EYLEMLER AB ABD TR
1 Planlama Öncesi
1.1 Planlama kurulunun kurulması X X X
1.2 Stratejik planlama için plan hazırlanması X X X
1.3 Planlama öncesi eğitimlerin süreç boyunca danışmanlık hizmetinin verilmesi
X X X
2 Planlama
Tablo 4’ün devamı
2.1.1 Plan için iç çevrenin taranması, (kurum fiziki, beşeri-akademik ve idari personel ile öğrenciler-, mali, teknolojik, bilgi ve diğer kaynakların mevcut durumu ile sunulan hizmetlerin kalite, maliyet, güncellik ve talep edilirlik ile beklentiler açısından durumların tespiti).
X X X
2.1.2 Plan için dış çevrenin taranması, (mali, siyasi, hukuki, ekonomik, teknolojik, sosyo-demografik ve öğrenci piyasasındaki degişmeler ile rakiplerin, tedarikçilerin, paydaşların ve toplumun beklentilerinde meydana gelen değişmeler ve diğer ilgili çevredeki diğer değişikliklerin tespiti)
X X X
2.1.3 Kurumsal kısıtlılıkların taranması (kanuni, mali, yapısal ya da başka sebeplerden kaynaklanan sınırlamalar),
X X X
2.2 Analiz;
2.2.1 SWOT (FÜTZ) Analizinin yapılması (Piyasadaki Fırsatlar ve Tehditler ile Kurumun Güçlü ve Zayıf Yönlerinin analizinin yapılması)
- - X
2.2.2 Đç Çevre Analizi; kurumun sunmuş olduğu akademik ya da diğer hizmetlerin ayrıntılı verileri ve analizi ile finansal ve diğer bilgilerin analiz edilmesi,
X X X
2.2.3 Dış Çevre Analizi X X X
2.3 Fikirler üretme;
2.3.1 Plan için yeni faaliyetlerle ilgili fikirler üretme, X X - 2.3.2 Plan için gelişmeye yönelik fikirler üretme, X X - 2.3.3 Plan için azaltılmasına ihtiyaç duyulan faaliyetlerle ilgili
fikirler üretme,
X X -
2.4 Etkinleştirme;
2.4.1 Personel kalitesini etkinleştirme, X X -
2.4.2 Kaynakların etkinleştirilmesi, X X -
2.4.3 Bilgi alt yapısının etkinleştirilmesi, X X -
3 Dokümantasyon 3.1 Misyon ifadesi X X X 3.2 Vizyon ifadesi X X X 3.3 Politikalar X - X 3.4 Değerler X X X 3.5 Stratejik plan X X X 3.6 Amaçlar (goals) X X X 3.7 Hedefler (objectives) X X X 3.8 Stratejiler X X X 3.9 Performans göstergeleri X X X
3.10 Finans ve kaynak planı X X X
Tablo 4’ün devamı
4 Uygulama ve izleme/kontrol
4.1 Uygulama X X X
4.2 Uygulamayı izleme, ölçme ve kontrol X X X
4.3 Uygulamayı analiz etme ve değerlendirme X X X
4.4 Uygulamayı iyileştirme X X X
ĐLKELER AB ABD TR
1 Etkin liderlik; Üst yöneticilerin başkanlığı ve desteği,
(tasarlama, danışmanlık yapma, zorlukları aşma, iletişim sağlama görevleri),
X X X
2 Geniş katılım; Tüm paydaşların etkili katılımının
sağlanması
X X X
3 Güçlü iletişim; (Đç paydaşlarla iletişim ve etkileşim, dış
paydaşlarla iletişim ve etkileşim; devlet, finans sağlayan kurumlar, sanayi, medya, sektörel gruplar ve diğer kaynak sağlayan ilgililer)
X X X
4 Geri bildirim; Uygulamaya yönelik tüm çalışanlardan elde
edilen bilgi
X X X
5 Esneklik; Değişen şartlara uyum çalışmaları X X X
6 Modelleme; Đstatistiksel ve finansal modeller X - X
7 Açıklık; Planın basılması ve komuoyu ile paylaşılması, web
adreslerinde yer alması
X X X
8 Bütüncüllük; En üst dokümanın tüm alt birim
dokümanlarını kapsaması ve birimler arasında uyumun sağlanması
X X X
9 Ölçülebilirlik; Amaçların ve hedeflerin ölçülebilir olması X X X
Diğer bir önemli konu üniversitelerde hazırlanan stratejik planlarının stratejik planların taşıması gereken özellikler açısından ikinci bölümde ele alınan literatür esasında karşılaştırmalı şekilde incelenmesi olup buna dair bilgi Tablo 5’te verilmiştir. Tabloda isimleri yer alan üniversitelerden 9’u Türkiye’den anket yapılan ve bahsedilen yönetmelikte birinci kademede ismi geçen üniversitelerdir. Diğer 6 üniversitenin 3 tanesi AB’den, geri kalan 3 tanesi ABD üniversitelerindendir. ABD’den seçilen üniversiteler stratejik planlama konusunda, daha çok bilinen ve gerekli bilgilere ulaşma kolaylığı olan üniversitelerdir. AB’den seçilenlerden Oxford meşhur olduğunda Brunel’in ismi HEFCE’de geçtiğinden Royal Roads ise bilgisine kolay ulaşılabildiğinden seçilmiştir.
Üniversitelerin stratejik planlarına ait bilgiler üniversitelerin resmi web sitelerinde yayınladıkları stratejik planları esas alınmış ve sitelerin adresleri kaynakçada verilmiştir.
Bu tabloya göre TC üniversitelerinden Boğaziçi üniversitesi haricindekiler genel olarak YÖDEK 2007’nin taleplerini karşılamışlardır. Literatürde üniversite yönetimlerinin bazen ulusal çaptaki reform şeklindeki politikaların uygulanması konusunda gerekeni yapma konusunda çok istekli davranmadıkları hatta bazen üniversite içinde fakülteler seviyesinde bile bunun yaşanabileceğine dair örnekler mevcuttur (Frolich, 2005:228-229). AB üniversiteleri ise, yayınladıkları planlarında doğrudan SWOT analizine yönelik bilgiler açık şekilde yer almamıştır. Ancak SWOT analizinde ele alınan dört elementten zayıflıklar haricindeki diğer bilgilere planlarında yer vermişler.
Türkiye’deki üniversitelerin yapmış oldukları planlar, özellikler açısından değerlendirilirse, literatürde yaygın olan ve genel kabul gören özellikleri taşıdıkları görülmektedir. Planlama sürecinde yapılması gereken eylemeler ve dikkate alınması gereken ilkeler açısından da planların ve planlama sürecinin yeterli olduğu söylenebilir.
ABD üniversitelerinde uygulanan stratejik planlar ile Türk üniversitelerinde uygulanmaya başlanan stratejik planların temel özellikler açısından büyük oranda benzeştiği, yapılan literatür çalışmasının özeti Tablo 5’teki veriler ve anket sonucu bunu göstermektedir.
Türk kamu kurumlarındaki yeniden yapılanma ile ilgili çalışmaların AB sürecinin zorlamaları gibi gözükmesine rağmen genelde Türk kamuoyunun özelde üniversitelerdeki yöneticilerin bu çalışmaları kendileri için zaruri ihtiyaç olarak görmeleri konusunda gözüken fikir ayrılığı bu çalışmaların başarıya ulaşmasında büyük ölçüde tesirli olacağı düşünülmüştü. Yapılan anket sonucunun bu düşünceyi doğruladığı söylenebilir. Gerçek nedenin iç yada dış faktör olduğu farketmeksizin bu çalışmanın başarıya ulaşması konusunda ortak gayret gösterilmeli ve çalışanlar motive edilmelidir.
Stratejik planlama; kurumların sorunlarına bir anda çözüm bulan hatta çözen sihirli bir araç değildir. Stratejik planlamanın özellikleri ve planlama sürecinde yapılması gereken işlemler sayesinde bunu uygulayan kurum ve kuruluşlara fayda sağlayan bir yönetim aracı olduğu hatırda tutularak beklentileri o düzeyde tutmak gereklidir.
Üniversitelerin Stratejik Planlarının Stratejik Planın Özelliklerini Taşıma Durumu
Tabloda isimleri yer alan üniversitelerin stratejik planlarına ait bilgiler üniversitelerin web adreslerinden alınmış ve adresler kaynakçada verilmiştir. Seçilen üniversitelerden 9 tanesi Türkiye’deki 26179 sayılı yönetmelikte belirtilen kamu idarelerinde stratejik planlamaya geçiş takvimine göre birinci kademede stratejik planlamayı uygulamaya başlayan ve anket uygulanan üniversitelerdir. Diğer 6 üniversitenin 3 tanesi AB’den, geri kalan 3 tanesi ABD üniversitelerindendir. ABD’den seçilen üniversiteler stratejik planlama konusunda, daha çok bilinen ve gerekli bilgilere ulaşma kolaylığı olan üniversitelerdir. AB’den seçilenlerden Oxford meşhur olduğunda Brunel’in ismi HEFCE’de geçtiğinden Royal Roads ise bilgisine kolay ulaşılabildiğinden seçilmiştir.
Bu tabloya göre TC üniversitelerinden Boğaziçi üniversitesi haricindeki diğer üniversiteler genel olarak YÖDEK 2007’nin taleplerini yerine getirmişleridir. Literatürde üniversite yönetimlerinin bazen ulusal çaptaki reform politikaların uygulanması aşamasında gerekeni yapmada çok istekli davranmadıkları hatta bazen üniversite içinde fakülteler seviyesinde bile bunun yaşanabileceğine dair örnekler mevcuttur (Frolich, 2005:228-229). AB üniversiteleri planları SWOT analizi hariç SP’nin diğer özelliklerini taşıdıkları tesbit edilmiştir. AB üniversitelerinin planlarında SWOT analizinde ele alınan dört elementten zayıflıklar haricindeki diğer bilgilere yer verilmiştir. ABD üniversitelerinde uygulanan SP’ler SP’nin karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Analizlerde SWOT analizi kullanaıldığı gibi başka analizlerde kullanılmaktadır. ABD üniversiteleri ulusal ve uluslararası alanda ciddi rekabet içinde olduklarından SP’lerde kurumun zayıf oldukları noktalara pek yer vermemektedirler.
Türkiye’deki üniversitelerin yapmış oldukları planlar SP’nin karakteristik özelliklerini taşıma açısından değerlendirildiğinde literatürde yaygın olan ve genel kabul gören özellikleri taşıdıkları ve ABD üniversitelerinde uygulanan stratejik planlar ile büyük oranda benzeştiği görülmektedir. Planlama sürecinde yapılması gereken eylemeler ve dikkate alınması gereken ilkeler açısından da planların ve planlama sürecinin yeterli olduğu söylenebilir.
Türk kamu kurumlarında gerçekleştirilen yeniden yapılanma çalışmaları genelde Türk kamuoyunda özelde üniversitelerdeki yöneticiler arasında “AB sürecinin zorlamaları" gibi bir anlayış konusunda fikir ayrılığı gözükmektedir. Bazı yöneticiler bunu dış faktörlerin zorlamalrı olarak görürken bazıları ise bu çalışmaların zaten kendileri için zaruri ihtiyaç olarak görmektedirler. Her iki anlayışta SP’nin başarıya ulaşmasında büyük ölçüde olumlu tesiri olacağı düşünülmektedir. Yapılan anketin sonucunun da bu düşünceyi doğruladığı söylenebilir. SPS’nin başlatılmasında gerçek nedenin iç yada dış faktörler olduğu farketmeksizin bu çalışmanın başarıya ulaşması konusunda ortak gayret gösterilmeli ve çalışanlar motive edilmelidir.
Tablo 5. Üniversitelerin Stratejik Planlarının Stratejik Planın Özelliklerini Taşıma Durumu
ÜNĐVERSĐTELERĐN STRATEJĐK PLANLARININ