FREKANS ÇOCUK SAHİBİ

OLMA

FREKANS

41-45 Yaş Aralığı 19 Evli 32 2 Çocuk 14 46-50 Yaş Aralığı 17 Bilgi Yok 18 1 Çocuk 11 51-55 Yaş Aralığı 13

36-40 Yaş Aralığı 1

772

Tablo 3: Lisans ve Ortaöğrenim Mezuniyet Durumları

*Tablodaki F, Frekansı ifade etmektedir.

Araştırmada kadın yöneticilerin eğitim durumları dikkate alındığında tamamının lisans mezunu olduğu görülmektedir. Kadın yöneticilerden 21 inin ise lisansüstü eğitim yaptığı tespit edilmiştir. Kadın üst düzey yöneticilerin kariyer yolculuklarına eğitim hayatları ile başladığı düşünülürse, çoğunun lisans eğitimlerinin yanında yüksek lisans yapmayı tercih ettikleri görülmektedir. Kadın yöneticilerin yüksek lisans eğitimleri için yurt dışını tercih ettikleri tespit edilmiştir. Yurt içindeki üniversitelerde yüksek lisans yapanların ise mezun oldukları üniversitelere devam ettikleri görülmüştür. Kadın yöneticilerin yurt içindeki yüksek lisanslarını daha çok Boğaziçi Üniversitesin’ de tamamladıkları yurt dışında ise Amerika, İngiltere gibi ülkeleri tercih ettikleri tespit edilmiştir.

Lisans üstü eğitime önem veren kadınların da sayısı neredeyse yarı yarıyadır. Bu da “kariyer geliştirme” stratejisinin bir göstergesidir. Kariyer hayatlarını lisans ile sınırlı tutmamışlardır. Kadın yöneticilerin çoğunluğunun kolej mezunu olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgularda, kadın üst düzey yöneticilerin eğitim hayatlarına özellikle yurt içi ve yurt dışı özel okullarda başlamaları ve eğitimlerini Türkiye’ deki üniversitelerde devam ettirmeleri söz konusudur. Ortaöğrenim düzeyinde özel okullarda eğitim alan kadın yönetici sayısı neredeyse toplam sayının yarısıdır. Kadın CEO’ ların daha çok İstanbul’ daki kolejlerde eğitim gördükleri bu kolejlerden bazılarının “Amerikan Robert Koleji, TED Koleji, Alman Lisesi, Saint Joseph Fransız Lisesi” olduğu görülmüştür. Bunun dışında Anadolu Lisesi mezunu olanlar da mevcuttur.

Türkiye’ deki ortaöğretim eğitim sistemi dikkate alındığında, özellikle geçmişten günümüze Anadolu Liselerinin başarılı öğrencileri sınav ile kabul ettiği, kolejlerde de devlet okullarına göre daha özel eğitimlerin verildiği bir gerçektir. Bu yüzdendir ki kadın yöneticilerin başarılarının daha eğitim hayatlarının başlangıcında başladığı düşünülebilir. 50 kadın üst düzey yöneticiye yönelik yapılan araştırma sonucunda, yöneticilerin sırasıyla en çok “Boğaziçi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi , Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi” mezunu olduğu tespit edilmiştir. Cirolarını paylaşan ve ekonomist dergisinin yaptığı 50 üst düzey kadın yönetici sıralamasının dışında cirolarını paylaşmayan 100 e yakın kadın yöneticinin de % 44 ü Boğaziçi Üniversitesi mezunu iken ; % 12 si ODTÜ mezunudur. Yine bu 100 içerisinde sırasıyla Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, İTÜ ve Bilkent Üniversitesi vardır (Ekonomist, 2014: 16). Pek çok araştırmada iyi eğitimli kadınlar için Türkiye’ nin sunduğu fırsatlar, Amerika ve Avrupa’ ya göre kadınlara daha elverişli bir iş ortamı hazırladığı ifade edilmektedir. (www.zaman.com.tr 8.06.2013, erişim: 10.02.2015) Bu yüzdendir ki, dergide yer alan bu 50 kadın yöneticinin de “aldıkları eğitim, okudukları üniversite, okudukları program” doğrultusunda üst düzey kademelere yükseldiği söylenebilir. Burada ortaya çıkan bir diğer önemli husus da araştırmaya dahil edilen kadınların bireysel stratejilerinin “üniversite ve mesleki eğitim edinme” olduğu yönündedir. Kadın üst düzey yöneticilerin neredeyse büyük bir bölümü iktisadi ve idari alanlardan mezun olmuştur. Bu alanlar içerisinde İşletme ağırlıktadır. Biyografilerinde, Lisans eğitimlerinde okudukları programlar genellikle “işletme, ekonomi, idari bilimler” şeklinde yer almaktadır. Geriye kalan büyük çoğunluk ise mühendislik bilimlerinden mezundur. Bu bölümler arasında Kimya mühendisliği ağırlıktadır. Makine mühendisliği ve endüstri mühendisliği de okunan bölümler arasındadır. Diğer programlardan mezun olan üst düzey kadın yöneticilerin okudukları bu programlar ise “ Eczacılık, Tıp , Dil Bölümü, Matematik, Güzel Sanatlar, Turizm ve Otelcilik, Mimarlık, Uluslar arası İlişkiler” şeklinde yer almaktadır. Elde edilen bu bulgulardan kadın yöneticilerin çoğunluğunun yönetim ve organizasyon bilim dalını da içeren İşletme programında eğitim gördükleri söylenebilir. İşletme programının temelinde yer alan ve yöneticilere destek olabilecek pek çok alan dersi, kadın yöneticilerin başarısında etkin olmuş olabilir. Bu bakımdan işletme programının veya idari bilimlerin yöneticilik pozisyonlarını destekleyen programlar olduğu da söylenebilir. MEZUNİYE T DURUMU F* ORTAÖĞRENİM MEZUNİYET F* MEZUN OLUNAN ÜNİVERSİTE F* MEZUN OLUNAN PROGRAMLAR F*

Lisans 50 Kolej 21 Boğaziçi Üni. 22 İşletme- Ekonomi 28 Lisansüstü 21 Anadolu Lisesi 9 ODTU 6 Mühendislik 14

Bilgi Yok 20 Marmara Üni. 5 Diğer Programlar 8 İstanbul Üni. 5

Bilkent Üniversitesi 4

İTÜ 3

Yıldız Teknik Ü. 2

Diğer 3

773

Tablo 4: Yurt Dışı ve Geçmiş İş Alanı Deneyimleri; Çalıştıkları Sektörler ve Pozisyonları

*Tablodaki F, Frekansı ifade etmektedir.

Bunlar dışında Tablo incelendiğinde, kadın üst düzey yöneticilerin yarıdan fazlasının yurt dışı deneyimlerinin olduğu, ya eğitim aldıkları ya da yurt dışında çalışma yaşamlarının olduğu görülmektedir. Yurt dışı deneyiminin de Türkiye dışında eğitim veya çalışma olanağı sayesinde kadın yöneticilere ayrı bir vizyon kazandırdığı, bakış açılarını geliştirdiği söylenebilir. Kadın yöneticilerin kariyer yolculuklarında çalıştıkları alanlar çoğunlukla en azından bir “yönetim” kademesinde yer aldıkları yönündedir. Geçmiş deneyimleri arasında pazarlama da en fazla çalıştıkları sektörler içerisindedir. Finans alanında da geçmişi bulunan kadın yönetici sayısı toplamın yarısıdır. Dolayısıyla CEO olarak ifade edilen bu 50 kişinin çoğunluğunun geçmiş dönemlerde en azından bir yönetim kademesinde yönetici olarak çalıştığı kesindir. Kadın yöneticiler şu an çalıştıkları sektörlere paralel olarak finansman ve pazarlama alanında deneyime sahiptir. Araştırmaya dahil edilen 50 kadın yöneticinin daha çok “bankacılık ve finans, ilaç, teknoloji” alanında çalıştığı tespit edilmiştir. Sayı olarak en fazla yer aldıkları bu sektörlerin dışında daha az sayıda “gıda, hazır giyim, gayrimenkul, perakendecilik, turizm otelcilik, sigortacılık” da vardır. Diğer sektörler içerisinde yer alan mobil iletişim, akaryakıt, tarım, ayakkabıcılık, kalemcilik, hizmet, reklamcılık alanlarında da bir kadın yönetici çalışmaktadır. Kadın yöneticilerin lisans eğitimleri doğrultusunda kendilerine uygun sektörleri tercih ettikleri söylenebilir. İşletme ve ekonomi mezunu olanların çoğu bankacılık ve finans alanlarına yönelmişlerdir. Mühendislik bilimlerinde okuyanlar da ilaç ve kimya sanayi alanında çalışmaktadır. Dolayısıyla kadın üst düzey yöneticilerin eğitimleri ve çalıştıkları sektörler arasında bir paralellik olduğu söylenebilir. Kadın üst düzey yöneticilerden çoğunluğunun “genel müdürlük ve Türkiye genel müdürlüğü” pozisyonunda çalıştığı görülmektedir. Bunun dışında CEO olarak çalışan kadın yönetici sayısı 6 dır. Başkan olarak çalışanlar ise “Global ticari başkan, yönetim kurulu başkanı, grup başkanı, bölge başkanı, başkan yardımcısı” gibi unvanlarla çalışmaktadır. Yapılan araştırmalara göre, Avrupa’ nın lider şirketleri arasında kadın yönetim kurulu üyesi bulunurluğu % 16 iken bu oran CEO kademesinde % 9 lara düşmektedir. (Ekonomist, 2014: 15) Türkiye’ de kamu alanında üst düzey kadın memur (Müsteşar, müsteşar yardımcısı, vali, başkanlık müşaviri, genel müdür, daire başkanlıkları, bölge müdürü, il müdürü vb) oranları da 2011 yılında % 9,2 iken 2012 yılında % 9,9 şeklinde belirlenmiştir. ( TUİK,2012:131). Bürokraside üst düzey kadın yönetici oranı ise %13,6’dır(Korkmaz, 2014). Yükseköğretim alanında bile kamu üniversitelerinin yönetim kurullarının % 51 inde ise hiç kadın üye bulunmadığı yapılan bir araştırmada tespit edilmiştir. (Cevher, 2014: 121) Özel sektörde de oranların yüksekliği pek söz konusu değildir. Türkiye’ de üst düzey kadın yöneticiler için Capital 500 e bakıldığında özel sektörde sayı 18 dir. Sermaye Piyasası Kurulu’ nun Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına ilişkin yayınladığı tebliğde şirket yönetim kurulu yapılarında en az 1 kadın üye bulunması yönündeki kararı(www.spk.gov.tr Erişim: 12.03.2015) Özel sektörde kadın egemenliğini hareketlendirebilir. YURT DIŞI DENEYİMİ F* DENEYİM ALANI F* SEKTÖR F* POZİSYON F*

Eğitim 16 Yönetim 38 Finansman 14 Genel Müdürlük 23 Çalışma 12 Pazarlama 25 İlaç Sanayi 8 Türkiye Genel Müdürlüğü 14 Bilgi Yok 22 Finansman 22 Teknoloji 5 CEO 6

Gayrimenkul 3 Gıda 3 Başkanlık 6

Hazır Giyim 3 Türkiye Direktörü 1

Gayrimenkul 3 Perakende 3 Turizm 2 Sigortacılık 2 Diğer 7

774

Tablo 6: Temsil Ettikleri Şirketlerin Ciroları ve Çalışan Sayıları

Kadın üst düzey yöneticilerin temsil ettikleri şirketlerin cirolarına bakıldığında, ciro aralığı 1-100 milyon TL olan şirketler daha fazladır. Kadın yöneticilerin çoğunluğu bu ciro aralığındaki şirketlerde çalışmaktadır. Tablo 10’ da verilen ciro aralıkları dışında diğer ciro olarak belirtilen aralıklarda 601- 2500 Milyon TL aralığındaki şirketlerde 1 er kadın yönetici yer almaktadır. Temsil edilen şirket cirolarında ise en yüksek rakamlar 15 000 -45 000 Milyon TL aralığındadır. Bu ciro aralığındaki 3 şirkette de 3 kadın yönetici çalışmaktadır. Ekonomist dergisinin yapmış olduğu 50 kadın CEO sıralaması bu cirolar temel alınarak yapılmıştır. Tablo 10 incelendiğinde kadın yöneticilerin temsil ettikleri şirketlerdeki çalışan sayısının en fazla 101-200 kişi aralığında olduğu görülmektedir. Bu aralığı takip eden diğer aralık ise 1-100 kişidir. Sonrasında sırasıyla 201-300 kişi çalışanı olan şirketlerin 4 ünde, 5000-10000 çalışanı olan şirketlerin 3 ünde kadın yöneticiler çalışmaktadır. 13 kişinin yer aldığı şirketlerin çalışan sayıları ise 401den başlayıp 30000’ den fazla kişiye kadar uzanmaktadır. Dolayısıyla üst düzey kadın yöneticilerin temsil ettikleri şirketlerin büyük ve uluslararası işletmeler olduğunu da söylemekte yarar vardır. Bu da üst düzey kadın yöneticilerin yönetim becerisinin varlığının sınırlı sayıda da olsa çok büyük şirketlerde de yer aldığının bir kanıtı olabilir.

50 üst düzey Kadın yöneticinin ortak özellikleri dışında; Ekonomist dergisine vermiş oldukları röportajlardan başarılarının altında yatan nedenlere ve takip ettikleri stratejilere yönelik de analiz yapılmış, elde edilen bulgular şu şekilde olmuştur:Kendi röportajları dikkate alınarak kadın yöneticilerin başarılarının altındaki sırlar; Çok çalışma ve merak,deneyim ve kendini geliştirme, istek ve kararlılık, azim, kendi gücünün farkında olma, inatçı olma, Sürekli gelişme, eğitim olanaklarından faydalanma, Güne erken başlama, Ekip Çalışması Anlayışı, Çalışanları Dinleme, Empatiyle Yönetim, İş ve aile arasında denge kurma, Sosyal hayata önem verme şeklinde sıralanmaktadır. Buna göre bu çalışmanın literatür kısmında yer alan stratejilerin içeriği, üst düzey kadın yöneticilerin ifadeleri ile eşdeğerdir. “Üniversite eğitimi ve mesleki deneyim, sosyal ilişki ve sosyal hayat, kariyer geliştirme ve kariyer programlarına katılım, yüksek performans ve hayattaki rollerin çatışmasını engelleme” stratejileri bu ifadelerle paralellik göstermektedir. Dolayısıyla üst düzey 50 CEO nun stratejilerinin Ekonomist dergisine vermiş oldukları ve derginin ortak söylemler şeklinde sunduğu bu kriterlerden oluştuğu söylenebilir. Sosyal hayata önem veren kadın yöneticiler röportajlarında “ platesten yüzmeye, örgü örmekten yemek yapmaya, at binmeye, koşuya” kadar pek çok hobiyle uğraştıklarını belirtmişlerdir.

4. Sonuç

Araştırmada, Ekonomist dergisinde yer alan 50 kadın CEO sıralamasındaki kadınların “ortak özellikleri ve iş yaşamına ilişkin stratejileri” belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaca bağlı olarak 50 kadın yöneticinin “yaş aralıkları, medeni halleri ve çocuk sahibi olma durumları, eğitim durumları, çalıştıkları sektörler, geçmiş deneyimleri, çalıştıkları şirketlerin ciroları ve istihdam sayıları”na ilişkin veriler ortaya konmuştur. Elde edilen bulgular ışığında, kadın yöneticilerin daha çok 41-45 yaş aralığında olduğu, yarısından fazlasının evli olduğu, yarısının çocuk sahibi olduğu tespit edilmiştir. Üst düzey kadın yöneticilerde ortaya çıkan ortak özellikler, eğitim alanında; lisans eğitimlerini “Boğaziçi Üniversitesi”nde tamamladıkları daha çok “işletme-ekonomi” alanından mezun oldukları yönündedir. Ayrıca kadın yöneticilerin yine çoğu mühendislik alanlarından mezun olmuştur. Ortaöğrenim hayatlarına ise Anadolu lisesi ve kolejlerde başlayan üst düzey kadın yöneticiler, mezun oldukları lisans programı doğrultusunda uygun olan sektörleri tercih etmişlerdir. Daha çok “bankacılık ve finans, ilaç, teknoloji” ağırlıktadır.