına asılabileceği gibi öğrencilere bireysel olarak da sunulabilmektedir. Böylece öğrenciler görevlere ilişkin kendilerinden beklenenlerin farkında olarak görev tercihlerini yapmaktadırlar.

Aşağıdaki Tablo 2.3.’de yıl boyunca sınıf panolarında asılabilecek ve daha çok belli başlı görevlerin nasıl yapılabileceği yönünde rehber niteliği taşıyan basit rubrikler yer almaktadır.

Tablo 2.3. Sınıf Duvarlarına Asılabilecek Yönlendirici Basit Rubrikler FLAŞ KARTLARI NASIL YAPARIM?

Flaş Kartlar 8,5 X 11 ölçülerinde kağıtlardan yapılır. Kâğıdı ortadan ikiye birkaç kez katlayarak 8 tane kare şekli elde ediniz. Makasla bu kare şekillerini kesip 8 tane küçük kare kartlar elde ediniz. Kelime sayısına göre bu şekilde kare kağıtlar elde ediniz. Kartın bir yüzüne kelimeyi yazınız. Diğer yüzüne ise kendi ifadelerinizi kullanarak tanımını yazınız. Bu kelimeleri öğreniniz. Hepsi toplam 10 puan değerindedir.

Puanlama: Rasgele 10 tane kartı seçeceğim ve size seçtiğim kelimeleri soracağım. Her bildiğiniz kelime için 1 puan elde edeceksiniz.

DERS ANLATIMLARINI NASIL DİNLEMEM GEREKİR?

Öğretmen ders anlatımları günlük 5 puan değerindedir. Puan alabilmek için sınıfta hazır olup ders anlatımını tam olarak dinlemeniz gerekmektedir. Konunun ana hatları

projeksiyonla yansıtılacak ve bu ana hatları kopyalamanız, iyi dinlemeniz ve ders sırasında söylediklerime göre doldurmanız gerekiyor.

VİDEOLARDAN NASIL PUAN ALIRIM?

45-60 dakikalık bir video genellikle 15 puanlık bir değere sahiptir. Tam puan alabilmek için videoları dikkatli bir şekilde izlemeniz gerekmektedir. 10 puan videoyu izlediğiniz için alırsınız. 5 puan da öğrendiğiniz 5 bilgiyi öğretmene veya sınıftaki arkadaşlarınıza doğru bir şekilde anlattığınız için alırsınız.

FEN BİLGİSİ İLE İLGİLİ ÇOK YÖNLÜ OKUMA ÇALIŞMALARINDAN NASIL PUAN ALIRIM?

En az 45 dakika boyunca bilimle ilgili konular için gazetelerden, dergilerden ve kitaplardan okuma yapmanız gerekmektedir. Okumaya başlamadan önce lütfen bana hangi konuyla ilgili okuma yapacağınızı bildiriniz. Okumanız bittikten sonra neler öğrendiğinizi size soracağım. Yapacağınız özet okumuş olduğunuz konuya ilişkin ilgi ve bilginiz doğrultusunda 10 puanlık değere sahip olacaktır. Öğrendiğiniz en az 5 bilgiyi açıklayıp savunabilmelisiniz.

ÇALIŞMA KAĞITLARINDAN NASIL PUAN ALIRIM?

Çalışma kağıtlarının her biri genelde 5 puanlık bir değere sahiptir. Üniteyle ilgili en fazla 3 tane olmak üzere toplam 15 puanlık çalışma kâğıdı yapabilirsiniz. Size yaptığınız çalışma kâğıdı ile ilgili 3 soru soracağım ve puanlar sorulara nasıl cevap verdiğinize bağlı olacaktır.

Kaynak: Nunley (2004, s. 92, 93)

Tablo 2.3.’deki örneklerden görüldüğü üzere, rubrikler yıl boyunca kullanılabilecek belli başlı görevlerin öğrenciler tarafından nasıl yapılacağı ve değerlendirileceğine ilişkin bilgileri içermektedir. Bu rubriklerin sınıf panosuna asılması öğretmenin yükünü de hafifleteceği düşünülmektedir. Öğretmenin her görevin nasıl yapılıp nasıl puanlanacağına ilişkin sürekli açıklamalar yapmasını azaltması ve vakit tasarrufu sağlaması açısından büyük önem taşımaktadır.

Nunley’e göre (2004, 2011), rubrikler gerekli gördüğünde yeniden düzenlenebilir, kriter ve puanlarda yeni eklemeler ve çıkarmalar yapılabilir. Hatta süreç içine öğrencilerin görüşlerine başvurup öğrencilerin istekleri doğrultusunda yeniden şekillendirilebilmektedir. Basamaklı öğretim programında öğrenciler sürekli değerlendirme sürecine dahil olmaktadırlar. Çünkü basamaklı öğretim programının temeli öğrenmelerin gerçekleşmesi, denetlenmesi ve ortaya çıkarılması üzerine kuruludur (Nunley, 2002, 2003a, 2004, 2006, 2011). Rubriklerde öğretmen değerlendirme bölümlerinin yanı sıra öğrencilerin de kendilerini değerlendirmeleri için yer ayrılmaktadır. Böylelikle öğretmen ve öğrenci değerlendirme notunun ortalaması alınarak öğrencinin o göreve ve nihayetinde üniteye ilişkin değerlendirme puanı ortaya çıkarılmaktadır. Bu yüzden Nunley (2002, 2004, 2006, 2011), değerlendirme kriterlerinin öğrenci görüşlerine de açık olduğunu belirtmektedir.

Ayrıca Nunley, seçmeli görevlerin ve puanlama rubriklerinin tasarlanmasında zümre öğretmenlerin ve diğer branşlardaki meslektaşların da görüşlerinin alınması gerekliliğinin öneminden bahsetmektedir (Nunley, 2002). Aynı sınıfta ders veren diğer öğretmenlerin, o sınıftaki öğrencilerin seviyesi ve hazırbulunuşluk düzeyleri hakkındaki görüşlerine başvurulmasının seçmeli görev belirlemede ve rubrik hazırlamada etkili olabileceği düşünülmektedir. Rubrik hazırlarken, hangi tür durumların öğrencilerin görevden tam puan almasını önleyeceğine dair ifadelere yer verilmesi öğrenciler görevleri yaparken yol gösterici olmaktadır. Örneğin video izlerken başka şeylerle uğraşmak gibi davranışların eksik puan alacaklarını bilmeleri görevlere daha fazla yoğunlaşmalarını sağlamaktadır (Nunley, 2002, s. 23). Rubriklerin tasarımı, detaylı veya basit şekilde hazırlanması görevin niteliğine, öğrenci seviyesine göre esnek şekilde hazırlanabilmektedir. Bunun tercihi öğretmene bırakılmaktadır. Nunley’in (2002, 2004, 2011) çalışmalarında kullandığı rubrikler incelendiğinde genellikle basit rubrikleri tercih ettiği görülmektedir. Basit rubriklerin hem öğretmen hem de öğrenci kullanımı açısından kolay ve pratik olduğu düşünülmektedir.

Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere basamaklı öğretim programı, öğrenme öğretme sürecinin her aşamasını öğretmen ve öğrenci lehine kolaylaştırmayı ve bireyin öğrenmelerini içselleştirmesini hedeflemektedir. Basamaklı öğretim programı ile derslerin daha zevkli ve eğlenceli geçeceği düşünülmektedir (Nunley, 2002, 2004). Basamaklı öğretim programı doğru uygulandığı takdirde öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin öğrenme sürecinden keyif alıp ve sonuçlarından memnun kalacağı düşünülmektedir. Eğer bu üç gruptan birisi veya hepsi basamaklı öğretim programı uygulamalarını strese neden olan ve daha az faydalı fazladan bir yük olarak görürse, bu durum uygulamada bir şeylerin ters gittiğinin habercisi olabilmektedir. Böyle bir durumla karşılaşılması durumunda, uygulamanın tekrar gözden geçirilmesi, seçmeli görevlerin ve sürelerinin azaltılarak tekrar denenmesi gerekebilmektedir (Nunley, 2004, s. 81).