Görüşme sorularının belirlenmesi için yapılan anket çalışması

Tez kapsamında yapılan derinlemesine görüşme tekniğinde kullanılacak soruların belirlenmesi için öncelikle İstanbul’da farklı gelir gruplarına hitap eden ve farklı güvenlik düzeyine sahip korumalı yerleşimlerde yaşayan orta, orta-üst ve üst gelir

gruplarından hane halklarıyla anket yapılmıştır (EK A.1). Anket çalışması kapsamında; 20 farklı korumalı yerleşimden (10 adet üst ve 10 adet orta-üst gelir grubu) 67 hane halkı ile görüşülmüştür. Orta gelir grubu korumalı yerleşimlerin genel özelliklerini yansıtan Avrupa Konutları Atakent 1 (Halkalı), kent çeperinde gecekondu alanlarına bitişik ve sanayi alanlarına yakın olarak konumlanmış olması, sosyal ve mekansal çelişkileri bünyesinde barındırması, kullanıcıların tercih sebeplerinin güvenlikle ilişkisinin araştırılması için uygun niteliklere sahip bir konut yerleşimi olmasından dolayı pilot çalışma kapsamına alınmış ve bu yerleşimde yaşayan 67 hane halkı ile anket yapılmıştır.

Anket soruları 6 farklı bölüm halinde hazırlanmıştır. Bunlar;

1. Sosyo-demografik yapı (cinsiyet, yaş, doğum yeri, medeni hal, eğitim

durumu, meslek)

2. Gelir durumu (iş, konut sahipliği, otomobil sahipliği)

3. Hanehalkı hareketliliği (İstanbul’da oturma süresi, İstanbul’a nereden

gelindiği, yerleşime nereden ve ne zaman taşınıldığı)

4. Ulaşım (ulaşım tercihleri ve konut-iş mesafesi)

5. Memnuniyet (yerleşime taşınma nedeni, başka yere taşınma isteği, yerleşimin

sorunları)

6. Güvenlik (yerleşimin güvenliği, site yakın çevresinin güvenliği, kişilerin suç

geçmişi)

Üst ve üst- orta gelir grubu korumalı yerleşim anket sonuçlarına göre kişilerin bulundukları KY’ye taşınma nedenleri oransal sırasıyla aşağıdaki gibidir.

• Güvenlik %17,3

• Bol yeşil alan ve temiz hava %11,5

• Çevrenin bakımlı, temiz ve konforlu olması %9

• Mahremiyet %8,5

• Estetik çevre %7,5

• Saygın bir muhit olması_kendini ayrıcalıklı hissetme %7

• KY yönetim hizmetleri %7

• KY yaşam tarzı %7

Orta gelir grubu korumalı yerleşim (Avrupa Konutları Atakent 1) anket sonuçlarına göre kişilerin bulundukları KY’ye taşınma nedenleri oransal sırasıyla aşağıdaki gibidir.

• Güvenli olması_%17,40

• Çevrenin bakımlı, temiz ve konforlu olması_ %13,29

• Bol yeşil alan ve temiz hava_ %11,39

• Aktivite alanları_%10,12 • KY yaşam tarzı_%10,12 • KY yönetimi hizmetleri_%8,86 • Estetik çevre_%8,22 • Sosyal homojenlik_%5,06 • Mahremiyet_%5,06

• Saygın bir muhit olması, kendini ayrıcalıklı hissetme_%3,79 sonuçları ortaya çıkmıştır.

• İyi bir yatırım olması_%3,79

• KY içinde akraba ve/veya arkadaşların varlığı_%2.21 olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu sonuçlara göre güvenlik alana taşınmada en etkili faktör olarak görünmekle birlikte çevresel özelliklerin de önemi dikkat çekicidir.

Apartman bloklarından oluşan korumalı yerleşimleri tercih eden orta gelir grubuna dahil kullanıcı profili eğitimli, mesleği olan, evli ve çocuklu genç çiftlerdir. Bu grup için güvenliğin yaşam tarzı kadar önemli olduğu gözlenmektedir. Zamanı oldukça kısıtlı olan bu grup için, hayatlarını kolaylaştıran pek çok imkanı sunan (özellikle çocuklar için) korumalı yerleşimlerde yaşamak talep edilen bir olguya dönüşmüştür.

Farklı gelir gruplarına göre, korumalı yerleşimlere taşınma nedenleri irdelendiğinde, güvenlik kriterinin aynı düzeyde öneme sahip oluşu dikkat çekicidir. Çevrenin

bakımlı, temiz ve konforlu oluşu, sitedeki yaşam tarzı, aktivite alanlarının varlığı konularında orta gelir grubunun görece olarak daha hassas olduğu gözlenmiştir. Üst/üst-orta gelir grubu ise statü ve mahremiyet konularında daha hassastır.

Çalışmayan kesim ise, özellikle orta/orta-üst gelir grubu korumalı yerleşimlerde, çocuklarını (3-4 yaşına kadar-kreş dönemine kadar) kendileri büyütmek için bir süreliğine çalışmaya ara vermiş olan kadınlardan oluşmaktadır.

Yapılan anket çalışması sonucunda, suç korkusu kadınlarda erkeklere oranla çok daha fazla çıkmıştır. Kadınların korumalı yerleşimde yaşamayı tercih etmesinde, birincil neden güvenlik, ikincil neden ise çocuklarını rahat büyütebileceği bir ortam sağlamaktır. Erkekler için güvenlik kadınlar kadar belirleyici faktör değildir. Aktivite alanlarının varlığı ve yeşil alanların çokluğu daha önemli faktörlerdir.

Pek çok korumalı yerleşimin, kentin çeperinde gecekondu alanlarının bitişiğinde yer alması sosyal ve mekansal ayrışmayı daha da belirginleştirmektedir. Ayrıca bu yapıdaki alanlarda konumlanmış olan korumalı yerleşimlerde güvenlik çevreye duyulan güvensizlik nedeniyle daha güçlü bir belirleyici olmaktadır.

Yapılan çalışma kullanıcıların tamamına yakınının korumalı yerleşimlerde yaşamaktan memnun olduklarını göstermiştir.

Sonuç olarak korumalı yerleşimler İstanbul için de fazlasıyla talep edilen konut üretim biçimi halini almıştır. İstanbul’da pek çok alanda kamusal ve yerel hizmetlere ulaşım kolay olmamaktadır. Bu hizmetleri kendi özerk yapısı içinde, güvenli bir şekilde, korumalı yerleşimler sağlamaktadır.

Tez çalışmasının ana sorusu olan “insanlar korumalı yerleşimlerde yaşamayı neden tercih ederler?” sorusu niteliksel bir araştırma için uygun bir sorudur. Tezin asıl alan araştırması bölümünde çıkan bazı sonuçların bu nedenle yapılan anket çalışmasında çıkan bazı sonuçlarla tezatlık göstermesi de bu durumu desteklemektedir. Ancak yapılacak anket çalışmasının niteliksel araştırmada kullanılacak görüşme formu temalarının ve sorularının belirlenmesinde faydalı olacağına karar verilmiştir. Böylelikle, yapılan anket çalışması doğrultusunda görüşme soruları belirlenerek görüşme formu hazırlanmıştır. Görüşme formunda ana başlıklar hane halkı özellikleri, yerleşim ve konut özellikleri, konut tercihleri, güvenlik ve kişisel özellikler olarak belirlenerek; tercihler, memnuniyet, beklentiler, değerler ve

anlamlar üzerinden sorgulamaya olanak tanıyacak alt başlıklar oluşturulmuştur (EK B.1).

Anket çalışması kapsamında görüşülen hanehalkları 3. ve 2. derece güvenlik düzeyine sahip KY’lerde oturmaktadırlar ancak bunlara ek olarak 1. derece güvenlik düzeyine sahip KY’ler de tez kapsamına alınmıştır. Anket çalışmasında Avrupa Konutları Atakent 1 KY’sinin orta gelir grubu olarak ele alınmasına karşın daha sonra yapılan değerlendirmeler sonucunda niteliksel araştırma için belirlenen KY’ler içinde orta-üst gelir grubu olarak alınmıştır.