Eserde Kullanılan Kaynaklar

Kendi zamanına kadar yazılan birçok eserden faydalanarak en-Nihâye’yi telif eden Siğnâkî kullandığı kaynakları eserinde belirtmiştir. Merginânî’nin el-Hidâye’de atıf yapmadığı bazı kaynakların da içinde olduğu Hanefi fıkıh kitaplarının birçoğuna

en-Nihâye’de atıf yapılmış, kullanılan bu kaynaklardan bazıları mukaddimede

zikredilmiştir.194

Bu kaynakları şu şekilde sıralamamız mümkündür: a1. Zâhiru’r-rivâye

55

Fıkıhta zahir, kuvvetli demektir. Mütevatir ve meşhur yolla geldiği için zahiru’r rivaye adını almıştr. Bu kısma giren eserlerin tamamı İmam Muhammed’e ait olup 6 tanedir.195

a2. Fetâvâ ve Vâkıât Kitapları

Siğnâkî kendi dönemine kadar te’lif edilmiş olan fetâvâ ve vâkıât kitaplarını da en-Nihâye’de kaynak olarak kullanmıştır. Bu eserlerden çokça atıfta bulundukları şunlardır:

- en-Nevâzil li’l-furû‘: Türünün ilk çalışması olan bu eser İmam Ebû’l-Leys es-Semerkandî’ye (v. 373/983) aittir. Siğnâkî taharet ve namaz bölümlerinde bu esere 9 yerde atıfta bulunmuştur.196

- Fetâvâ Şemsileimme el-Halvânî: Şemsüleimme Abdülaziz b. Ahmed el- Halvânî (v. 452/1060)’ye aittir. Siğnâkî ilgili bölümde bu esere 35 yerde müracaat etmiştir.197

- Fetâvâ Kâdîhân: Fahreddin Hasan b. Mansûr el-Özcendî (v. 592/1196), “Kâdıhân” diye ünlü mezhepte müctehid bir âlimdir. Klasik fıkıh kitaplarının tertibinde olan bu meşhur eser, vuku’ bulmuş meselelerin yanı sıra nazari fıkıh konularını da ihtiva etmektedir. Ancak hayatta sıkça rastlanan konulara ağırlık vermesi bakımından önemli bir eser olup fetva konusunda kolaylık arz etmektedir. Ebu Hanife ve talebelerinin görüşleri yanında müteahhirûn Hanefi âlimlerin görüşlerini de verdiği eserde diğer mezheplerin görüşleri ile hükümlerin delillerine hemen hemen yer verilmemiş gibidir.198

Siğnâkî eserinin taharet ve namaz bölümlerinde 116 kez bu kitaba atıfta bulunmaktadır.199

- el-Fetâva -Attâbiyye: Ebu Nasr Zeynüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ömer b. el-Attabî el-Buhârî (v. 586/1190)’ye ait olan eser Siğnâkî’nin referansta bulunduğu bir diğer eserdir.200

195 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 19a,b.20b.157a. 35a. 225a.} 196 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 83b. 96a.}

197 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 4b. 37a,b.} 198

Özel, age, s. 65.

199 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 8b. 20b.} 200_{Siğnâki, en-Nihâye, s. 62.}

56

- el-Fetâva’z-Zahîriyye: Zâhîruddin Muhammed el-Buhârî (v. 619/1222)’ye ait olan esere Siğnâkî iki bölümde 45 yerde atıfta bulunmuştur.201

a3. Muhtasaru’l-Kudûrî

Hanefi mezhebinin en önemli metinlerinden biri olan Ahmed b. Muhammed el-Kudûrî (428/1037)’nin el-Muhtasar’ını Siğnâkî eserinin ilgili bölümlerinde 30 yerde kaynak göstermiştir.202

a4. el-Câmiu’s-sağîr

Ebu’l-Abbâs Zâhiruddîn Ahmed b. İsmâîl b. Muhammed et-Timurtâşî (610/1214)’nin bu eserine en-Nihâye’nin taharet ve namaz bölümlerinde 18 yerde referans gösterilmiştir.203

a5. el-Câmiu’s-sağîr

el-İmam el-Mahbûbî’ye ait olan esere 24 yerde atıfta bulunulmuştur.204 a6. Şerhu’t-Tahâvî

Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed es-Serahsî (v. 483/1090)’ye ait olan

Muhtasaru’t-Tahâvî şerhini Siğnâkî en-Nihâye’nin ilgili bölümlerde 65 yerde referans

göstermiştir.205

a7. el-Câmiu’s-Sağîr

Yine es-Serahsî’ye ait olan bu eseri Siğnâkî 16 yerde kaynak göstermiştir.206 a8. el-Mebsût

Hanefi mezhebinin en hacimli eserlerinden biri olan Serahsî’nin el-Mebsût adlı eseri Siğnâkî’nin en çok başvurduğu kaynaklardandır. en-Nihâye’nin tahkik ettiğimiz bölümlerinde 405 yerde el-Mebsût kaynak olarak kullanılmıştır.207

201

Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 23a 24a,b.

202 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 200b.} 203 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 34, 35ab,} 204 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 60b, 76a.} 205

Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 30b, 36ab.

206 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 14b, 166a, 168b.} 207 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 26a, 30a.}

57

a9. el-Mebsût

Alî b. Muhammed el-Pezdevî (v. 483/1090)’ye ait olan el-Mebsût’a ilgili bölümlerde 29 yerde atıfta bulunulmuştur.208

a10. el-Mebsût

Siğnâkî’nin müracaat ettiği bir diğer el-Mebsût, Şemsüleimme Abdülaziz b. Ahmed el-Halvânî (v. 448/1056)’ye aittir. İmam Muhammed (v. 189/805)’in aynı adı taşıyan eserinin şerhi olan bu esere ilgili bölümlerde 35 yerde atıfta bulunulmuştur.209

a11. Tuhfetu’l-fukahâ

Kudurî’nin el-Muhtasar’ına dayanmakla birlikte o zamana kadar kaleme alınan eserlerden farklı bir sistematik takip edilerek kaleme alınan Alauddin es- Semerkandi (v. 539/1144)’nin bu eserine Siğnâkî 44 yerde atıfta bulunmuştur.210

a12. el-Esrâr

Ebu Zeyd Abdullâh (Ubeydullâh) b. Muhammed b. Ömer b. Îsa ed-Debusî (v. 340/1039)’ya ait olan bu esere, çalışmamız kapsamında olan iki bölümde 87 yerde müracaat edilmiştir.211

a13. el-Keşşâf

Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Ahmed ez-Zemahşerî el-Hârizmî (v. 538/1144)’ye ait olan ünlü dirayet tefsirine 10 yerde atıfta bulunulmuştur.212

a14. el-Îzâh

Ebu’l-Feth Nâsır b. Abdusseyyid b. Ali b. el-Mutarriz el-Mutarrizî (v. 598/1021)’ye ait olan eser ilgili bölümlerde 44 yerde kaynak gösterilmiştir.213

a15. el-Manzûme

208 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 56a, 203b.} 209 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 4b, 37ab.}

210 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 37b, 38a, 46a, 52ab,} 211

Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 9b, 12a, 13b.

212 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 26a, 36b.} 213 _{Örnekleri için bkz. Siğnâki, en-Nihâye, 1b, 9a, 26b.}

58

Ebû Hafs Necmeddîn Ömer b. Muhammed en-Nesefî (v. 537/1147)’nin eseri olan el-Manzûme imamlar arasındaki farklı görüşlerin manzum olarak yer aldığı bir hilâf kitabıdır. Hanefîlerin büyük fâkihleri yanında İmam Şafiî ve İmam Mâlik’in görüşlerine de yer verilmiştir. Siğnâkî bu esere en-Nihâye’nin taharet ve namaz bölümlerinde 4 yerde atıfta bulunmuştur.214