1927 yılı sergisini büyük başarı ile geride bırakmış olan İzmir, 1928 yılında savaş ve ardından gelen büyük yangının umutsuzluğunu yaşarken, ülkenin iktisadi geleceği için en önemli adım olan 9 Eylül Sergisi’nin ikincisinin heyecanını yaşamakta ve bu sayede bir nebze olsun umut taşımakta idi.
Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra kendisini toparlamayı başaran Türkiye'nin gururu olan bu sergi gördüğü ilgi karşısında daha geniş boyutlu olarak düşünülmeye başlanmıştır. Sergi organizasyon komitesi ilk serginin eksikliklerini gidermek, yeni
sergiyi daha başarılı kılmak ve ortaya çıkabilecek sorunları bertaraf edebilmek adına birçok karar almıştır. Bunlar:
Serginin bir önceki yıl olduğu gibi İzmir Sanatlar Mektebi’nde düzenlenmesi, ancak tarih aralığının 4-20 Eylül olması,
Demiryolları’nı kullanarak sergiye katılacak kişilerin taşıma ücretlerinde bir önceki yıl olduğu gibi %30, eşyalarda ise %50 oranında indirime gidilmesi,
Sergi katılımı için 1 Temmuz-25 Ağustos arasında müracaat, sergilenecek eşyalar için ise 15 Ağustos-31 Ağustos arasında giriş takvimi belirlenmesi,
Bir önceki sergide kazanan katılımcılara açılışta ödüllerinin verilmesi, 24.000 duvar ve el afişinin dağıtılması ve tanıtım ekibinin oluşturulması, Posta gönderilerine “İkinci İzmir 9 Eylül Sergisi’ne iştirak ediniz” yazılı damgaların vurulması,
Sergi sırasında Hilal-i Ahmer Cemiyeti tarafından bir piyango düzenlenmesi, Sergi alanında katılımcı ve ziyaretçilerin kullanacağı bir dinlenme ve eğlence bölümünün oluşturulması,
Sergi süresince 9 Eylül adı ile Türkçe ve Fransızca hazırlanacak bir gazetenin yayınlanması,
Özellikle yabancı katılımcıların sorun yaşamamaları için gerekli olan her türlü kolaylığın gösterilmesi,
Sergi için çok önemli olan elektrik tesisatının açılıştan en geç 10 gün önce tamamlanması,
Sergi süresince sergi süresince görev yapacak geçici bir postane oluşturulması,
Organizasyon komitesinden olan Borsa Komiseri Kemalettin Bey’in tanıtım amacı ile İstanbul ve Bursa kentlerine temsilci olarak gönderilmesi,
Sergi ile ilgili tanıtım amaçlı olarak hazırlanan etiketlerin Tekel’in sergi alanında açacağı pavyonda satacağı ürünlere uygulanması,
Sergide görev yapacak ve güvenliği sağlayacak polis ve inzibat için Emniyet Müdürlüğü’nce özel bir talimatın hazırlanması olarak belirlenmiştir (Feyzioğlu, 2006, s.16-17).
II. 9 Eylül Sergisi planlandığı gibi 4 Eylül 1928 tarihinde açılmıştır. Açılışta Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün telgrafı önemlidir:
"... İzmir 9 Eylül Sergisi'nin açılışı dolayısıyla hakkında ifade edilen hissiyata teşekkür ederim. Memleketimiz iktisadiyatının terakki ve inkişafına hizmeti bulunan serginin kurulmasına yardım eden ve kuranlara takdir ve tebrik ile muvaffakiyetimi temenni ederim" (Aksoy ve Yurdkoru Özgünel, 2001, s.6)
4.2.3.1 Mekansal Özellikler
I. 9 Eylül Sergisi’nde olduğu gibi bu sergide de alan değişmemiştir. Ancak İzmir Sanatlar Mektebi gelişen organizasyon karşısında istekleri karşılayamaz hale gelmiştir. Alan yetersizliği nedeni ile katılımcılar ekstra masraflar yapmak zorunda kalmışlar ve bu sorunlar bir sonraki organizasyonun daha geniş ve kullanışlı bir konumda gerçekleştirilme gerekliliğini gözler önüne sermiştir.
Sergi alanı yanında gerek yurt dışından gerekse de yurt içinden, farklı illerden kente gelenleri barındırabilecek yeterli oranda binanın henüz yapılamamış olması da büyük bir problem olarak öne çıkmıştır.
4.2.3.2 Organizasyonel Özellikler
Sayısal Veriler: İkinci 9 Eylül Sergisi 58 ticaret ve sanayi odası, 155’i yabancı ve
302’ı yerli olmak üzere toplam 515 kuruluşun katılımına sahne olmuştur. Sergiye ilgi bir önceki yıla göre artmış ve 86.908 kişi İzmir Sanatlar Mektebi’ni ziyaret etmiştir (İZFAŞ İzmir Fuarı’nın Dünü, Bugünü, Yarını Sergi Sunumları, 2006).
Katılımcı 155 yabancı şirketin dağılımı şöyledir; 61 şirket Almanya, 35 şirket İtalya, 16 şirket Rusya, 11 şirket Fransa, 9 şirket Amerika, 8 şirket İngiltere, 5 şirket İsviçre, 4 şirket Çekoslovakya, 2 şirket Macaristan, 1 şirket Avusturya, 1 şirket Belçika, 1 şirket İsveç ve 1 şirket Yugoslavya.
Sonuçlar ve Hedefler: Sergide yerli katılımcılar tarım ilaçları, çini ürünleri,
mobilyalar, deri, parfümeri, tekstil ve dokuma ürünleri ile ön plana çıkarken yabancı katılımcılar ise arabalar, tarım araçları ve döküm tezgahları gibi ürünler ile ilgi görmüşlerdir (Feyzioğlu, 2006, s.17).
Şekil 4.6 Hamaratzade Mehmet Nedim Bey’in Tekstil Standı (İZFAŞ İzmir Fuarı’nın Dünü, Bugünü, Yarını Sergi Sunumları, 2006)
Ancak dış satışların istenilen oranda gerçekleşememesi, konaklamanın sağlanması için yeterli binanın henüz bulunmaması, beklenen canlılığın sağlanamaması ve sergi alanının yetersiz kalması ile birlikte 1928 yılı ekonomik buhranı nedenlerinden ötürü, 9 Eylül Sergisi’ne 1931 yılına kadar ara verilme kararı alınsa da sergi ancak 1933 yılında tekrar açılabilmiştir. 1933 yılına kadar İzmir kamuoyundan her yıl Eylül ayının yaklaşması ile serginin düzenlenmesi adına talepler gelmiş ve serginin düzenleneceği alana dair tartışmalar yaşanmıştır. 1931 yılında Anadolu Gazetesi tarafından sergi alanına dair adres gösterilen yangın alanının bu sayede mezbelelikten kurtulabileceği öngörülmüştür (Serçe, Yılmaz ve Yetkin, 2003, s.156).
Dönemin İzmir Valisi Kazım Dirik önderliğinde organize edilen 9 Eylül Sergileri kalkınma yönünde atılan önemli adımlar olarak görülmektedir. Her ne kadar günümüz İzmir Enternasyonel Fuarı’nın tohumları Numune Meşheri ile atılmış olsa da, fuara giden asıl büyük adımlar 9 Eylül Sergileri ile görebilmektedir. Numune Meşheri ile kazanılan deneyimler sayesinde 9 Eylül Sergileri’nde organizasyonda aksilikleri önlemenin yanı sıra uzun erimli düşünce ile farklı dillerde yayınların hazırlanması, yerel halka farklı bilgilendirme yöntemleri ile serginin anlatılması, sergi alanında teknik detayların profesyonelce uygulanması vb. kararları ve başarılı uygulamaları göze çarpmaktadır.
Birçok anlamda genç cumhuriyet’in ilklerini barındıran 9 Eylül Sergileri ülkede ticari anlamda sergicilik kavramının gelişmesine ve diğer il yöneticilerinin bu organizasyonu kendilerine örnek almalarına neden olmuştur.