ETKĠLĠ OKUL NĠTELĠKLERĠ 1 Etkili Okulun Ġlkeler

Eğitim kurumlarımızda etkililiği ve kaliteyi artırmak ve okul kültürünü oluĢturmak için dikkat edilmesi gereken ilkeler aĢağıda sıralanmıĢtır (Lezotte, 1992: 1- 22).

1. Etkili eğitim kurumlarında, hizmetin iyileĢtirilmesi ve verimin artırılması için daima gayretli olmak.

2. Eğitim-öğretimde, nitelik ve etkililik seviyesini azaltan unsurların iyi karĢılanamayacağı anlayıĢını özümsemek. ĠĢlerliğini kaybetmiĢ, çalıĢmayan, netice sunmayan uygulamalar yerine kaliteli ve etkili olanlar konulmalıdır. 3. Niteliğin ve etkililiğin sağlanması istatistiksel kanıtlar gerektirir. BaĢarının

ölçülmesi için somut veriler gereklidir.

4. Etkili okulda sağlanan hizmetin daima geliĢmesi, okulda sürekli yenileme çalıĢması yapılmasını gerektirir.

5. Etkili okulda çalıĢan iĢ görenlerin niteliklerinin artırılması için okul temelli eğitim ve hizmet içi eğitimler verilmeli.

6. Etkili okullarda mevzuat yöneticiliğinden çok lider yöneticilik benimsenmelidir ve okul liderleri kalite ve etkililikten sorumlu olmalıdır, 7. Eğitim kurumlarının amaç ve ilkeleri çerçevesinde öğretmenlere

verimliliklerini ortaya koyma imkânı sunulmalıdır.

8. Bölümler ve iĢ görenler arasındaki sorunlar giderilmelidir.

9. Her okul, bir misyon ve vizyon geliĢtirmeli ve bunu tüm paydaĢlarca paylaĢmalıdır.

10. Etkili okullarda nicelik değil kalite önemlidir.

11.Öğretmenlerin performansının değerlendirilmesinde iĢlevsiz değerlendirmeden öte, kendini ve mesleğini geliĢtirme çabasını esas alan denetimler yapılmalıdır. 12. Eğitim çalıĢanların kendilerini yenilemeleri ve geliĢtirmeleri için sürekli etkili eğitim programları geliĢtirilmeli ve uygulanmalıdır.

13. ĠĢ görenlerin (yönetici, öğretmen, aileler, öğrenciler, veli, sivil toplum kuruluĢları diğer çalıĢanlar) okulu etkili ve verimli hale getirme sürecine katılımının sağlanması.

14. Okul-Aile Birliğinin iĢlerliğini artırarak okulun kalitesi artırılmalıdır.

2.2.2. Etkili Okulun Özellikleri

Yapılan araĢtırmalar incelendiğinde okulu etkili kılan özellikler boyutunda net bir görüĢ birliği yoktur. Good ve Brophy (1986), Bickel (1990), Mackenzie (1983) ve ġiĢman (2002), okul etkililiğine iliĢkin faktörlerin fiziksel olmaktan daha çok nitel

mahiyette olduğu söylemektedirler. Yapılan bu araĢtırmalar ıĢığında üzerinde durulan etkili okulun özellikleri aĢağıda sıralanmıĢtır.

Etkili okulun özellikleri;

 Nitelikli bir liderlik öngörüsü,

 Etkili öğretmen yeterlilikleri,

 Genel ve özel amaç odaklı faaliyetler,

 Uzun soluklu organizasyon,

 Öğretmeye ve anlamaya dayanan bir sistem,

 Eğitim çalıĢanının gerektiği zaman karar alması,

 Etkili okulda iyi bir çalıĢma ortamı oluĢturma,

 BaĢarı odaklı yönetim sistemi,

 Ġstendik olumlu birey davranıĢları,

 Ġhtiyaca göre değiĢme ve yenilenme,

 Her türlü baĢarıya odaklanma,

 Personelin niteliğinin artırılması,

 ĠĢ görenlerin iĢten aldıkları tatmin,

 BaĢarının değerlendirilmesi,

 Ekonomik kaynaklar ve mekânsal imkânlar,

 Etkili okulla ilgili her türlü iĢ birliği (Aktaran: Ada ve Akan, 2007: 351-352). Okullar açık bir sistem olması hasebiyle karmaĢık bir yapıya sahiptirler. Çevreyle iĢ birliği ve onun her tür ihtiyaçlarını yerine getirme konusunda, girdileri iĢleme ve tekrar sisteme kazandırma boyutunda misyonu vardır. Bu misyonunu yerine getirirken bazı güçlüklerle karĢılaĢmaktadır. Ancak her Ģeye rağmen niteliksel özelliklerini daima ön plana çıkarmayı baĢarma yolunda çalıĢmaktadır.

Yapılan araĢtırma sonucu etkili okulun özellikleri, ġiĢman (1996: 45-48)‟a göre Ģöyle sıralayabiliriz. Bunlar:

 Eğitim yöneticisinin etkili öğretim liderliği,

 Okulun eğitim felsefesinin oluĢturulması,

 BaĢarılı olmaya odaklanma ve bu kapsamda beklenti içinde olma,

 Öğrencinin geliĢim basamaklarının ve göstereceği reaksiyonu takip edilmesi, değerlendirilmesi ve geri bildirimlerin yapılması,

 Ġstenilen okul iklimi oluĢturma,

 Çevrenin okula desteğinin sağlanması,

 Eğitin-öğretim faaliyetleri üzerinde yoğunlaĢarak yeterli zaman ayırma,

 Eğitim kurumunda, olumsuz tutumlarla ilgili anlaĢılır bildirimlerin olması,

 Personelin meslekî yönden geliĢimine bağlı faaliyetler,

 Öğrencilerin organizasyonlara katılmalarını sağlama ve sorumluluk almalarına imkân tanınması,

 Hazırlanan eğitim sürecinin öğrenciyi merkeze alması,

 Temel bilgi ve becerilerin edinilmesine odaklanması,

 Ekip çalıĢmasına dayalı planlanma, değerlendirme ve karara katılma

 Faaliyetlerde öğrencilerden ziyade takımların yarıĢmaya katılması,

 Öğretmen ve öğrencilerin yüksek düzeyde görev bilincine sahip olması,

 Öğretim kadrosunun uzun yıllar birlikte çalıĢması,

 Öğrencilerin bireysel geliĢimlerine yönelik program dıĢı faaliyetler,

 EleĢtirel düĢünme beceriler edinme,

 Her yerde yönetim anlayıĢı,

 Öğretmenlerin performanslarının yapıcı değerlendirilmesi,

 Pozitif davranıĢların ödüllendirilmesi ve pekiĢtirilmesi,

 Okulda bencillik duygusundan öte biz duygusunun hâkim olması,

 Eğitimde kaliteye önem verilmesi (Aktaran: Yüksel, 2006: 18-19).

Eğitim sisteminin geliĢmesi, modernleĢmesi, çağa ayak uydurması sadece maddî boyutla olmaz. Aynı zamanda yeni reformlar yapmak, değiĢime ayak uydurmak, teknolojiyi en üst düzeyde kullanmakla olabilir. Etkili okullar lider yönetim anlayıĢıyla öğrencilerini çok boyutlu yetiĢtiren, millî eğitimin ve okulun amaçları doğrultusunda etkili eğitim ve öğretim yapan, velinin ve çevrenin ihtiyaçlarını gözeten ve bu çerçevede gayret gösteren okullar etkili olabilirler.

2.2.3. Etkili Okul Ġdeolojisi

Her eğitim kademesinin kendine has ideolojisi vardır. Rookover (1985)‟e göre etkili okulla ilgili ideoloji Ģu noktalarda betimlenebilir.

 Ġleri boyutta engeli olmayan tüm öğrenciler öğrenebilir,

 Nitelikli öğretmenlerin ileri boyutta engeli olmayan tüm öğrencilere öğretebileceklerine inanma,

 Öğrencilerden gerek eğitim boyutunda gerekse öğretim boyutta yüksek beklenti,

Mevcut anlayıĢa bağlı olarak etkili okulun örgütlenmesindeki değiĢkenler ise;

 Öğrenci görevi, “Yüksek düzeyde baĢarılı öğrenci” olarak tanımlanır.

 Öğrenci öğrenim ve baĢarı için ödüllendirilir, doğru davranıĢları ise sönmemesi için pekiĢtirilir.

 Öğretmen adaletli olmalı, herkesi kucaklamalı,

 Öğretmen, gösterdiği performans gereği tüm öğrencilerin etkili ve verimli öğretimi nedeniyle ödüllendirilir (Aktaran: Balcı, 2013: 33).

2.2.4. Etkili Okulda Eğitim

GeliĢmenin temelinde bilim ve onun da temelinde merak vardır. Okullar ders konularını merak uyandıracak Ģekilde aktarırlarsa öğrenmeyi teĢvik etmiĢ olurlar. Merakları sönen bireyler çok Ģeyini kaybetmiĢ olabilirler. Kavramların içeriğini merak etmeden yalnızca onların adlarını belletmeyi bilgi sayan bir yaklaĢım, sadece kuru bilgi öğretmiĢ olur ki bununda hiçbir yararı yoktur (Titiz, 2000: 1-2). Oysaki etkili okulun özünde bilgiyi öğrenme, öğrendiklerini yorumlama ve yorumladıklarını çevresine ifade etme vardır. Analiz sentez ve sonuçlardan yorum çıkarma nitelik açısından önemlidir.

Okul bir sistemsel bir bütündür. Birçok bileĢeni vardır. Kolektif bir çalıĢma ortamında bireylerin görevleri olmakla birlikte makinenin çarkları gibi birbirlerine bağımlı Ģekilde çalıĢırlar. Kültürel bütünlük içinde, sistemin ana unsurları fark edilip onlar geliĢtirilmedikçe bireysel performanslarla sistemi yönetmek imkânsızdır. Etkili okulu bütünsel anlayıĢla yönetmek sistemsel baĢarıyı getirebilir.