Faaliyetlerin Verimliliğinin Sürekli Olarak Artırılması: işletmede çalışan personelin katılımının da sağlanması yoluyla, sürekli olarak verimliliğin daha da

artırma yolları araştırılmalıdır. Bu yollardan bazıları hataların azaltılması, daha etkin mamul tasarımı, üretim programlarında duraksamaların azaltılması, çıktı miktarının artırılması, üretime hazırlık ve değişim sürelerinin azaltılmasıdır.

69 4. Tüm Faaliyetlerde Basitleştirmeye Gidilmesi: Hücresel üretim tekniklerin benimsenmesiyle, üretimde parti büyüklüklerinin azaltılması, üretimin küçük partiler halinde yapılması sağlanır. Eğer makineleri ayarlamak uzun zaman alıyorsa, TZÜ başarılı bir şekilde yürütülemez. Yapılacak ilk iş faaliyetleri basitleştirmek ve fazla olan ayarlama sürelerini azaltmaktır. Bir firma bir ayardan diğerine ne kadar çabuk geçebilirse, küçük parçalar halinde üretim o kadar uygulanabilir hale gelir.

2.5.2. Tam Zamanında Üretim Sisteminin Amaçları

Tam zamanında üretim sisteminin hedefini genel olarak sıfır hata ve sıfır stok olarak tanımlayabiliriz. Fakat bu hedeflere ulaşmak pratik olarak mümkün görünmemektedir, burada önemli olan bu iki hedef doğrultusunda sürekli gelişme çabalarını yoğunlaştırmak ve bu yolla israfı önleyip, maliyetleri azaltabilmektir.

TZÜ sisteminin amaçları temelde; üretimdeki verimliliği engelleyen işleri gidererek toplam üretim sisteminin optimizasyonuna yönelik politika ve yöntemlerin geliştirilmesidir. Bu amaçlar şu şekilde özetlenebilir (Lubben, 1988; 10 aktaran Güneş v.d., 1999; 14-15):

• Optimum kalite, maliyet ve üretim için sistem tasarımı,

• Ürünün üretim ve tasarımında kullanılan kaynak miktarını en aza indirmek, • Alıcının isteklerini anlama ve karşılama,

• Tedarikçi ve alıcılarla açık ve güvene dayalı ilişkiler geliştirme,

• Toplam üretim sistemini geliştirmek için herkesin katılımını esas alan gelişim politikası oluşturmak.

Ayrıca bu yukarıda sayılan amaçlara ek olarak şu maddeler de sıralanabilir (Firuzan ve Ayvaz, 2004; 22-23):

1) Sıfır Envanter: Stok düzeylerini ( hammadde, ara ve mamul stoklar ) en aza indirmek,

70 2) Sıfır Hata: Satın alınan veya imal edilen parça ve mamullerde hatalı üretim ve malzeme girişini en aza indirmek

3) Sıfır Temin Süreleri: Temin sürelerini en aza indirmek

4) Etkin Üretim Kontrolü: İmalatta merkezi olmayan bir üretim kontrol sistemi ile kontrol fonksiyonunu etkin bir düzeyde gerçekleştirmek.

5) Etkin Envanter Kontrolü: İmalat ara stok düzeylerindeki dalgalanmaları ortadan kaldırarak envanter kontrollerini kolaylaştırmak.

6) Akıcı Proses: İmalat içi faaliyetler arasında talep dalgalanmalarından kaynaklanan dengesizlikleri azaltarak, düzgün üretim akışları gerçekleştirmek..

2.5.3. Tam Zamanında Üretim Sisteminin Unsurları

Tam Zamanında Üretim sisteminin unsurlar sistemin daha iyi bir şeklide anlaşılmasına yardımcı olabilir. TZÜ sisteminin unsurları şu şekilde sıralanabilir: 2.5.3.1. Merkezileşmiş Fabrika

Merkezileşmiş fabrika kavramı sınırlı sayıda ürün hattı için özel olarak tasarlanmış bir üretim sistemini gerektirir. Bu uygulamada farklı ürünlerin üretim ihtiyaçları arasındaki farkları elimine eder. Tipik bir merkezileşmemiş fabrikada satın alınan tüm ilk madde ve malzemeler ve farklı seviyedeki yarı mamullerin sevk edildiği büyük bir merkezi depo kurulur. Merkezileşmemiş fabrikada ise stoklar ihtiyaç duyuldukları atölyelerin içine stoklandığından büyük merkezi depoya ihtiyaç duyulmaz. Bu sistemde malzeme hareketi azalarak, yerleşim alanının, üretim akışının, kayıt işlemlerinin ve kullanılan işgücü sayısının azalması sağlanır (Güneş v.d., 1999; 19-20).

2.5.3.2. Hazırlık Sürelerinin Azaltılması

Tam Zamanında Üretim yaklaşımında hazırlık zamanlarının azaltılması kritik bir rol oynar. Hazırlık sürelerini bir makine ve makine grubunun belirli bir parça ya da ürün üretildikten sonra, diğer parça ya da ürünün üretilmesi amacıyla

71 ayarlanmasına kadar geçen süredir. Parça üretiminde ufak partiler kullanılabilmesi için hazırlık zamanlarının azaltılması gerekir. Japonların geliştirdiği tek-hazırlama (single set-up) kavramına göre hazırlık zamanının 10 dakikadan az olması gerekmektedir.

2.5.3.3. Grup Teknolojisi

Grup teknolojisinde esas amaç, fabrika içindeki malzeme akış sisteminin basitleştirilmesi olmaktadır (Güneş v.d., 1999; 23). Parça, ekipman ve süreçlerin benzerliğini içeren bir yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda parçalar benzer geometrik ve operasyonel özelliklere göre sınıflandırılmalı ve bu sınıflandırmaya uygun bir şekilde makine gruplarında imal edilmelidir.

2.5.3.4. Toplam Üretken Bakım

Tam Zamanında Üretim Sistemlerinde yüksek güvenlik büyük önem kazanır. Tek bir tezgahtaki arıza aynı iş merkezi içindeki diğer tezgahların durmasına yol açabileceği gibi, bu durumdan önceki ve sonraki iş merkezleri de etkilenir. Tezgahların arızalarının tüm bir hattı durdurma olasılığı karşılığında (iş merkezleri arasında stokların olmaması bu ihtimali daha da güçlendirir) koruyucu bakım kritik bir rol oynar. Japon işçiler, çalıştıkları tezgahın bakım ihtiyaçlarını tümüyle bilirler ve gerektiğinde pek çok onarımı kendileri yapabilecek şekilde eğitilmişlerdir.

2.5.3.5. İyi Eğitimli ve Çok Fonksiyonlu Üretim Elemanları

TZÜ sistemlerinde sadece gerekli parçalar üretildiği için bazı zamanlarda tezgah ve işçilerin boş kalması söz konusu olabilir. Bu nedenle Japonya’da işçiler birden fazla tezgahta çalışacak şekilde eğitilirler. Bu şekilde boş kalan işçiler başka tezgahlarda çalıştırılır.

72 TZÜ sisteminde üretimin talebe uydurulması büyük önem arz eder. Üretim hatlarının talepteki değişmelere uyumlu olarak aynı gün içinde çeşitli ürün tiplerini ufak miktarlarda üretebilecek şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.

2.5.3.6. Kanban Sistemi

Kanban kelimesi Japonca “kart” anlamına gelmektedir. Kanban, TZÜ felsefesinin bir parçası olarak geliştirilmiş bilgi ve üretim-stok denetim sistemidir. Kanbanlar atölye içinde, ürün hareketi ve üretimi başlatarak malzeme akışını kontrol ederler. Kanban klasik “itme” esasına göre değil “çekme” esasına göre çalışmaktadır. Tesiste yer alan tüm süreçlerde ve aynı zamanda işletmeler arasında gerekli ürünün gerekli zamanda ve gerekli miktarda üretilmesinin sağlandığının bir bilgi ve kontrol sistemidir.

TZÜ sisteminin temel hedefi sürekli olarak örgütün verimliliğini, kaliteyi ve esnekliği geliştirmektir. TZÜ sisteminin her unsuru üreticiye bir takım yararlar sağlar, ancak örgüt içinde her bir unsurunun uygulanması potansiyel olarak sadece belirli alanları içerir, ve sistemci bir bakış açısı kullanılmazsa alanlar örgüt seviyesinde olduğundan daha sınırlı kullanılır. Bu nedenle, bir TZÜ sistemin tüm unsurları birleşinceye kadar tam olarak olası sinerjik kazançların farkına varılmaz (White & Prybutok, 2001; 113).

73 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM