Eserleri Üzerinde Yapılan Çalışmalar

Mustafa bin Muhammed’in İhlâs Sûresi Tefsiri, Yusuf Akçay tarafından yüksek lisans çalışması olarak hazırlanmıştır.¹⁷⁹Akçay, incelemesinin esasını üç bölüm üzerine kurmuştur. “Giriş” bölümünde eserin yazıldığı devrin kültürel özellikleri ana hatlarıyla belirtildikten sonra Kur’an’ın Doğu ve Batı Türkçesine yapılmış tercüme ve tefsirleri hakkında bilgi verilmiştir.

Çalışmanın, birinci bölümünde yazarın hayatı ve eserleri üzerinde durulmuş ve İhlâs Sûresi Tefsiri’nin nüshaları tanıtılmıştır. İkinci bölümde ise, imlâ, ses, şekil bilgisi, kök bilgisi, anlam bilgisi, söz dizimi, gerek Eski Anadolu Türkçesi ve gerekse günümüz Türkçesi ile mukayese edilerek, incelenmiştir. Böylece devrin dil özellikleri metin içerisinde tespit edilmeye çalışılmıştır.

Yusuf Akçay, yüksek lisans çalışmasının sonuna eserin tıpkıbasımını eklemiş, metnin sözlüğü hazırlanarak ekler dizini oluşturulmuştur. Ayrıca yazarın kimliği hakkında tespitte bulunulma yoluna gidilmiştir.

Mustafa bin Muhammed’in Mülk Sûresi Tefsiri’nin İstanbul Üniversitesi’nde bulunan nüshası 1b-39a varakları arası Ulaş Yıldız tarafından yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır.¹⁸⁰ “Giriş” bölümünde tercüme, Kur’an tercümeleri ve Anadoluda yapılan Kur’an tercümelerinden kısaca bahsedilmiştir. Birinci bölümde

178

Ayrıntılı bilgi için bkz.: Hatice Tören, a.g.e., C. I, s. 7. vd. 179

Yusuf Akçay, Mustafa bin Muhammed’in İhlas Sûresi Tefsiri (Giriş-İnceleme- Metin-Ekler

Dizini-Sözlük-Tıpkıbasım), Dumlupınar Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Kütahya

2005. 180

Ulaş Yıldız, Muhammet Oğlu Mustafa’nı XIV. Yüzyılda Yazdığı Çağdaş Tefsirin Dil

Yorumu, İstanbul Üniversitesi, SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, ( Basılmamış Yüksek

53

Mülk sûresinin Kur’an bağlamında yeri ve anlamı üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Mülk sûresinden sonra gelen, yazmanın 1b ila 39a varakları arası, sûrelerin Arap harfli metnini transkripsiyonlu şekilde Latin alfabesine aktarımı yapımıştır. Üçüncü bölümde ise transkripsiyonu yapılan metin içerisinde geçen cümleler yapı özellikleri bakımından incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

Araştırmalarım sırasında rastladığım bir diğer yüksek lisans çalışması da Ali Özcan tarafından hazırlanan “Tebareke Tefsiri”dir. ¹⁸¹Eser, incelemesi sırasında eserin kime ait olduğu tespit edilememiştir. Bunun sebebi incelenen nüshada müellifin ismi geçmemesidir. Ancak biz yaptığımız nüsha karşılaştırmaları sonucu bu eserin Mustafa bin Muhammed’e ait olduğunu söyleyebiliriz. Üzerinde çalışılan nüsha Konya İzzettin Koyunoğlu Müzesi 13392 envanter numarasına kayıtlıdır. Tebâreke Tefsiri, bir diğer ismiyle Mülk Sûresi Tefsiri bu nüshanın 30b ila 70b varakları arasında yer almaktadır. Bu nüshadan yukardaki bölümlerde bahsetmiştik.

Sözünü ettiğimiz yüksek lisans çalışması üç bölümden oluşmaktadır. Metin, İnceleme ve Sözlük temel bölümler olarak değerlendirilebilir. Birinci bölümde eserin transkripsiyonu yapılmıştır. İkinci bölümde ise metnin imlâ ve gramer özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Sözlük bölümünde ise eser içerisinde geçen bazı kelimeler seçilerek anlamarı verilmiş, eserin neresinde geçtiği belirtilmiştir.

Mustafa bin Muhammed’in Yasin Sûresi Tefsiri üzerinde yapılan bir diğer yüksek lisans çalışması da Nadide Gürbüz tarafından yapılmıştır. Nadide Gürbüz, müellif ismini Mustafa İbni Muhammed Ankaravî olarak belirtmektedir. Biz eser tez üzerinde inceleme yaparken eserin diğer nüshalarını da tespir etmiştik. Bu nüshalarla karşılaştırdığımızda bu eserin Mustafa bin Muhammed’e ait olduğu sonucuna vardık. Mustafa bin Muhammed’e Ankaravî denmesi meselesine daha önce değinmiştik. Konya İzzettin Koyunluoğlu Kütüphanesi 13391’de kayıtlı nüshanın ilk 30 varaklık kısmı yüksek lisans çalışmasına konu olarak seçilmiştir. Nüshada Yasin Sûresi

181

Ali Özcan, Tebâreke Tefsiri (Metin-Gramer Notları-Sözlük), Gazi Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara 1987.

54

Tefsiri’nin müellifi belli değidir. Nadide Gürbüz, ancak aynı numarada yer alan diğer iki tefsirden hareketle müellifin ismi hakkında tahminde bulunulmuştur. Eserin diğer nüshaları araştırılmamıştır. Biz araştırmamız sırasında bu nüshayla diğer nüshaları karşılaştırarak kime ait olduğunu tespit ettik. Yüksek lisans çalışması iki temel bölümden oluşmaktadır. Birinci kısım inceleme bölümüdür. İncelemede eserin kime ait olduğu tespit edilmeye çalışılmış ve eser traskirip yapılırken izlenecek yol belirlenmeye çalışılmıştır. İkinci bölüm ise metin kısmıdır. Eserin transkripsiyonu yapılmıştır.¹⁸²

Bir diğer yüksek lisans çalışması Funda Sezgin tarafından hazırlanmıştır.¹⁸³ “Giriş” bölümünde Yasin Sûresi ve Tefsirleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra metin tespiti ve incelemesi yapılmış inceleme yöntemi belirtilmiştir. Birinci bölümde yazmanın gramer özellikleri incelenmiştir. Kelime Grupları incelenmiştir. İkinci bölümde cümle bilgisi ele alınmış ve incelenmiştir. Son olarak eserin transkripsiyonu yapılmış ve sözlük çalışması eklenmiştir.

Yukarda sözünü ettiğimiz çalışmalardan başka daha birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların hemen hemen tamamını inceleme imkânımız oldu. Ancak burada sadece isimlerini belirtmekle yetineceğiz. Eser üzerinde şu çalışmalar yer almaktadır:

- Mehmet Kara, Yasin Sûresi Tefsiri (İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), Gazi Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1988.

- Ulya Nisar, Amme Cüzü Tefsiri, Mustafa bin Muhammed ( varak no: 121b-143a), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1987.

182

Daha ayrıntılı bilgi için bkz.: Nadide Gürbüz, Mustafa İbn Muhammed Ankaravî Yasin Sûresi

Tefsiri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü,

Ankara 1986 183

Funda Sezgin, 14. Yüzyıla Ait Bir Yâsin Sûresi Tefsiri Üzerinde Sentaks Çalışması, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Denizli 1997.

55

- Özcan Tabaklar, Amme Cüzü Tefsiri, Mustafa bin Muhammed (varak no: 111b-121a/143a-154b), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1987.

- Hasan Şimşek, Tefsirü Sûreti’-l-Mülk (İnceleme- Metin-Dizin), Cumhuriyet Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2006.

- Necati Gül, Amme Cüzü Tefsiri (Metin-İnceleme), Ondokuz Mayıs Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi, Samsun 1995. - Ahmet Doğu, Amme Cüzü Tefsiri (İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım),

Selçuk Üniversitesi, SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya 1989.

- Gamze Sönmez, 14. Yüzyılda Yazılmış Mülk Sûresi Çevirisi Üzerine Dil İncelemesi (varak no: 31b-61a), İstanbul Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.

- Almazbek Jarkynbaev, XIV. Yüzyılda Yazılmış Bir Sûre Tefsri Üzerine Dil İncelemesi, İstanbul Ü., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005.

56