Göller bölgesinde yetişen soğanlı bitkilerin belirlenmesi ve

Bu çalışmada ilk olarak TUBİVES’den yararlanılarak, Göller bölgesinde yetişen toplam 135 familyaya ait 2718 bitki türü incelenmiş, bu çalışmaya benzer araştırmaların yapıldığı tezler, makaleler ve bildiriler irdelenerek soğanlı bitki türleri ortaya konulmaktadır.

3.2.1.1. Çiçeklenme zamanı

Soğanlı bitkilerin çiçekli kalma sürelileri az olmasından dolayı peyzaj mimarlığında kullanılacak olan soğanlı bitkilerin seçimine özen gösterilmelidir.

Seçilecek türlerin çiçeklenme zamanları dikkate alınarak yıl boyunca çiçekli kalabilecek bir soğanlı bitki bahçesi oluşturulabilir. Bu çalışmada, peyzaj mimarlığında kullanıma uygun olan soğanlı bitkilerin çiçeklenme zamanları, daha önce yapılan araştırmalar neticesinde ortaya konulmaktadır.

3.2.1.2. Gösterişli çiçek

Soğanlı bitkilerin peyzaj mimarlığında tercih edilmesinin en önemli nedenlerinden birisi de gösterişli çiçeklere sahip olmasıdır. Kısa sürede yetiştirilebilen ve etkili çiçek açmaları sebebiyle soğanlı bitkiler, peyzaj mimarlığının vazgeçilmezlerindendir. Bu çalışmada yapılan literatür çalışmarı neticesinde, gösterişli çiçeklere sahip olan türlerin oluşturduğu çiçek taslaklarının estetik bir görünüme sahip olup olmamalarına göre sınıflandırılmaktadır.

3.2.1.3. Kokulu olma özelliği

Soğanlı bitkiler, çiçeklerinin gösterişli olmasının yanı sıra bazı türlerinin hoş kokulara sahip olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada tespit edilen soğanlı bitki türlerinden hangilerinin hoş kokulara sahip olduğu, daha önce yapılan araştırmalar irdelenerek ortaya konmaktadır. Örneğin; Nisan ve Mayıs ayında

46

çiçeklenen Hyacinthus’lar, beyaz kağıt görünümlü ve açık sarı çiçekli Narcissus türleri, hoş kokulu bazı soğanlı bitkilerdir.

3.2.1.4. Endemiklik

Endemik bitki, bulunduğu bölgenin ekolojik şartlarından dolayı yalnızca belirli bölgede yetişebilen, dünyanın başka yerinde yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü bitki türüdür. Bu çalışmada ise, Göller bölgesinde doğal olarak yetişen soğanlı bitkilerin sadece bulunduğu yöreye ait olup olmadıkları yapılan literatür çalışmalarında ortaya konulmaktadır.

3.2.1.5. Toprak toleransı yüksekliği

Soğanlı bitkilerin büyük çoğunluğu toprak çeşitliliği açısından kumlu, tınlı, killi olan topraklarda yetişebilmektedir. Bu çalışmada toprak bakımından seçici olmayan soğanlı bitkilerin neler olduğu gösterilmektedir. Bu türlerin toprak töleransı belirlenirken kayalıklarda, yamaçlarda, harabelerde vb. gibi toprağın yetersiz veya az olduğu yerlerde yetişebilmelerine göre değerlendirilmiştir.

3.2.1.6. Gölge ve yarı gölgeye dayanımı

Soğanlı bitkiler, genellikle yarı gölge yerlerde yetişebilmektedir. Ancak bazı türleri gölgede yetişebildiği gibi bazı türleride güneşli yerlerde yetişebilmektedir. Bu çalışmada ise gölge ve yarı gölgeye dayanımı yüksek olan soğanlı bitkiler belirlenirken, bitkilerin orman altında, makilerde, duvar diplerinde vb gibi güneş ışınlarının az olduğu yerlerde yetişebilmelerine göre değerlendirilmiştir.

3.2.1.7. Doğal ve yapay su kenarlarında kullanımı

Doğal ve yapay su kenarlarında kullanılan soğanlı bitkiler genellikle nemli koşullara uygun ve su istekleri fazla olan bitkilerden oluşmaktadır. Bu

47

çalışmada ise bataklıklarda, su birikintilerinde, dere kenerlarında vb. gibi suya yakın ve nemli bölgelerde yetişebilmelerine göre değerlendirilmektedir.

3.2.1.8. Çiçek parterlerinde kullanımı

Çiçek parterlerinde kullanılacak soğanlı bitkiler genellikle formal yerine, informal şekilde kullanılmaları tercih edilmelidir. Çiçek parterlerinde kullanılacak soğanlı bitkilerin gösterişli ve uzun süre çiçekli kalan türler tercih edilmelidir. Bu çalışmada çiçek parterlerinde kullanılması öngörülen bitkilerde, diğer bitkilerle kullanıma uygun olmaları, çiçeklerinin gösterişli olmaları ve çiçeklenme zamanlarına göre değerlendirilmektedir.

3.2.1.9. Sergi ve gösteri amaçlı kullanımı

Soğanlı bitkilerin peyzaj tasarımlarında kullanımı tek veya küçük gruplar halinde kullanılabileceği gibi büyük guruplar halinde de kullanılabilir. Bu çalışmada sergi ve gösteri amaçlı kullanılacak bitkiler belirlenirken, çiçeklerinin gösterişli olmalarına, çiçek parterlerinde kullanılabilmelerine ve hoş kokulara sahip olmalarına göre değerlendirilmiştir.

3.2.1.10. Kaya bahçelerinde kullanımı

Kaya bahçelerinde kullanılacak soğanlı bitkilerin toprak bakımından seçici olmayan ve su istekleri az olan türler kullanılması öngörülmüştür. Tasarımlarda ise daha çok grup bitkilendirmesi tercih edilmelidir. Bu çalışmada kaya bahçelerinde kullanılacak türler belirlenirken, toprak ve su isteklerinin az olmasının yanı sıra, mermer, taş, kaya oyukları vb gibi yerlerde yetişebilmelerine göre değerlendirilmiştir.

3.2.1.11. Tıbbi ve aromatik olarak kullanımı

Tıbbi aromatik bitkilerin görünüşleri cins, tür ve çeşitlerine göre farklılıklar gösterir. Bu farklı özellikler adaptasyon ve kullanımlara yön vererek nerede ve

48

nasıl kullanılabileceklerini ortaya koyar. Son yıllarda önem kazanan ve önümüzdeki dönemlerde peyzaj tasarımlarında kullanımlarının artacağı düşünülmektedir (Yücel ve Evren 2010). Bu çalışmada belirlenen soğanlı tıbbi ve aromatik bitkiler daha önce yapılmış çalışmaların irdelenmesi sonucu bulunmuş ve bu bitkilerin peyzaj tasarımında kullanılabileceği gösterilmiştir.

3.2.1.12. Bordür kulanımı

Bordürlerde yapılacak olan tasarımlarda, çok sayıda tür ve çeşit ile geniş seçim olanağının olması ve değişik dönemlerde dikilebilmeleri nedeniyle soğanlı bitkilerin en çok kullanım alanlarındandır. Bordürlerde soğanlı bitkiler tek veya gruplar halinde, çalı grupları ve otsu türler ile bir arada kullanılarak etkili görünümler yaratılabilmektedir. Bu çalışmada soğanlı bitkilerin bordür kullanımları belirlenirken, diğer bitkilerle kullanımına, gösterişli çiçeklerine kısa sürede etkili görünümlerine göre değerlendirilmiştir.

3.2.2. Peyzaj mimarlığında kullanımı yüksek olan bitkilerin belirlenmesi