Enflasyon Hedeflemesi Stratejisinin Tanımı ve Temel Bileşenleri

2.3.1.1. Enflasyon Hedeflemesi Stratejisinin Tanımı

Sabit döviz kur rejimi ile kendilerini 1990’lı yıllarda derin finansal krizlerin içerisinde bulan Latin Amerikan ve Doğu Asya ülkelerinin talihsiz deneyimi ile parasal hedeflemenin fiyat istikrarını sağlamadaki başarısızlığı gelişmekte olan ülkeleri alternatif nominal çıpa arayışına itmiştir. Çok sayıda gelişmiş ülkede başarılı bir şekilde uygulanmış bir para politikası stratejisi olan enflasyon hedeflemesi bundan dolayı artan cazibesiyle bir alternatif haline gelmiş ve Şili, Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Güney Afrika gibi ülkeleri de kapsayan ve sayısı giderek artan gelişmekte olan ülkelerde uygulanmaya başlamıştır206.

Enflasyon hedeflemesi ilk olarak 1990 yılında Yeni Zelanda’da uygulanmaya başlanmıştır. Yeni Zelanda’da oldukça başarılı bir şekilde uygulanmış ve günümüzde hem gelişmiş ve hem de gelişmekte olan 20’den fazla ülke tarafından uygulanan bir para politikası stratejisi olmuştur. Enflasyon hedeflemesi; sayısal bir enflasyon hedefinin kamuoyuna ilan edildiği, enflasyon tahminlerinin para politikasında önemli bir rol oynadığı, para politikasının şeffaflık ve hesap verebilirliğinin önemli ölçüde arttırıldığı bir para politikası stratejisidir207.

206

Frederic S. Mishkin ,“Inflation Targeting in Emerging Market Countries,” NBER Working Paper Series, No:7618, March 2000, pp. 1-2. ve Debelle, a.g.m., p. 4. ve Mason, Savastano and Sharma, “ The Scope for Inflation Targeting in Developing Countries,”, p. 4.

207

Lars E.O. Svensson, “Inflation Targeting,” The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd ed , ed. by Steven N. Durlauf and Lawrence E. Blume, December 2006., p. 1.

Enflasyon hedeflemesi stratejisi, para politikasının fiyat istikrarını sağlamaya ve sürdürmeye yönelik olarak kurumsallaştığı modern bir stratejidir. Enflasyon hedeflemesi stratejisinin; katı kurallardan ziyade her ülkenin kendine özgü tarihsel, kültürel, ekonomik ve siyasi koşullarına göre şekillendirebileceği esnek bir yapı sunmaktadır.208 Bu nedenle enflasyon hedeflemesiyle ilgili çalışmalara bakıldığında çeşitli tanımlamaların olduğu görülmektedir.

Svensson (1997)’a göre enflasyon hedeflemesi, yüzde 1,5 ile 2,5 oranında enflasyon hedefinin tespit edilip ilan edildiği ve bu orana yüzde ±1 tolerans aralığının ilave edildiği, para politikası araçları ile ulaşılabilecek enflasyon oranından başka bir hedefin olmadığı, döviz kurunun dalgalı olduğu, merkez bankasının şeffaflık ve hesap verilebilirliğinin arttırıldığı bir para politikası stratejisi olarak tanımlanmıştır209.

Bernanke ve Mishkin (1997)’e göre enflasyon hedeflemesi, belirli bir zaman dilimini kapsayan enflasyon oranı için resmi nitelikli sayısal hedeflerin kamuoyuna ilan edildiği, bu hedeflerin hükümet ve merkez bankasının birlikte hareket ederek oluşturulduğu bir para politikası stratejisi olarak tanımlanmıştır210.

Mishkin (2000)’e göre enflasyon hedeflemesi, enflasyon oranı için orta vadeli sayısal hedeflerin kamuoyuna ilan edildiği, para politikasının birincil amacının fiyat istikrarı olmasına yönelik kurumsal taahhüdün olduğu bir para politikası stratejisidir.. Bununla birlikte para politikası araçlarının belirlenmesinde çok sayıda değişkene ait bilgi setinin kullanıldığı, şeffaflığının ve hedeflere ulaşmada merkez bankasının sorumluluğunun yani hesap verilebilirliğinin arttırıldığı bir para politikası stratejisi olarak tanımlanmıştır211.

Schmidt, Hebbel ve Tapia (2002)’ya göre enflasyon hedeflemesi, para otoritesinin araç bağımsızlığına sahip olduğu, enflasyon hedefinin nominal çıpa olarak belirlendiği, merkez bankasının hedeflenecek olan enflasyon oranın tahmin edilmesinde teknik yeterliliğe sahip olduğu, para politikasının şeffaflığının ve hesap

208

TCMB, Enflasyon Hedeflemesi Rejimi Kitapçığı, Ankara, İletişim Genel Müdürlüğü Yayını, 2006, ss. 3-11.

209

Svensson, “Inflation Targeting,” p. 1.

210

Bernanke and Mishkin, a.g.m., p. 2.

211

verilebilirliğinin önemli ölçüde arttırıldığı bir para politikası stratejisi olarak tanımlanmıştır212.

Oktar(1998)’a göre enflasyon hedeflemesi, ekonominin genel değişkenlerinin ve verilerinin dikkate alınarak belirli bir dönem için kabul edilebilir bir enflasyon oranının belirlenmesi ve para politikalarının belirlenen bu orana ulaşacak şekilde yürütülmesidir213. Alparslan ve Erdönmez(2000)’e göre enflasyon hedeflemesi, merkez bankasının nihai hedefi olan fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi amacına yönelik olarak para politikasının makul bir dönem için belirlenen sayısal bir enflasyon hedefine ya da hedef aralığına dayandırılması ve bunun kamuoyuna açıklanması şeklinde tanımlanabilen bir para politikası uygulamasıdır214.

2.3.1.2. Enflasyon Hedeflemesi Stratejisinin Temel Bileşenleri ve Ön Koşulları

Para politikası stratejisi olarak enflasyon hedeflemesi aşağıda sıralanan başlıca beş unsuru içermektedir. Bunlar215;

1. Enflasyon oranı için orta vadeli sayısal hedeflerin kamuoyuna ilan edilir.

2. Para politikasının birincil amacının fiyat istikrarı olmasına yönelik kurumsal taahhüt vardır.

3. Para politikası elemanlarının belirlenmesinde, sadece para tabanına veya döviz kuruna ait bilginin değil bununla birlikte çok sayıda değişkene ait bilgileri de içeren bir stratejidir.

4. Para politikasının şeffaflığının arttırılması bağlamında parasal otoritelerin uygulamaları, hedefleri ve mali kararları hakkında kamuoyu ve piyasalar ile olan iletişimin sağlanmasına önem verilir.

5. İlan edilen enflasyon hedeflerine ulaşmada merkez bankasının sorumluluğu yani hesap verilebilirliği arttırılmıştır.

Verilen bu unsurlar enflasyon hedeflemesi hakkında önemli birçok noktayı açıklamakta olup, orta vade de enflasyon hedeflerinin kamuoyuna ilanından daha fazlasını kapsamaktadır. Bu unsurlar, gelişmekte olan ülkeler bağlamında oldukça

212

Klaus Schmidt-Hebbel and Matias Tapia, “Monetary Policy Implementation and Results in Twenty İnflation-Targeting Countries,” Central Bank of Chili Working Papers, No.166, 2002, p. 1.

213

Oktar, Enflasyon Hedeflemesi, Para Politikasının Güvenilirliği ve Fiyat İstikrarı, s. 8.

214

Alparslan ve Erdönmez, a.g.m., s. 14.

215

Frederic S. Mishkin ,“Can Inflation Targeting Work in Emerging Market Countries?,” NBER Working Paper Series, No:10646, July 2004, p. 1.

önemlidir. Çünkü bu ülkelerin çoğunda gelecek yıllar için sayısal enflasyon hedefleri düzenli olarak hükümetlerin ekonomik programları olarak ilan edilmektedir ve bu tür ülkelerin para politikası stratejisinin orta vadede sürdürelebilirliği diğer dört öğeyi de gerektirir. Kaldı ki enflasyon hedeflemesi bu unsurların olmadığı durumda karakterize edilmemelidir216.

Yine enflasyon hedeflemesi stratejisinin temel bileşenlerine ek olarak, bazı ön koşulları da gerektirmektedir. Bunlar217,

1. Merkez bankasının bağımsızlığı,

2. Fiyat istikrarı amacı dışında diğer değişkenlere yönelik taahhüdünün olmaması, 3. Mali baskınlığın olmaması,

4. Finansal sistemin güçlü olmasıdır.

Söz konusu dört koşul, güvenilir bir para politikasının kurumsal çerçevesinde de önemle ele alındığı gibi enflasyon hedeflemesi stratejisinin uygulanabilmesi söz konusu koşulların varlığı halinde mümkün olacak, dolayısıyla enflasyon hedeflemesi stratejisinin başarısı da önemli ölçüde buna bağlı olacaktır.