Evrensel Değerler, Demokrasi, İnsan Hakları

Gençler açısından toplumda kabul görmüş evrensel değerlere sahip olmanın önemli bir husus olduğu bilinmekle beraber (Coşkun ve Yıldırım, 2009: 314), gençlerde evrensel değer algısını etkileyen unsurların başında sahip olunan bazı demografik özellikler gelmektedir. Yapılan araştırmalarda cinsiyet unsurunun gençlerde evrensel değer algılarını etkilemediği, buna karşılık eğitim görülen sınıf düzeyi, akademik başarı durumu, anne ve baba eğitim durumu ile aile gelir düzeyi gibi

94 demografik özelliklerin gençlerde evrensel değer algılarını etkilediği bulunmuştur.

Buna göre öğrenim görülen sınıf düzeyinin artması, akademik başarı düzeyinin yüksek olması, ebeveyn eğitim düzeyinin artması ve ailenin sosyo-ekonomik durumunun yüksek olması gençlerde evrensel değer algılarını arttırmaktadır. Gençlerin öğrenim gördükleri sınıflara göre evrensel değer algılarının farklılık göstermesinin temelinde, Milli Eğitim ders müfredatı içerisinde her sınıf düzeyinde evrensel değerlerin öğretimine farklı düzeylerde önem verilmesinin yattığı belirtilmektedir (Durualp ve Durualp, 2012: 493-495). Dolayısıyla gençlerde evrensel değer algılarının ve bilincinin oluşturulmasında eğitimin, ebeveyn eğitiminin ve sosyo-ekonomik açıdan gelişmişliğin önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir. Söz konusu unsurları göz önünde bulunduran Gençlik ve Spor Bakanlığı Türk gençlerinin evrensel değer algılarını arttırmaya yönelik çeşitli faaliyetler yürütmektedir. Söz konusu faaliyetler ile aşağıdaki hedeflere ulaşılması amaçlanmaktadır;

● Aileye has değerleri güçlendirmek, aile yapısını geliştirmek, ailelere yönelik bilinçlendirme ve eğitim faaliyetlerini yaygınlaştırmak,

● Evrensel değer algılarının geliştirilmesi amacıyla yaygın ve örgün eğitim kurumlarının her aşamasında insani ve etik değerler hakkında bilgi verilmesini sağlamak,

● Klasik medya araçlarını değerlerin öğretilmesi ve geliştirilmesi için kullanmak,

● Toplumun sahip olduğu temel değerleri ele alan araştırmaları desteklemek için gerekli teşvikleri sunmak,

● Gençlerin insan hakları konusundaki algı ve bilgi düzeylerinin geliştirilmesine yönelik projeleri desteklemek,

● Gençlerin insan hakları alanında çalışan STK’lara yönelmeleri ile ilgili çalışmalar yapmak,

● Resmi eğitim kurumlarında insan hakları bilincinin geliştirilmesine yönelik eğitim modülleri hazırlamak,

● Gençler arasında karşılıklı hoşgörü ve anlayış duygularının geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak (Gençlik ve Spor Bakanlığı, 2013a: 11).

Gençlerde evrensel değerlerin oluşmasını etkileyen diğer önemli bir unsurun da teknolojik gelişmeler olduğu söylenebilir. Özgür’e (2013: 46) göre, gençlerde değer algılarının değişmesinde ve gelişmesinde teknolojik gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan yeni dünya düzeni etkendir. Evindeki bilgisayar sayesinde genç, dünyadaki

95 değişimlere ve değer algılarına babasının sahip olduğundan daha küçük yaşlarda ulaşabilmektedir. Bu nedenle gençlerde değer algılarının değişmesinde içinde bulunulan ortam, teknolojik gelişmeler ve iletişimin gelişmesi önemli rol oynamaktadır.

Demokratik değerler toplumda önemli yer tutan bir olgudur. Halkın kendi kendisini yönetmesi olarak tanımlanan demokrasi yönetiminde halk kendini yönetecek kişileri seçim yolu ile belirlemektedir. Demokrasinin temelinde yer alan unsurlar kardeşlik, eşitlik ve hürriyettir (Ulusoy ve Dilmaç, 2012: 43; Ulusoy, 2007: 72). İnsanı sadece insan olması nedeniyle değerli olarak kabul etmek, kişinin düşünce, irade ve şahsiyetine saygı göstermek, demokrasinin en temel değeridir. Bu nedenle demokratik değerlerin en iyi şekilde yaşanması için öncelikli olarak demokrasi bilincine sahip bireylerin yetiştirilmesi gerekmektedir. Bu noktada demokratik değer bilincinin gelişmesi amacıyla çocuklara ve gençlere küçük yaşlardan itibaren bu konuda eğitim verilmesi gerektiği vurgulanmıştır (Yeşil ve Aydın, 2007: 71-80). Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından yayınlanmış olan Ulusal Gençlik ve Spor Politikası Belgesinde de, toplumsal yaşamın her alanında olduğu gibi demokratik yaşamda da gençlerin aktif rol almalarının toplum açısından faydalı olacağı vurgulanmıştır (Gençlik ve Spor Bakanlığı, 2013a: 26). Ayrıca okullarda verilecek eğitim faaliyetleri ile gençlerin demokrasi bilincinin yükselmesi için mutlaka farklı kültürel özelliklere sahip bireylere de saygının benimsetilmesi gerektiği ifade edilmiştir (Şişman ve diğerleri, 2012: 167).

Demokratik hak ve hürriyetlerini kullanamayan milletlerin egemenlik kurmasının mümkün olmadığı bilinmektedir (Doğan, 2007: 147). Bu nedenle günümüzde demokratik tutum ve değerleri benimsemeden uzak, kendisini popüler kültürün akışına bırakmış gençlerimizin demokratik değer algılarının arttırılması büyük önem arz etmektedir. Özellikle bugünün gençlerinin geleceğin yetişkinleri olacağı düşünüldüğü zaman, ilerleyen yıllarda milli egemenliğin sağlanması ve ülke geleceğinin teminat altında olmasının gençlerin demokratik değer bilincinin arttırılması ile mümkün olacağı söylenebilir.

İnsan hakları, insanlığın var olduğu günden bugüne kadar süregelen, ilk olarak düşünsel alanda, daha sonraları anayasal belge ve bildirilerde yer alan, uluslararası sözleşmelerde de yer almış bir değerdir. İnsan hakları her bireyin sahip olduğu, kişinin doğumdan önce kazandığı haklar bütünüdür. İnsan hakları, devletin gücünü sınırlar.

İnsanı devlet karşısında kimi hak ve yetkilere sahip suje durumuna getirerek onu obje olmaktan kurtarır. İnsan hakları bireyin sahip olduğu her türlü hakkın şiddet, saldırı,

96 olumsuz dış faktörler ve sömürüye karşı korunmasını gerektirir. İnsan haklarının temelinde doğa ve insan sevgisi bulunmakla beraber, bireyselleşmenin gerçekleşmediği bir toplum kültürü, insan hakları için uygun zemin oluşturamaz (Başaran, 2007: 15).

İnsan hakları, önemli bir evrensel değer olarak ele alınmaktadır. Her örgütsel yapının içerisinde mutlaka insan haklarına saygılı insanlar bulunmasının zorunluluğundan yola çıkarak, insan hakları bilincinin oluşmasında gençlere bu konuda eğitim verilmesi gerektiği belirtilmektedir (Kepenekçi ve Aslan, 2011: 484).

Çağdaş bir vatandaşlık bilincine sahip ve insan haklarına saygılı bireyler oluşturulmasında öncelikle ailede, daha sonra okul ortamında alınacak eğitimin önemli rol oynadığı belirtilmektedir (Başaran, 2007: 56).