Erken Ödeme

Ekonomik olarak yeterli güce sahip olmadığı için peşin bedel ödeyerek

mal veya hizmet satın alamayan tüketiciler, daha sonra alım güçleri arttığında

407 _{İnceoğlu, a.g.e., s. 23} 408 _{İnceoğlu, a.g.e., s. 23} 409 Ünlütepe, a.g.e., s. 157 410 Yavuz, a.g.e., s. 94 411 Öksüz, a.g.e., s. 102

erken ödeme yaparak borçlarından kurtulmak isteyebilirler. Taksitle satışlarda, satıcı-sağlayıcı, satış bedeline malın teslimi ile peşin olarak kavuşamaması nedeniyle satış bedelini peşin satışa göre daha fazla belirlediğinden, tüketicilerin erken ödeme yapması halinde satıcı-sağlayıcının haksız bir kazanç elde etmesi söz konusu olabilmektedir412. Bu haksız kazancın önlenebilmesi amacıyla taksitli satışlarda erken ödeme halinde satış bedelinden indirim yapılmasına ilişkin kanuni bir düzenlenme olması tüketicinin korunması açısından önem arz etmektedir. Zira erken ifa satıcı-sağlayıcıların vade farkından kaynaklanan kazançtan mahrum ettiği için tercih etmeyecekleri bir yoldur.413_{. Buna rağmen ne}

BK’da ne de 4077 sayılı TKHK’da bu konuya ilişkin bir düzenleme bulunmaktaydı.

TKHK’nın “Erken ödeme” başlıklı 20. maddesi hükmüne göre, “Tüketici, borçlandığı toplam miktarı önceden ödeyebileceği gibi vadesi gelmemiş bir ya da birden çok taksit ödemesinde de bulunabilir. Her iki durumda da satıcı veya sağlayıcı, faiz veya komisyon aldığı durumlarda ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve komisyon indirimini yapmakla yükümlüdür.” Madde gerekçesine göre taksitli sözleşmelerde tüketici fazlaca faiz yükü altına girdiğinden, tüketicinin eline geçen her parayı borcunu kapatması için kullanmasına özendirilmesi amaçlanmıştır414

. TSSHY md. 4/1-a bendinde erken ödeme, “Tüketicinin, satın aldığı mal veya hizmet nedeniyle borçlandığı toplam miktarı veya bir ya da birden çok taksidi vadesinden önce ödemesi” olarak tanımlanmış, md. 10 hükmünde de “Erken ödeme” başlığı altında TKHK md. 20 hükmü tekrar edilmiş, ek düzenleme yapılmamıştır.

“Erken ifa” başlıklı TBK md. 96 hükmüne göre: “Sözleşmenin hükümlerinden veya özelliğinden ya da durumun gereğinden tarafların aksini kastettikleri anlaşılmadıkça borçlu, edimini sürenin sona ermesinden önce ifa edebilir. Ancak, kanun veya sözleşme ya da âdet gereği olmadıkça borçlu, erken ifada bulunması sebebiyle indirim yapamaz.” Bu hükmü ile kanun borçluya erken ödeme yapma imkânı tanmış ancak aksine düzenleme, anlaşma veya teamül yoksa

412 _{Gözde Hatipoğlu, Tüketici Hukukunda Erken İfa, İstanbul, Onikilevha Yayıncılık, Kasım 2019,}

s. 51

413 İ. Yılmaz Aslan, “Taksitli Satışlarda Tüketicinin Korunması”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi,

C.19, S.1, Haziran 1997, S.143-151, s. 145

414

Çabri, a.g.e., s. 368’deki d.n.

borçlunun erken ödeme yapmış olması sebebiyle indirim yapılamayacağına hükmetmiştir. TBK md. 258 ile taksitle satış sözleşmeleri için bu hükmüne BK’da bulunmayan bir istisna getirmiştir. Bu düzenlemeye göre: “Taksit borcu kambiyo senedine bağlanmış olmadıkça, alıcı satış bedelinin kalan kısmını her zaman bir defada ödeyerek borcundan kurtulabilir. Bu durumda, peşin satış bedeline ilave edilen bedelin ödenmemiş taksitlere isabet eden kısmı, yarısından az olmamak üzere ödeme süresinin kısaltılmasına uygun olarak indirilir.” Bu hükümden hareketle satıcının bu hükmün öngördüğü indirim yükümlülüğünün altına girmesi için hem erken ödemenin bir veya birkaç takside ilişkin değil borcun tamamına ilişkin olması ham de borcun kambiyo senedine bağlanmamış olması gerekmektedir415. TKHK md. 20 hükmü ile TBK md. 258 hükmünden farklı olarak tüketiciye hem kalan taksitlerin tamamını hem bir taksiti hem de birkaç taksiti bir taksitin katları olarak şekilde erken ödeme imkânı vermiştir. Satıcı tüm bu durumlarda erken ödemeyi kabul etmek ve gerekli indirimi yapmak zorunda olup bu yükümlülüğünü yerine getirmezse alacaklı temerrüdü hükümlerinin uygulanması söz konusu olacaktır416

.

TKHK md. 20 ile tüketiciye tanınmış olan erken ödeme hakkı emredici nitelikte olup, sözleşme hükmü ile tüketicinin bu hakkının kaldırılması, erken ödeme halinde indirim yapılmayacağına ilişkin şart konulması kesin hükümsüzlük sonucunu doğurur417_{. Erken ödeme hakkını ihlal eden anlaşma}

hükümleri aynı zamanda TKHK md. 5 hükmü açısından da haksız şart niteliğindedir418

.

TBK md. 258 hükmünde erken ödeme halinde indirim yapılacak bedelden bahsedilirken “peşin satış bedeline ilave edilen bedelin ödenmemiş taksitlere isabet eden kısmı, yarısından az olmamak üzere ödeme süresinin kısaltılmasına uygun olarak indirilir” ifadesi kullanılmışken, TKHK md. 20 hükmü ise “satıcı veya sağlayıcı, faiz ve komisyon aldığı durumlarda ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve komisyon indirimini yapmakla yükümlüdür” şeklinde düzenlenmiştir. Buradan hareketle TBK’ya göre erken ödeme indirimi yapılırken faiz ve

415 _{Hatipoğlu, a.g.e., s. 51} 416 Hatipoğlu, a.g.e., s. 52

417 _{Çabri, a.g.e., s. 369-370; Hatipoğlu, a.g.e., s. 53} 418

Çabri, a.g.e., s. 370

komisyona ek olarak peşin satış bedeline ilave edilen her türlü masraf kalemi indirimde göz önüne alınacaktır419. Dolayısıyla TBK md. 258 hükmündeki

indirim miktarına ilişkin ifade daha kapsayıcı olup tüketicinin lehine sonuç doğurucu niteliktedir420

.

Sözleşmede faiz oranının belirtilmediği ya da peşin fiyatına taksitle satış yapıldığına dair düzenlemenin bulunması halinde de faiz indiriminin yapılması zorunludur421. Bu durumda faiz oranının ne olacağı konusunda öğretide farklı görüşler mevcuttur. Bir görüşe göre422 bankaların kısa vadeli kredilere uyguladığı

faiz oranı uygulanmalı, diğer bir görüşe göre423 _{ise Devlet İstatistik Enstitüsü}

verilerine göre bir oran belirlenmelidir.

TKHK md. 21 hükmü faiz ve komisyon indirimin ne şekilde yapılacağının düzenlenmesini Yönetmeliğe bırakmıştır. Ancak bu hususta TSSHY’de düzenlenmemiştir424_{. Tüketici erken ödeme indirimi yapılmaksızın kalan bedelin}

tamamını öderse yapılan fazla ödeme sebepsiz zenginleşme niteliğinde olup, tüketici satıcı veya sağlayıcıdan bu bedelin iadesini talep edebilir425

.