Evlilik Türk toplum yapısında önemli bir yer işgal eder. Evlilik iki türlü olurdu. Ya evlenecek kız kendisi birisini beğenir, ya da daha büyük oranda ailesinin uygun gördüğü birisiyle evlilik yapardı. Düğünler Konyalılar için çok önemlidir. Hem kadınlar, hem de erkekler için önemli bir eğlencedir. Kadınlar arasında düğün üç türlü olurdu: Sade Düğün, Tas Açma Düğünü, Kına Düğünü.
Sade düğün evlenme gününden bir gün önce yahut o hafta içinde olurdu. Tas Açma Düğünü birinci sınıf aileler tarafından yapılırdı. Bunun belirli bir günü yoktu. Tas açma düğünü yemekli olurdu. Düğünlerin en eski ve önemli olanı Kına Düğünü ise kız evinde yapılırdı873. Düğünü yapan kişinin maddi durumu iyiyse eğer pilav döktürürdü. Dökemeyenler ise akrabaları ile yemek yerdi bunlar yaprak sarması, kuru fasulye, bezelye gibi yemekler yaparlardı874. Konya’da ne zaman zenginlerden birisinin düğünü olursa Seğmen Alayı Sille’den getirilir ve bunlar için büyük masraflar yapılırdı. Konya gelin almalarında kalkan ve cirit oynanması da adettendi875.
Konya’daki bayramlarda halk için önemli bir yer tutmaktaydı. Merkez Alâeddin Tepesi idi. Bu bölgeye Cumhuriyet Meydanı denirdi. Şimdiki İş Bankası’nın olduğu yerde Belediye binası vardı. Bütün törenler, toplantılar burada yapılırdı876. Konya’da coşkuyla kutlanan bayramlardan bazıları şunlardır: 30 Ağustos Zafer Bayramı, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı,23 Nisan Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’dır. Konyalının hayatını hareketlendiren bayramların birkaçında yapılanlara bakacak olursak, o günleri daha iyi anlamış oluruz.
873
Abdülkadir Erdoğan, Konya’da Düğünler, Konya Halkevi Dergisi, Yeni Ses Basımevi, S:10, Konya Haziran 1939,s.618–619.
874
Nuri İyisoy ile Meram Yeni Yol’da yapılan 12.08.2009 tarihli röportaj. 875
Erdoğan, Halkevi Dergisi, s.623. 876
1939’daki 30 ağustos Zafer Bayramı için, halkevinde konferans verilmiştir. Konferans hoparlörle de yayınlanmıştı. Bütün salon tamamıyla dolu bir halde bulunuyordu. Bando da ev bahçesinde çaldı. Ordu evinde balo tertip edildi. Halkın takip ettiği fener alayları tertip edildi. Meydanlarda hoparlörle müzik neşriyatı yapıldı. 20.30’a doğru sağanak halinde yağmur yağmıştı. Buna rağmen sokaklar bir hayli kalabalıktı. Sinemalar da hıncahınç doluydu. Konya’da Zafer Bayramı çok ve neşe ile kutlanmıştır. Dumlupınar’da Zafer Bayramı münasebetiyle katılmak üzere giden Liseli 51 Konyalı izci trenle gelmişlerdi877. 1941 yılının 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamaları da Konya’da büyük bir coşkunluk içinde kutlandı. Bayramdan birkaç gün evvel hazırlanan halk, bütün günü derin bir sevinç ve heyecan içinde geçirmiştir. Gece fener alayları için büyük hazırlıklar yapıldı878.
1939’un Cumhuriyet Bayramı879 yani Ekim’in 28,29 ve 30’u çok neşeli, çok eğlenceli olarak geçti. Gündüz ve gece bütün caddelerde, sokaklarda halk seli, büyük med-cezirler halinde akıp gitti. Halkevinin tanzim ettiği program gereğince ayın 28’in gecesi köylü yurttaş için tertip ettiği toplantıya Konya’ya gelmiş olan köylüler katıldı. Cura, saz ile tatlı ve neşeli bir zaman geçirildi. 29. gece bütün meydanlarda yoğun bir halk atılan havai fişekleri seyretti. Fener alayları, ışıklandırma, her şey güzel oldu. Cumhuriyet meydanında elektrikli bir sütun 1923–1939–16 rakamının
877 Ekekon, 30 ağustos 1939, S:1149, s:2. 878 Ekekon, 30 Ağustos 1941, S:1761, s:2. 879
Cumhuriyet Bayramında Konya halkının durumu şu gazete haberi iyi gösteriyor: “Kahvede, lokantada her yerde bayram eğlencesi konuşuluyor. Siyasetten yurdun saadetinden, ikramiyelerin verildiğinden, kimi de alamadığından bahsedip duruyor. Ajanslar dinlenmekte, mütalaalar yürütülmekte, gazeteler okunmakta. Bir taraftan öğrenciler cıvıldaşarak gidip gelmekte, birbirlerine hazırlıklarından bahisler açmakta. Halk güneşler beraber sokaklara dökülmüş; küçük, büyük, erkek, kadın, güzel ve çirkin herkes sokakta. Belediyenin önünde okullular, cemiyetler ve halk birlikleri ellerinde bayraklar, flamalar akın akın Cumhuriyet Meydanı’nda yer alıyor, izciler de yürüyor. Meydandaki yerlerini almış izciler, birlik ve teşekküller geçit törenine katılmak için hazırlanıyorlar. Bu sırada Alâeddin Tepesi’nden atılan silah ve top seslerine silah sesleri karıştı. Şehrimiz avcılar kulübü torbalarındaki keklik yanlarında yeşilbaşlarını bükmüş ördekler, omuzlarında çifteleri gösterip yapıyorlar. Kanat çırparak düşen bir keklik halkın arasına düştü. Ordu, mektepliler, izciler ve birlikler valimize generalimizin önünden geçerek Atatürk’ün Konya Gençliğine birinci vazifesini hatırlatan tunç heykeli etrafında toplanıyor. Yirmiyi aşan çelenk konuyor, nutuklar söyleniyor, şiirler okunuyor. Konya’yı süsleyen allı yeşilli ampullerin, havai fişeklerin alakayı çeken ışıkları altında gülerek, eğlenerek gezip dolaşıyor. Bunların dışında Ticaret Lisesi’nin açılışı da bu tarihte oldu” Ekekon, 2 Kasım 1943, S:2125, s:2.
otomatik surette yakıyor, söndürüyor, yine bir saat her an yanıp sönüyordu. Hükümet konağında verilen Cumhuriyet Balosu eğlenceli oldu880.
1941 yılının Cumhuriyet Bayramı da Konya’da coşkun tezahüratlarla kutlandı. Cumhuriyet Meydanına akın akın giden halk yığınları, tak, ampul ve bayraklarla donanan caddeleri hınca hınç doldurdu. Gündüz çelenkler, konuşmalar, geçitler oldu. Gece ise askeri ve Halkevi bandolarının katılımıyla asker, Askeri Lise ve ortaokullar, Motorlu Nakliye Okulu, Lise, Sanat Okulu öğrencileri tertip edilen çok muhteşem fener alayları ile Atatürk Anıtı önünde toplanarak General Fahrettin Parkı, Cumhuriyet ve Hükümet Alanı ve Aziziye Camii yanına kadar gidip tekrar Cumhuriyet Alanı’na dönülmüştür. Hükümet Meydanı’nda halk milli oyunlar oynamış, Halkevi de bandolu ve curalı bir eğlenti yapılmıştır. Ayrıca Hükümet Konağı’nda bir balo verilmiştir881.
Cumhuriyetin 20. dönüm yılı şenliklerinde ise, şehrin bütün cadde, mağaza ve evlerle resmi binalar, meydanlar hep bayraklar, dövizler, yeşilliklerle süslenmişti. Bayram günü bir taraftan halk yığın yığın Alâeddin sırtlarına yayılırken, diğer taraftan okullar, cemiyetlerde Cumhuriyet Meydanı’ndaki yerlerini alıyordu. Vilayet Konağındaki resmi merasimin ardından vali, general ve parti başkanı meydanı dolduranları kutlamış, bundan sonra geçit resmi başlamıştır. Kuleli ve Askeri Ortaokulların yürüyüş havalarını çalan bandosu önünden, önce subaylarla Kuleli Lisesi, Askeri Ortaokul, açık, kapalı otomobil ve kamyonları, traktörleri, tankları ile motorlu okul geçmiştir. Tepeden atılan toplar etrafı çınlatmış, önde flamaları olduğu halde izciler, bir uçak taşıyan Türk Kuşu mensupları, liseli kız öğrenci, Kız Öğretmen Okulu, Lise, Ticaret Lisesi, sporcu takımı ile Sanat Enstitüsü, Ortaokul yürümüş, bunu renkli flamalar yanında birde ilkokulların geçişi takip etmiştir.
Gençlik kulübünün, beden terbiyesi mükellefleri ile güreşçi ve bisikletçilerin nizamlı bir halde ilerlemesini avcıların kemerlerinde asılı avlarla ve grup atışları ile geçmesi takip etmiş, sonra esnaf cemiyetleri ve köylüyü temsil eden
880
Ekekon, 31 Ekim 1939, S:1202, s:2. 881
atlılar geçmiştir. Bütün bunlar halkla birlikte Atatürk Anıtına varmıştı. Belediye Başkanının şehir halkına yaptığı konuşma ile tören bitmiştir882.
Gene 1941 Kadınhanı’nda Cumhuriyet Bayramı at koşularının da düzenlenmesiyle büyük bir kalabalık huzurunda kutlandı. Daha bir gün evvel köylerden kaza merkezlerine akın eden halkın görülmemiş kalabalık görünüşü, bayramın çok neşeli, heyecanlı geçmesini sağlamıştır. Saat 10.00 da Cumhuriyet Alanı’nda halk, asker ve okullular yerlerini aldılar. Bayram kutlamasından sonra öğleden sonra sayısı beş bine varan aynı kalabalık halk önünde spor alanında koşular başlamıştır. Program haricinde halka sürpriz olarak hazırlanmış bulunan eşek, bisiklet ve yumurta yarışları emsalsiz ilgiye sebep olmuş ve bu neşe içinde başlayan at koşuları cidden büyük düzen ve güzellikle sona ermiştir. Bu koşu maddi olarak iyi kazanç sağlamıştır. Kazanılan 1200 lira civarındaki koşu hâsılatı yapılamasına yakında başlanılacak olan halkevi binasına tahsis olunmuştur. Akşam da büyük fener alayları ve şenlikler tertip edilmiştir883.
Yılı başı kutlamaları ise Konya halkının geneli arasında yaygın olmasa da, bir kısım Konyalılar tarafından kutlanmıştır. Ordu evinde yılbaşı balosu verilmiştir. 1942 yılına girilirken verilen balo önceki senelere göre daha yoğun ilgi içinde geçmişti884. İkinci İnönü Zaferinin 21.yıldönümü için Halkevi tarafından Konya’da tören yapılmıştır. Saat 17.30’a doğru Askeri Ortanın Bandosu, Kuleli Lisesi, diğer okullar ve ile halk sinema binasında toplanmıştı885.
Bayram tatilinden yararlanan Bölge Sanat Okulu öğrencileri bayramın üçüncü günü akşamı okullarına öğrenci velileri ve 200 den fazla davetli huzurunda bir müsamere vermişlerdir886. Halkevinde genç şairler gecesi düzenlenmiştir. İstenilen sayıda katılımcı olmasa da samimi bir havada geçmiştir887. Halkevinde amatörlerin katılımıyla 152 parçadan oluşan fotoğraf sergisi açılmıştır. Sergi 15 gün devam etmiştir888. 882 Ekekon, 2 Kasım 1943, S:2125, s:2. 883 Ekekon, 3 Kasım 1941, S:1812, s:2. 884 Ekekon, 6 Ocak 1942, S:1344, s:2. 885 Ekekon, 4 Nisan 1942, S.1883, s:2. 886 Ekekon, 24 Ocak 1940, S:1268, s:2. 887 Ekekon, 10 Şubat 1940, S:1283, s:2. 888 Ekekon, 20 Şubat 1940, S:1291, s:4.
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı Konya’da çok parlak ve coşkulu kutlanmıştır. Bayrak ve vecize afişleri ile süslenmiş olan binalar, cadde ve sokaklar çok güzeldi. Şehir halkı sabahleyin erkenden Cumhuriyet Alanı’na doğru heyecanla doldurmaya başlamıştır. Alâeddin Tepesi adeta bir anfi tiyatro manzarası şeklini almıştı889. 1943 yılının Çocuk Bayramına iştirak eden okul ve öğrenci sayısı önceki yıllardan daha fazla olmuştur. Tören yerine 3500 ortaokul, 5500 ilkokul öğrencisi gelmiştir. Binlerce halk, Cumhuriyet Meydanı ile Anıt arasında sıralanmıştı890. Mızıkanın çaldığı İstiklal Marşı’nda binlerce öğrencinin katılımı göğüsleri kabarttı. Konuşma ve şiirlerden sonra, geçit resmi yapıldı. Oradan Anıt’a gidilerek çelenk koyuldu ve tören sonra erdi891.
1940’ın 23 Nisan kutlamalarında her zamanki kutlamaların yanında çocuklar, Yeni Sinemada çocuklar için getirilen Şirley Tample’in Küçük Prensesini görmüşlerdir ve 14.00‘de halkevinde düzenlenen eğlencelerde hazır bulunmak suretiyle çok güzel ve faydalı surette eğlenmişlerdir. Öğleden sonra başlayan yağmur eğlencelere engel olmuştur892.
Hava Şehitleri Töreni Konya’da pek heyecanlı olarak kutlanırdı. Tören Cumhuriyet Alanı’na bakan Şehitler Anıtı önünde yapılırdı. Törende başta mülki ve askeri erkân olmak üzere çeşitli teşekküller mümessilleri, askeri ve sivil okullar öğrencileri, asker, kalabalık halk tabakası saygılı bir şekilde yerlerini alarak şehitlerimizi anarlardı893.
19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı törenleri Konyalıların çok ilgi gösterdikleri törenlerin başında gelir. Bu önemli bayram yurdun her yerinde olduğu gibi Konya’da da her zaman parlak ve heyecanlı bir şekilde kutlanmıştır894. Konya’da günlerden beri yaptıkları provalarla seyircilerin önüne temiz, düzgün bir şekilde çıkan okullularda bayram sevinci görünüyordu. Evler bayraklarla süslendi. Okullar gençlik şarkılarını söyleyerek sekizde Hükümet Alanında toplandılar. Bulvarın sağından gidiliyor, solundan dönülüyordu. Trampetler eşliğinde Atatürk 889 Ekekon, 24 Nisan 1943, S:2044, s:1–2. 890 Ekekon, 27 Nisan 1943, S:2045, s:2. 891 Ekekon, 25 Nisan 1944, S:2196, s:2. 892 Ekekon, 24 Nisan 1940, S:1345, s:1. 893 Ekekon, 16 Mayıs 1942, S:1901, s:1. 894 Ekekon, 21 Mayıs 1942, S:1903, s:3.
Anıtı’na gelindi. Burada çelenkler konuldu. Sahaya geldiğimizde tribünler dolu, meydan dolu, çadırlar dolu. Kuleli Askeri Lisesi, Askeri Orta Okul, Kız Öğretmen Okulu, Lise, Sanat Okulu, Orta Okul, sporcular alkışlayanların büyük takdirlerini toplayarak meydan geldiler. Konuşmalar yapıldı. Sporcular gösteriler yaptı. Başarılı olan ilkokul ve liseli sporculara ödülleri verildi. Savaş yıllarında her 19 Mayıs bir öncekine göre daha gösterişli ve coşkulu oldu895.
1942 yılındaki 13. Yerli Malı ve Tasarruf Haftası Türkiye’nin her yerinde olduğu gibi Konya’da da çok canlı geçmiştir. Şehrin ana caddeleri ile göze çarpacak yerlerinde afişlerle vecizeler asılmıştır. Bu konuda konferanslar düzenlenmiştir896. Bu bayramların dışında Dil bayramı gibi bayramlarda kullanılmıştır. Belediye Sineması Türk Dil Kurumunun kuruluşunun 9.yıldönümü sebebiyle Halkevi tarafından zengin bir kutlama programı yapılmıştır897.
Ayrıca dini bayramlarda coşkuyla kutlanırdı.1941 yılının Kurban Bayramında Konya merkezinde ve merkeze bağlı nahiyelerde bağışlanan kurban derilerinin miktarı 4876’ ya ulaşmıştı. 4500’ü koyun, 369’u keçi ve 7’si sığırdı898. Bu deriler satılarak bu satıştan 3286 lira bir para elde edilmiştir899.