Göçe ĠliĢkin GeliĢmeler

Bir yerleĢim yerinden baĢka yerleĢim yerine gitme iĢi olarak tanımlanan göç kavramı, her canlının ihtiyaçlarını karĢılama noktasındaki arayıĢları doğrultusunda ortaya çıkmıĢ olan ve aslında doğanın mükemmel düzeninde canlıların içgüdüsel olarak devam ettirdiği olgudur. Ġnsanlık tarihi açısından göç, yaratılıĢ itibariyle ortaya çıkan her dönemde varlığını koruyan bir kavramdır. Ekolojik, ekonomik ve sosyolojik sistemde insanların ihtiyaçlarını karĢılayacak kaynaklar kıttır ve her yere eĢit olarak dağılmamıĢtır. Ġnsanların daha iyisine ulaĢarak mevcut ihtiyaçlarını karĢılama isteği beraberinde göç etme eylemini gerçekleĢtirmelerine neden olmuĢtur.

Eski çağlarda temel gıda maddelerini temin etme, üretebilme ve üretebildiğini satabilme, can güvenliğini sağlama gibi yaĢamını devam ettirebilmek için yapılan göç hareketi geliĢen ve değiĢen dünyada Ģartlarında ihtiyaçlarında değiĢmesi ile kabuk değiĢtirmiĢtir. Modern dünyada göç, iĢ, eğitim, evlilik-boĢanma, terör gibi

83 olaylarla Ģekillenen bir hal almıĢtır ve değiĢen Ģartlarda dünya ekonomisinde söz sahibi olabilme açısından önem kazanmıĢtır. Ekonomik açıdan göç, üretim potansiyelini yani iĢgücünü elinde tutma noktasında temel belirleyicilerden biri haline gelmiĢtir. Üretim imkânları ve yaĢam standartları diğer bölgelere göre daha iyi konumda olan bölgeler zamanla cazibe merkezi haline gelmiĢ ve daha iyi iĢlerde çalıĢmak, daha iyi yaĢam Ģartlarına sahip olmak isteyen insanları kendisine çekmiĢtir.

Bu bölgelerde artan iĢgücü ile birlikte üretim daha da artmıĢ bölge daha da geliĢmeye devam etmiĢ ve alınan göç sayısı da bununla beraber artmaya devam etmiĢtir. Bu doğrultuda ekonominin geliĢiminin yorumlanmasında temel taĢlardan birini oluĢturan göç olayını ilk olarak Tablo 13 yardımıyla bölgeler açısından alınan göç sayılarını ele alarak inceleyelim:

Tablo 13: ĠBBS Düzey 1 Bölgelerine Ait Alınan Göç Sayıları

Kaynak: https://biruni.tuik.gov.tr

Ġstanbul 2008-2018 yılları arası en çok göç alan bölgedir. Ġstanbul, günümüzde de hem sosyal hem de ekonomik manada cazibesini korumaktadır. Sağladığı iĢ imkânları, kendine has tarihi ve kültürel dokusu, eğitim olanakları Ġstanbul‟a olan yoğun ilgiyi artırmakta ve göç almasına sebep olmaktadır. Bölgede alınan göç sayıları yıllar içerisinde dalgalanmalar göstermektedir. 2008 yılında Ġstanbul 374.868 kiĢi göç almıĢtır bu rakam artıĢ göstererek 2011 yılına gelindiğinde 450.445 kiĢi ile en yüksek seviyesine ulaĢmıĢtır. 2012 yılında 384.535 kiĢi bölgeye göç etmiĢtir.

2016 yılında ise bölgeye doğru olan 369.582 kiĢilik göç bölgenin yıllar içerisinde aldığı en düĢük göç sayısıdır. 2018 yılına gelindiğinde Ġstanbul‟un aldığı göç sayısı 385.482 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir.

Ġstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu 2008 374.868 106.527 198.469 212.978 196.213 205.975 96.173 142.834 89.402 57.012 90.455 132.328 2009 388.467 95.350 181.459 193.578 206.580 193.231 103.713 149.115 98.282 62.445 85.842 118.611 2010 439.515 104.351 185.595 200.254 221.690 205.482 104.053 132.326 90.395 68.624 90.770 142.862 2011 450.445 106.010 192.204 207.410 234.526 207.518 100.887 134.817 85.271 72.372 102.675 151.585 2012 384.535 109.328 195.844 199.705 203.992 196.401 101.268 143.423 105.109 63.300 112.229 127.740 2013 437.922 118.803 204.839 220.469 228.304 212.491 113.920 161.961 105.175 69.019 107.275 142.276 2014 438.998 147.561 235.605 237.154 248.056 226.062 116.952 160.815 113.914 80.017 101.298 148.175 2015 453.407 135.600 236.581 254.460 249.767 233.874 110.852 165.936 106.006 80.965 106.707 153.387 2016 369.582 137.541 228.339 257.367 222.698 223.262 116.281 170.808 137.818 82.863 97.245 149.022 2017 416.587 139.175 238.382 262.226 230.150 224.699 114.913 167.734 105.506 76.423 110.054 170.234 2018 385.482 151.786 260.130 250.332 233.228 251.196 163.406 251.795 194.120 100.478 143.841 182.820

84 Batı Marmara Bölgesi 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 7.sırada yer almaktadır. Batı Marmara Bölgesi‟ne 2008 yılında 106.527 kiĢilik bir göç hareketi olmuĢtur. 2009 yılında aldığı göç sayısı azalarak 95.350 kiĢiye gerilemiĢtir ve en az göç aldığı yıl 2009 olmuĢtur. 2009 yılından sonra bölgenin aldığı göç sayısı sürekli artıĢ göstermiĢtir. 2018 yılına gelindiğinde Ġstanbul Bölgesi‟nin aldığı 151.786 kiĢilik göç sayısı 2008-2018 yılları arasında aldığı en yüksek göç seviyesidir.

Ege Bölgesi 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 5.sırada yer almaktadır. Bölge en az göçü 181.459 kiĢi ile 2009 yılında almıĢtır. 2009-2018 yılları arası 2016 yılı hariç bölge sürekli göç almıĢtır. En fazla göçü 260.130 kiĢi ile 2018 yılında almıĢtır. Bu da bölgenin insanlara sağladığı imkânların artması halinde yeni çekim merkezlerinden olmaya aday bir bölge olduğunun kanıtıdır.

Doğu Marmara 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 2.sırada yer almaktadır. Doğu Marmara bölgesi iĢgücü, iĢsizlik ve istihdam oranları incelendiğinde ortalama bir seviyede olmasına rağmen sanayi sektöründe sahip olduğu potansiyel sayesinde yoğun göç alan bölgelerden biri olmuĢtur. Bölgenin aldığı göç sayısında yıllar içine dalgalanmalar meydana gelmiĢtir. Doğu Marmara Bölgesi‟ne 2008 yılında 212.978 kiĢilik bir göç hareketi olmuĢtur. Bölge en az göçü 193.578 kiĢi 2009 yılında almıĢtır. 2009 yılında yaĢanan kriz bölgenin ekonomik alanda etkilenmesine neden olmuĢ ve azalan üretim 2009 yılında alınan göç sayının düĢmesine neden olmuĢtur. 2009 yılı sonrası alınan göç sayısında gözle görülen artıĢlar meydana gelmiĢ ve 2011 yılına gelindiğinde aldığı göç sayısı 207.410 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir. Takip eden yıllarda 2012 ve 2018 yılı hariç bölgenin aldığı göç sayısı devamlı artıĢ göstermiĢtir. En fazla göçü 262.226 kiĢi ile 2017 yılında almıĢtır. 2018 yılında aldığı göç sayısı 250.332 olarak gerçekleĢmiĢtir.

Batı Anadolu Bölgesi 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 3.sırada yer almaktadır. Batı Anadolu Bölgesi hizmet, ar-ge, eğitim alanında Türkiye‟nin en önde gelen bölgesidir. Bölgenin araĢtırmaya, eğitime verdiği önem ve bunları bölge nüfusuna sunma noktasındaki potansiyeli bölgeyi göç alan bir bölge konumuna getirmiĢtir. Bölge en az göçü 196.213 kiĢi ile 2008 yılında alırken,

85 en fazla göçü ise 249.767 kiĢi ile 2015 yılında almıĢtır. 2015 yılı sonrası aldığı göç sayısında azalmalar meydana gelmiĢ ve 2018 yılına gelindiğinde alınan göç sayısı 233.228 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir.

Akdeniz Bölgesi 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 4.sırada yer almaktadır. Bölge hizmet sektörü alanında geliĢmiĢ bölgelerden biridir. Hizmet sektörünün içinde yer alıp istihdam noktasında büyük bir potansiyele sahip olan turizm bölgenin göç alması konusunda en önemli etken olmuĢtur. Akdeniz Bölgesi 2008 yılında 205.975 kiĢi göç almıĢtır. 2009 yılında meydana gelen kriz bölgenin aldığı göç sayısını etkileyerek azalmasına neden olmuĢtur. Bu sebeple en az göçü 193.231 kiĢi ile 2009 yılında almıĢtır. Takip eden yıllarda aldığı göç sayılarında dalgalanmalar meydana gelmiĢ 2011 yılında 207.518 kiĢi, 2012 yılında 196.401 kiĢi ve 2015 yılında 233.874 kiĢi olarak alınan göç sayıları gerçekleĢmiĢtir. Bölge en fazla göçü ise 251.196 kiĢi ile 2018 yılında almıĢtır.

Orta Anadolu Bölgesi 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 10.sırada yer almaktadır. Bölge yatırımcıların buraya talep göstermemesi sonucu ortaya çıkan istihdam olanaklarının azlığı, eğitim konusunda çok fazla alternatifi bulunmaması gibi sebeplerle az sayıda göç alan bölgelerden biridir. Orta Anadolu Bölgesi en az göçü 96.173 kiĢi ile 2008 yılında almıĢtır. Aldığı göç sayısında yıllar içeresinde dalgalanmalar yaĢanmıĢ ve 2010 yılında 104.053 kiĢi, 2011 yılında 100.887 kiĢi, 2014 yılında 116.952 kiĢi olarak göç alımı gerçekleĢmiĢtir. 2018 yılına gelindiğinde ise 163.406 kiĢi ile en fazla göçü almıĢtır.

Batı Karadeniz Bölgesi 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 6.sırada yer almaktadır. Bölge 2008 yılında 142.834 kiĢi göç almıĢtır.

Bu oran takip eden yıllarda azalmaya uğrayarak 2010 yılında 132.326 kiĢi ile en düĢük seviyesini yaĢamıĢtır. 2013 yılında aldığı göç sayısı 161.961 kiĢiye kadar ulaĢmıĢtır. Takip eden yıllarda aldığı göç sayısında ara ara azalmalar ve artıĢlar gerçekleĢse de 2018 yılına geldiğinde 251.795 kiĢi ile en yüksek göçünü almıĢtır.

Doğu Karadeniz 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 9.sırada yer almaktadır. Doğu Karadeniz Bölgesi‟nin aldığı göç sayıları ele alındığında 2008 yılında 89.402 kiĢi göç almıĢtır. Yıllar içinde göç sayısında dalgalanmalar meydana gelmiĢ ve en az göçü 85.271 kiĢi ile 2011 yılında almıĢtır. 2012 yılında alınan göç sayısı 105.109 kiĢiye ulaĢırken takip eden yıllarda

86 göç miktarında artmalar ve azalmalar meydana gelse de nihai olarak en fazla göçü 194.120 kiĢi ile 2018 yılında aldığı görülmektedir.

Kuzeydoğu Anadolu 2008-2018 yılları arası en az göç alan bölgedir. Bölge iĢ imkânlarının azlığı, yaĢam standartlarının düĢüklüğü, eğitim konusunda yetersizlikler ve en önemlisi yıllarca terörle anılması sebebi ile en az sayıda göç alan bölge durumundadır. Bölgenin 2008-2011 yılları arası aldığı göç sayısı artıĢ eğilimindedir.

2008 yılında aldığı göç sayısı 57.012, 2011 yılında ise 72.372 kiĢi olarak ortaya çıkmıĢtır. 2012 yılına gelindiğinde aldığı nüfus sayısı azalarak 63.300 kiĢi olmuĢtur.

2013-2016 yılları arası alınan göç sayısı tekrar artıĢ eğilimine geçmiĢtir. 2013 yılında 63.300 kiĢi olarak gerçekleĢirken 2016 yılında 82.863 kiĢi göç alımı gerçekleĢmiĢtir.

2017 yılına gelindiğinde alınan göç sayısı 76.423 kiĢiye kadar düĢmüĢ 2018 yılında büyük bir artıĢ yaĢayarak 100.478 kiĢi ile en yüksek seviyesini görmüĢtür.

Ortadoğu Anadolu 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 11.sırada yer almaktadır. Bölge kötü yaĢam Ģartları, yüksek iĢsizlik ve yıllarca gerçekleĢen terör olayları sebebi ile az sayıda göç alan bir bölge konumuna gelmiĢtir. Bölge en az göçü 85.842 kiĢi ile 2009 yılında almıĢtır. Bölgeye ait göç sayısında yıllar itibariyle dalgalanmalar meydana gelmiĢtir. 2010 yılında 90.770 kiĢi olan alınan göç sayısı artarak 2012 yılında 112.229 kiĢi ile gerçekleĢmiĢtir. 2016 yılında alınan göç sayısı 97.245 kiĢi seviyesine kadar gerilemiĢ 2018 yılına gelindiğinde ise 143.841 kiĢi ile en yüksek seviyesine ulaĢtığı görülmektedir.

Güneydoğu Anadolu 2008-2018 yılları arası göç alan bölgeler çoktan aza doğru sıralandığında 8.sırada yer almaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi için 2008 yılında alınan göç sayısı 132.328 kiĢidir. 2009 yılında 118.611 kiĢi ile en az göçü almıĢtır. 2012 yılına kadar alınan göç sayısı artıĢ ve azalıĢ yönünden sabit bir seyir göstermezken 2012 yılından itibaren alınan göçün sürekli olarak arttığını görmekteyiz. 2012 yılında 127.740 kiĢi, 2015 yılında 153.387 kiĢi olan alınan göç sayısı 2018 yılında 182.820 kiĢi ile en fazla göç seviyesine ulaĢarak gerçekleĢmiĢtir.

Görüldüğü üzere bölgelerin sağladığı imkânlar aldığı göç sayılarını etkileyen temel unsur olmuĢtur. Eğitim, sağlık, iĢ gibi alanlarda geliĢmiĢ olan bölgeler daha çok göç almıĢtır. Bir bölge göç alırken doğal olarak diğer bölge göç vermiĢtir. Bu bölgeler aldığı göç ile beraber bu insan hareketliliğini doğru kullanabildiği takdirde nitelikli iĢgücünü ve üretimini artırmıĢtır. Diğer bölgeler ise verdiği göçlerle beraber

87 ekonomik geliĢim sürecinde geride kalmıĢtır. Bölgelerin geliĢmiĢlik farklarını ve mevcut imkânlarının kıyaslamasını Tablo14 yardımıyla verilen göç sayılarını ele alarak inceleyelim:

Tablo 14: ĠBBS Düzey 1 Bölgelerine Ait Verilen Göç Sayıları

Kaynak: https://biruni.tuik.gov.tr

Ġstanbul 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında ilk sırada yer almaktadır. Ġstanbul Bölgesi aktif göç hareketliliğine sahip bir bölgedir. 2008 yılında 348.193 kiĢi, 2009 yılında 348.986 kiĢi göç vermiĢtir. 2011 yılında verdiği göç sayısı azalarak 328.663 kiĢi ile en düĢük seviyesinde gerçekleĢmiĢtir. 2016 yılında verdiği göç sayısı 440.889 kiĢi iken 2018 yılına gelindiğinde verilen göç sayısı artıĢ göstererek 595.803 kiĢi ile en yüksek seviyesine ulaĢmıĢtır.

Batı Marmara Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında son sırada yer almaktadır. Bölge 2008 yılında 76.453 kiĢiyle en az göçü verirken 2014 yılında gelindiğinde bölgeden baĢka bölgelere doğru yoğun bir göç hareketi gerçekleĢerek göç sayısının 101.113 kiĢiye çıktığı görülmektedir. 2015 yılında verilen göç sayısı daha da artıĢ göstererek 114.957 kiĢiyle en yüksek seviyesinde gerçekleĢmiĢtir.

Ege Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 4.sırada yer almaktadır. Bölgede 2008 yılında 163.777 kiĢi verdiği göç sayısı en az seviyede iken verdiği göç sayısı 2011 yılı dâhil olmak üzere artıĢ göstererek 2011 yılında 190.979 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir. 2012 yılında verilen göç sayısı 170.489 kiĢiye kadar gerilemiĢ 2015 yılına gelindiğinde ise

Ġstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu 2008 348.193 76.453 163.777 130.817 176.150 186.526 130.472 162.363 95.024 115.280 130.068 188.111 2009 348.986 82.777 164.896 151.008 175.036 188.441 122.883 159.957 96.697 95.033 119.049 171.910 2010 336.932 89.752 184.640 162.675 182.562 200.003 138.677 183.046 113.098 98.728 124.025 171.779 2011 328.663 90.149 190.979 164.586 184.218 219.315 134.765 174.374 110.220 100.345 164.354 183.752 2012 354.074 84.276 170.489 162.615 177.798 206.925 117.130 157.816 86.614 97.734 139.320 188.083 2013 371.601 99.543 189.098 173.425 200.077 219.509 132.541 187.639 114.398 111.784 134.247 188.592 2014 424.662 101.113 189.490 180.965 208.817 222.621 142.812 195.633 118.470 123.105 148.095 198.824 2015 402.864 114.957 204.334 182.293 199.629 233.715 136.246 185.588 121.186 127.477 155.336 223.917 2016 440.889 100.154 185.289 179.376 203.953 223.556 116.652 164.501 98.358 109.249 147.852 222.997 2017 422.559 104.090 194.727 183.508 203.454 233.992 127.408 176.686 138.995 123.122 144.952 202.590 2018 595.803 111.465 212.197 230.166 270.535 255.789 130.770 182.642 112.325 111.015 140.005 215.902

88 204.334 kiĢiye kadar yükselmiĢtir. Nihai olarak 2018 yılına bakıldığında bölgeden 212.197 kiĢilik ciddi bir göç gerçekleĢtiği görülmüĢtür.

Doğu Marmara Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 6.sırada yer almaktadır. Bölgenin verdiği göç 2012 ve 2016 yılları hariç sürekli artıĢ halindedir. Bölge en az göçü 130.817 kiĢi 2008 yılında vermiĢtir. 2011 yılında 164.586 kiĢiye ulaĢan verilen göç sayısı 2012 yılında 162.615 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir. 2015 yılında 182.293 kiĢiye kadar yükselmiĢtir.

2016 yılında göç hareketliliğinde tekrar bir azalma yaĢanarak 179.376 kiĢi göç etmiĢtir. En fazla göç ise 230.166 kiĢi ile 2018 yılında gerçekleĢmiĢtir.

Batı Anadolu Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 3.sırada yer almaktadır. Bölge geliĢmiĢ bir bölge olsa da iĢ, tayin, evlilik ve sağlık gibi sebeplerle yoğun göç veren bölgelerden biri olmuĢtur.

Bölge en az göçü 175.036 kiĢi ile 2009 yılında vermiĢtir. 2014 yılında göç sayısı 208.817 kiĢiye kadar ulaĢmıĢtır. 2015 yılında 199.629 kiĢiye kadar düĢmüĢ 2018 yılı 270.535 kiĢi ile en fazla göç verilen yıl olmuĢtur.

Akdeniz Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 2.sırada yer almaktadır. Bölgede iĢ imkânlarının turizm, tarım gibi mevsimsel dönemlere bağlı olması sebebi ile bölge yoğun göç veren bir bölge haline gelmiĢtir. 2012 ve 2016 yılı hariç bölgenin verdiği göç sayısı gittikçe artmıĢtır.

Akdeniz Bölgesi‟nde en az göç 2008 yılında 186.526 kiĢi ile gerçekleĢmiĢtir. 2011 yılında verilen göç sayısı 219.315 kiĢiye kadar yükselmiĢtir. Takip eden yılda verilen göç sayısı gerileyerek 206.925 kiĢi olarak ortaya çıkmıĢtır. 2015 yılında tekrar yükselerek 233.715 kiĢiye ulaĢan verilen göç sayısı 2016 yılına gelindiğinde tekrar azalma eğilimi göstererek 223.556 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir. Nihai olarak 2018 yılına gelindiğinde 255.789 kiĢi ile en yüksek verilen göç durumu ortaya çıkmıĢtır.

Orta Anadolu Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 8.sırada yer almaktadır. Orta Anadolu Bölgesi‟nin verdiği göç sayısı yıllar içerisinde dalgalanmalar göstermektedir. Bölge 2008 yılında 130.472 kiĢi göç vermiĢtir. Takip eden yılda verilen göç sayısı 122.883 kiĢiye kadar gerilemiĢ ve 2014 yılına gelindiğinde 142.812 kiĢi ile en fazla göçü vermiĢtir. Orta Anadolu Bölgesi en az göçü ise 116.652 kiĢi ile 2016 yılında vermiĢtir. 2018 yılına gelindiğinde ise verilen göç sayısı 130.770 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir.

89 Batı Karadeniz Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 5.sırada yer almaktadır. Kısıtlı iĢ imkânları bölgenin göç oranının fazla olmasına neden olmuĢtur. Bölgenin verdiği göç sayısı yıllar içerisinde dalgalanmalar göstermektedir. Bölgeden 2008 yılında 162.363 kiĢi göç etmiĢtir. Takip eden yılda verilen göç sayısı 159.957 kiĢiye kadar gerilemiĢtir.

157.816 kiĢi ile en az göç verilen yıl 2012 yılı olmuĢtur en fazla göç ise 195.633 kiĢi ile 2014 yılında verilmiĢtir. 2018 yılına gelindiğinde ise verilen göç sayısı 182.642 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir.

Doğu Karadeniz Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 11.sırada yer almaktadır. Doğu Karadeniz bölgesi yüksek iĢ gücü, yüksek istihdam oranı, düĢük iĢsizlik ve kaliteli sağlık imkânlarına sahip bir bölge olması sebebi ile verdiği göç sayısı da diğer bölgelerin epey altındadır. Bölge en az göçü 95.024 kiĢi ile 2008 yılında vermiĢtir. 2010 yılında göç sayısı 113.098 kiĢiye kadar ulaĢmıĢtır. 2012 yılında 86.614 kiĢiye kadar düĢmüĢtür.

2015 yılında 121.186 kiĢi bölgeden göç etmiĢtir. 2016 yılına gelindiğinde tekrar azalma eğilimi göstererek 98.358 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir. 2017 ise yılı 138.995 kiĢi ile en fazla göç verilen yıl olmuĢtur. Takip eden yılda verilen göç sayısı 112.325 kiĢiye kadar gerilemiĢtir.

Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 10.sırada yer almaktadır. Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi‟nin verdiği göç sayısı yıllar içerisinde dalgalanmalar göstermektedir. Bölge 2008 yılında 115.280 kiĢi göç vermiĢtir. Takip eden yılda verilen göç sayısı 95.033 kiĢiye kadar gerilemiĢ ve 2009 yılı en az göç verdiği yıl olmuĢtur. 2011 yılında göç sayısı 100.345 kiĢiye kadar ulaĢmıĢtır. 2012 yılında 97.734 kiĢiye kadar düĢmüĢtür.

2017 yılı 123.122 kiĢi ile en fazla göç verdiği yıl olmuĢtur. 2018 yılına gelindiğinde ise verilen göç sayısı 111.015 kiĢi olarak gerçekleĢmiĢtir.

Ortadoğu Anadolu Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 7.sırada yer almaktadır. Ortadoğu Anadolu Bölgesi‟nden 2008 yılında 130.068 kiĢilik baĢka bölgelere göç hareketi gerçekleĢmiĢtir. 2009 yılında verilen göç sayısı azalma göstererek 119.049 kiĢi ile en düĢük seviyesini yaĢamıĢtır. Bölge en fazla göçü ise 164.354 kiĢi ile 2011 yılında

90 almıĢtır. Göç eden kiĢi sayısı 2013 yılında 134.247 kiĢiye kadar gerilemiĢ 2018 yılına gelindiğinde ise 140.005 kiĢiye kadar yükselmiĢtir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2008-2018 yılları arası verilen göç sayıları bölgeler için çoktan aza doğru sıralandığında 9.sırada yer almaktadır. Bölge için verilen göçün sayısı içinde alınan göç sayısında olduğu gibi yıllar arasında düzensiz artıĢ ve azalıĢlar olduğunu söylememiz mümkündür. Güneydoğu Anadolu Bölgesi için 2008 yılına ait verilen göç sayısına baktığımızda 188.111 kiĢi olan göç sayısı 2010 yılına gelindiğinde 171.779 kiĢi ile en az seviyesinde gerçekleĢmiĢtir. Bölge en fazla göçü ise 223.917 kiĢi ile 2015 yılında vermiĢtir. 2018 yılında 215.902 kiĢiye kadar gerilemiĢtir.

91 BÖLÜM 3

EKONOMETRĠK UYGULAMA

3.1. MODEL

3.1.1. Panel Veri Yöntemi

Ġktisadın ortaya attığı teorilerin doğru olup olmadığını istatistiki olarak inceleyen ve yorumlayan bilim dalına ekonometri denir. Ekonometri geçmiĢ dönem verilerini sistematik bir Ģekilde analiz edip bugünü açıklamada bir köprü vazifesi görmektedir.

Bu özelliği sayesinde devletin politika ve hedef belirlemesine, firmaların gelecek planlarını doğru belirleyebilmesine imkân sağlamaktadır. Ġyi bir ekonometrik analizin yapılabilmesi için öncelikle doğru ve güvenilir veriler elde edilmelidir. Daha sonra karmaĢık olayları algılanabilir boyuta getirilebilmesi için model kurulmalı ve model uygun yöntemlerle tahmin edilip sonuçlar anlaĢılır ve doğru bir biçimde yorumlanmalıdır.

Ekonometrik analizlerin doğru sonuçlar ortaya koyması açısından analizin konusuna ve değiĢken tipine göre kullanılan veri setleri çeĢitlilik göstermektedir. Veri setleri zaman serisi verileri, yatay kesit verileri ve panel veriler olmak üzere üç ana gruba ayrılmaktadır. Akdeniz (2012:523) zaman serisini; ay, yıl gibi belirli bir zaman aralığına bağlı olarak değiĢkenin aldığı ardıĢık gözlemler kümesi olarak tanımlar.

Yatay kesit verisi Gujarati (2012:22)‟ye göre, aynı zaman aralığında farklı birimlerle çalıĢma yöntemidir. Bu veri setlerinden sonuncusu olan zaman serilerinin ve yatay kesit verilerinin birleĢiminden oluĢan panel veri ise Grene (2003: 612)‟ye göre, zaman serilerinin çok sayıda kesite sahip olması veya yatay kesitin zaman boyutu kazanmasıdır. Bu yöntemler içerisinde en geliĢmiĢi olan panel verileri, yatay kesit veya zaman serisi verilere göre çeĢitli avantajlara sahiptir. Hsiao (2007) bu avantajları aĢağıdaki gibi sıralamıĢtır:

 Panel verileri yatay kesit ve zaman kesit olmak üzere en az iki boyutu içerir bu sebeple hesaplama ve çıkarımı basitleĢtirir.

92

 Panel veri modelleri, zaman serisi ve yatay kesit verilerine göre daha fazla serbestlik derecesi ve model içererek çoklu doğrusal bağlantı sorununu azaltıp model parametrelerinin daha doğru çıkarımını sağlar.

 Panel veri, heterojenliği kontrol edebildiği için daha karmaĢık ve çeĢitli hipotezleri test etmeye yardımcı olur.

 Panel veri analizi, parametreleri eĢ zamanlı olarak ele alarak önceki ve sonraki etkilerini gözlemleme olanağını sağlar.

 Ekonometrik bir analiz yapılırken her bir değiĢkenin etkileri oldukça önemlidir. Bu verinin ihmal edilmesi yanlıĢ bulgulara neden olabilir. Panel veri analizi, kayıp veya gözlemlenmemiĢ değiĢkenlerin etkilerini kontrol etmek için izin verir.

 Panel veri analizi dinamik etkileri ortaya çıkarır. Panel veri modelinde değiĢkenlerin dıĢlanması sonucunda hata terimi ile açıklayıcı değiĢken arasında yüksek dereceli korelasyon olması muhtemeldir. Panel veri, temel korelasyon sorununu değiĢkenleri kontrol altında tutarak yok etmeye çalıĢmaktadır.

Panel verinin avantajı olduğu kadar dezavantajı da mevcuttur. Genellikle veri sayısının yüksek olmasından kaynaklanan modelin olumsuz yönlerini Baltagi (2005:7-9) aĢağıdaki gibi açıklamaktadır:

 Tasarım ve veri toplama zorluğu meydana gelebilir.

 Veri çokluğu sebebi ile ölçüm hatası meydana gelebilir.

 KiĢisel seçicilik problemi ortaya çıkabilir. Denek ankete katılmak istemeyebilir ya da doğru bilgiyi saklayabilir. Bu sebeple ortaya çıkan eksik veriler aĢınmalara neden olabilir.

 Mikro panel veriler kısa zaman dilimini içerir analizin geliĢtirilebilmesi için bunları artırabilmek hem zordur hem de çok maliyetlidir.

 Makro panel verilerde ise uzun bir zaman boyutunu kapsayan verilerin toplanması zor olup değiĢkenlerin birbiri ile olan iliĢkilerini tam ortaya koyamamak bazı yanıltıcı sonuçlara neden olabilir.

93 Sağladığı avantajlar ile karmaĢık modellerin çözümünü kolaylaĢtırması ve çözüm ortaya koyabilmesi açısından günümüzde araĢtırmalarda yoğun olarak kullanılan panel veri analizinde genel kabul görmüĢ dört model biçimi bulunmaktadır. Kutlar ( 2007:12-13) bunları aĢağıdaki gibi sınıflandırmıĢtır:

a) HavuzlanmıĢ-Karma En Küçük Kareler Yöntemi- Ortak Sabit Model:

Zaman serisi ve yatay kesit verilerinin özellikleri dikkate alınmadan yani

Zaman serisi ve yatay kesit verilerinin özellikleri dikkate alınmadan yani