Emniyet Teşkilatında İnsan Hakları Konusunda Avrupa Konseyi ile

EGM Terörle Mücadele ve Harekât Daire Başkanlığı İnsan Hakları Şube Müdürlüğü, insan hakları alanında çalışmalar yapmak amacıyla 31 Ocak 1996 tarihinde kurulmuştur. Terörle Mücadele ve Harekât Dairesi Başkanlığı bünyesinde ilk olarak İnsan Hakları ve Yurtdışı İlişkiler Şube Müdürlüğü adıyla kurulmuştur. Bu müdürlük içerisinde kurulan büro amirliklerinden AİHM Büro Amirliği Emniyet teşkilatını ilgilendiren AİHM kararlarını araştırıp ilgili birimlere ve Dışişleri Bakanlığına bilgi vermekle görevlidir. Ayrıca Dışişleri Bakanlığı bünyesinde düzenlenen insan hakları davaları hazırlıkları uzmanlar kurulu toplantılarına temsilci göndermektedir. Ayrıca Dışişleri Bakanlığının daveti üzerine hükümet kanadını oluşturmak üzere mahkemenin yaptığı duruşmalara temsilci göndermektedir. Tanık olarak dinlenilmesi uygun görülen görevlilerle gerekli koordinasyonu ve bilgilendirmeyi sağlamaktadır. İstatistik Değerlendirme Masası AİHM’nde Türkiye aleyhine yapılan başvuruların içerisinde polis bölgesinde meydana gelen olaylarda

polisin sorumluluk alanına giren olaylarla ilgili duruşma öncesi ve sonrası her türlü istatistiği tutmakla görevlidir. İhlal İddiaları Büro Amirliğinin ise üç masası vardır.

Bunlar;

1) Yurtdışı Değerlendirme Masası: BM İnsan Hakları komisyonu, Avrupa işkenceyi önleme komitesi kuruluşları, ülkemizde bulunan büyükelçi ve konsolosları, uluslararası sivil toplum kuruluşları olan Uluslararası Af Örgütü Helsinki İzleme Grubu gibi gayri resmi örgütler, işkence, kötü muamele, gözaltı, kayıp, yargısız infaz gibi raporların içerisinde polisin doğrudan suçlandığı durumları araştırır ve ilgili makamlara iletirler.

2) Yurtiçi Değerlendirme Masası: Gerek resmi ve gerekse sivil toplum örgütlerince emniyet teşkilatı mensupları hakkında hazırlanan raporları inceleyerek üst makamlara bildirirler.

3) İstatistik ve Değerlendirme Masası: Polisin görevini icra ederken insan haklarına uygun davranacağının anlatılması, insan hakları bilincinin yerleştirilmesi için hizmet içi eğitim seminerlerin düzenlenmesi, insan hakları ile ilgili genelgeler yayımlanması başlıca görevidir. (http://.egm.gov.tr/temuh/insanhaklari3.htm)

Kayıp ve Faili Meçhul Cinayetler Büro Amirliğinin birden çok masası vardır.

Kayıp kişileri arama masasında kayıp kişileri 24 saat aramaktadırlar. Kayıp olduğu iddia edilen kişilerin akıbetlerini takip edip, raporlar hazırlayıp ilgili kurum ve kuruluşlara göndermek bir diğer görevidir. Bulunanları ailelerine teslim edip kavuşturmak, kayıp kişileri araştırmak geçici merkezi adında tam teçhizatlı bir otobüs ile illerde arama faaliyetlerini sürdürmektedir. Faili meçhul cinayetler masasında ise faili meçhul her türlü cinayetin güncel bilgileri tutulur. Raporları güncel olarak değerlendirilir. Araştırma ve Geliştirme Büro Amirliğinde, insan haklarıyla ilgili her türlü dokümantasyon, araştırma, metot, teknikler geliştirilerek;

bu konuda her türlü eğitim etkinliğine katılmak, broşür ve haber hazırlamak bu büronun görevleri arasındadır.

Ayrıca 1995’ten beri bilgisayar ağıyla tüm illerde gözaltı izleme birimleri kurulmuştur. Yine EGM Eğitim Daire Başkanlığına bağlı olarak insan haklarıyla ilgili olarak modern sorgulama teknikleri kursları hizmet içi eğitim kursları olarak

düzenlenmekte, teşkilat personeline insan haklarına saygı öğretilmektedir.

Avrupa Konseyi bakanlar komitesine üye ülkelerden insan hakları öğretiminin öğretim kurumlarında yapılması için 1978 yılında her türlü önlemin alınmasını isteyen bir karar yayınlamış ve kamu görevlilerinde hizmet içi eğitim programları düzenlenmesi çerçevesinde insan haklarına saygı ve bu hakları koruma konularının özendirilmesini istemiştir. Türkiye 22 Ocak 1987’de AİHK’nun 25 Eylül 1989 tarihinde AİHM’nin yargı yetkisini kabul etmiştir. Polisin eğitimi konusunda Avrupa Konseyi bünyesinde geliştirilen İnsan hakları ve polis 1997–2000 adlı proje çerçevesinde Avrupa Konseyi ile EGM bir dizi anlaşmalar imzalanmış, eğiticilerin eğitimi konusunda işbirliğine gidilmiştir. Uluslararası alanda BM nezdinde insan hakları eğitimi on yılı 1998–2007 ilan edilmiş ve bu konuda yapılanları takip amacıyla bir komite kurulmuştur. Bu komite Türkiye için 2007 yılına kadar sürecek bir program hazırlamıştır. Program çerçevesinde Türkiye’de bütün kamu görevlilerine özellikle polis jandarma ve ceza infaz kurumları personeline insan hakkı dersi verilmesini kararlaştırmıştır. Polis adaylarının polis okullarına ve polis akademisine seçimi aşamasında ÖSYM’nin merkezi sınav sisteminin baz alınması ve ruhsal durumlarını ölçen psikolojik teste tabi tutulması tavsiye edilmiştir. Özellikle gözaltı birimleriyle sorgulama birimlerinde görevlendirilecek personelin insan haklarıyla ilgili çok özel bir eğitimden geçirilmesi istenmiştir.

1 Ekim 1998 tarihli yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliğinin 28.

ve 29. maddelerinde yönetmelikte görev alacak personelin eğitime tabi tutulmaları istenmektedir. Bu eğitime tecrübeli, suç psikolojisinden anlayan, sabırlı, soğukkanlı, kavrama kabiliyeti yüksek, psiko teknik testten geçirilmiş personel katılabilir. Polis Akademisi mezunlarına göreve atanmadan önce yaptıkları stajda insan haklarını gözetmedeki başarılarının göz önünde bulundurularak atamalarının yapılması tavsiye edilmiştir. Ayrıca Türkiye’de ilk kez 1999’dan itibaren polis ve jandarma için insan hakları alanında Hacettepe Üniversitesi İnsan Hakları uygulama ve araştırma merkezi tarafından insan hakları yüksek lisans programı başlatılmıştır. BM insan hakları İzleme Komitesi emniyet müdürü rütbesi alacak olanlar için iki yıllık ek bir eğitim programının önümüzdeki yıllarda uygulamaya konmasını, bu eğitim programında başarılı olma veya insan hakları alanında doktora yapmış olma koşulunun 2010 yılından itibaren Teşkilatta Emniyet müdürü olarak görev alabilmenin koşulları

arasında olmasını tavsiye etmiştir. (Başlar, 2001:20,21)

2000 yılında EGM yetkilileri polis ve insan hakları konulu konferansa katılmışlar ve toplantı sonucunda Polis ve insan hakları konusunda duyarlılık ve eğitim malzemenin geliştirilmesi, Eğitici eğiticilerinin geliştirilmesi, Temel Polislik Eğitim müfredat içeriğinin belirlenmesi konusunda uzmanlık sağlanması, bir yerel emniyet biriminde sorumluluk değerlendirmesinin yapılması konularında dört proje Avrupa Konseyi tarafından önerilmiştir.

Bu projelerle ilgili olarak 2002 Mayıs ayı itibariyle Polis ve insan hakları konusunda duyarlılık ve eğitim malzemelerinin geliştirilmesi konulu ilk projenin gerçekleştirilmesi kararına varılmış, tercüme ve Türkiye şartlarına adapte edilmesi uygun araç-gereçler heyetimize tevdi edilmiştir. Tercüme için araç-gereç, broşür dağıtımına ve diğer adaptasyon çalışmalarına devam edilmektedir.