Fen ve Teknoloji Dersi ve Öğretimi

Günümüz bilgi ve teknoloji çağında, fen ve teknolojinin etkileri hayatımızın her alanında belirgin olarak görülmektedir. Bilimsel bilgi sürekli olarak katlanarak artmakta ve teknolojik yenilikler hızla ilerlemektedir. Bütün toplumların fen ve teknoloji eğitimine gerekli önemi vermeleri gelecekleri açısından önem arz etmektedir.

Kaptan ve Korkmaz (2001) feni, gözlemlenen doğa, olgu ve olayların düzenli bir şekilde inceleyerek henüz gözlenmemiş olayları kestirme çabası olarak tanımlar. Fen insanın kendisi ve doğal çevresi ile ilgili düzenli bilgilerle bu bilgileri durmadan geliştiren ve yenileştiren bilgi edinme yolları olarak tanımlanır (Morgil, 1990:21) Fen bilimleri insanın, canlı olarak kendisini ve doğal çevresini keşfetmeye yönelik çalışmalarının ürünü olarak ortaya çıkmış ve gelişimini sürdürmüştür.

Fen canlı ve cansız varlıkları ve bunlar arasındaki sebep sonuç ilişkilerini ortaya koymaya çalışan disiplinler topluluğu olarak tanımlanabilir.(Çepni vd. 1995) Fen, fiziksel ve biyolojik dünyayı tanımlamaya ve açıklamaya çalışan bir bilimdir. Sadece dünya hakkındaki gerçeklerin bir toplamı değil aynı zamanda deneysel ölçütleri, mantıksal düşünmeyi ve sürekli sorgulamayı temel alan bir araştırma ve düşünme yoludur. Bilimsel çalışmalar sonucunda organize, test edilebilir, objektif ve tutarlı bir bilgi bütünü oluşturulmaktadır. Bilimsel metotlar, gözlem yapma, hipotez kurma, test etme, bilgi toplama, verileri yorumlama ve bulguları sunma süreçlerini içerir. Hayal gücü, yaratıcılık, yeni düşüncelere açık olma, zihinsel tarafsızlık ve sorgulama, bilimsel çalışmalarda oldukça önemlidir. Bu yüzden fen ve teknoloji öğretiminde, hedef bireylerin doğrudan keşif yoluyla doğru bilgiye ulaşmayı öğrenmesi, öğrendikçe dünyaya bakışını yapılandırması ve öğrenme hevesini geliştirmesi önemlidir.

Hançer vd.(2003) feni, insanların yaşadıkları çevreyi anlayıp yorumlama, bu karmaşık çevrede bir düzenlilik arama düşüncesini tetikleyen bilgi ve becerilerin özü olarak tanımlar. Fen sabit ve kesin bilgiler bütünü değildir. Bilimsel bilgiler, yeni deliller elde edildikçe fiziksel ve biyolojik dünyayı daha iyi açıklamak için sürekli gözden geçirilerek düzeltilip geliştirilir. Buna göre fenin, doğal dünyayı sistematik bir şekilde araştırarak elde edilen organize bir bilgi bütünü olduğu ve sürekli değişim geçirdiği söylenebilir. Fenin değişime daha az uğrayan boyutu, içeriği değil yöntemleridir.

Fen alanında elde edilen bilgilerin bir ihtiyacı karşılamak ve günlük hayatı kolaylaştırmak için kullanıldığı yerlerde teknoloji kavramı ortaya çıkar. Teknoloji sadece elektronik cihazlar ve onların uygulamaları değildir. Teknoloji tüm bilimsel alanlardan elde edilen kavram ve becerileri kullanan bir bilgi türüdür aynı zamanda materyalleri, enerjiyi ve araçları kullanarak bir ihtiyacı gidermek, bir problemi çözmek ve insanlığın hizmetine sunmaktır.İnsanların istek ve ihtiyaçlarını gidermek için araçlar, yapılar veya sistemlerin geliştirildiği ve değiştirildiği bir süreçtir. Fenin amacı doğal dünyayı anlayarak açıklamaya çalışmak; teknolojinin amacı ise insanların istek ve ihtiyaçlarını karşılamak için doğal dünyada değişiklikler yapmaktır.

Fen bilimleri bireyin günlük hayatta karşılaştığı birçok olayla doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak ilişkilidir. Okulda öğrenilen bilgiler günlük hayatla bağdaştırıldığında öğrencilerin ilgi ve tutumları artacak ve feni hissederek yaşayarak öğreneceklerdir. Fen ve teknoloji öğretiminde edinilmiş fen bilgilerinin teknolojiye yansıdığı durumlara sık sık örnekler verilerek, bu bilgilerin günlük hayatta kullanımına ilişkin problemler üzerinde düşünme alıştırmaları sunularak öğrencilere fen ve teknoloji okur yazarlığı için gerekli bilgi, anlayış, beceri, tutum ve değerleri kazandırma ve onların gelecekte etkin bir şekilde iş gören, bilinçli ve sorumlu vatandaşlar olmalarına katkı sağlama amaçlanmalıdır.

Bugünün teknolojik toplumunda vatandaşlar birçok bilimsel sorun hakkında bilgi sahibi olmak zorundadırlar. Fen ve teknoloji okur yazarı vatandaşlardan anahtar kavramları ve ahlaki değerleri kullanma sonuçları dikkate alınarak eyleme geçirme, şüpheci olma, doğal olayları ve doğal olaylara ilişkin insan kaygılarını anlamada akıcı ve yaratıcı olma davranışları beklenir. Fen bilimleri bilimsel süreçlerle öğretilirse, öğrenciler süreç becerilerini kazanırlar ve bu becerileri günlük yaşamda kullanırlar. Öğrenciler fen bilimlerine karşı olumlu tutum geliştirirler ayrıca yaratıcılık becerileri de gelişir. (Kaptan ve Korkmaz, 2001)

Öğrenciler fen ve teknoloji derslerinde içinde yaşadıkları çevreyi ve evreni bilimsel yönden ele alıp inceleme fırsatı elde ederler. Öğrencilerin hayata kolay uyum sağlamaları, içinde bulundukları çevreyi daha iyi gözlemlemelerine, tanımalarına ve mümkün olduğunca olaylar arası neden sonuç ilişkisi kurarak sonuç elde edebilmelerine bağlıdır. (Akgün,2001 )

İlköğretim okullarında öğrencilere öğretilen fen bilimleri konuları; çocuğun çevresini anlamaya yönelik bilgi edinmesini sağlama ve düşünce sistemi geliştirmesine yardım etme

gibi fonksiyonları içerir. Bu çevrede ilköğretimde fen bilgisi öğretiminin amaçları; gerçekçi ve tutarlı bir dünya görüşü geliştirme bilimin kavramsal yapısını açıklama, bilimsel yöntem kullanılması için gerekli beceriler geliştirme, fen ve teknolojideki yeni gelişmelere uyabilme, topluma verimli yurttaş hazırlama olarak belirlenmelidir (Kaptan, 1999, 13).

Çeşitli ülkelerdeki program reform hareketleri incelendiğinde, toplumdaki tüm bireylerin fen ve teknoloji okur yazarı olarak yetiştirilmesinin vurgulandığı görülmektedir. Fen ve teknoloji dersi öğretim programının genel amaçları Öğrencilerin;

• Doğal dünyayı öğrenmeleri ve anlamaları, bunun düşünsel zenginliği ile heyecanını yaşamalarını sağlamak

• Her sınıf düzeyinde bilimsel ve teknolojik gelişme ile olaylara merak duygusu geliştirmelerini teşvik etmek

• Fen ve teknolojinin doğasını; fen, teknoloji, toplum ve çevre arasındaki karşılıklı etkileşimleri anlamalarını sağlamak

• Araştırma, okuma ve tartışma aracılığı ile yeni bilgileri yapılandırma becerileri kazanmalarını sağlamak

• Eğitim ile meslek seçimi gibi konularda, fen ve teknolojiye dayalı meslekler hakkında bilgi, deneyim, ilgi geliştirmelerini sağlayabilecek altyapıyı oluşturmak

• Öğrenmeyi öğrenmelerini ve bu sayede mesleklerin değişen mahiyetine ayak uydurabilecek kapasiteyi geliştirmelerini sağlamak

• Karşılaşabileceği alışılmadık durumlarda, yeni bilgi elde etme ile problem çözmede fen ve teknolojiyi kullanmalarını sağlamak

• Kişisel kararlar verirken uygun bilimsel süreç ve ilkeleri kullanmalarını sağlamak • Fen ve teknolojiyle ilgili sosyal, ekonomik, ve etik değerleri, kişisel sağlık ve çevre

sorunlarını fark etmelerini, bunlarla ilgili sorumluluk taşımalarını ve bilinçli kararlar vermelerini sağlamak

• Bilmeye ve anlamaya istekli olma, sorgulama, mantığa değer verme, eylemlerin sonuçlarını düşünme gibi bilimsel değerlere sahip olmalarını, toplum ve çevre ilişkilerinde bu değerlere uygun şekilde hareket etmelerini sağlamak

• Meslek yaşamlarında bilgi, anlayış ve becerilerini kullanarak ekonomik verimliliklerini artırmalarını sağlamaktır. (MEB Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı,2005)