Derleyen: Funda İLKÜL Derleme Yeri: Çankırı/Eldivan
Kaynak Kişi 1: Ali TAY, 1962, Çankırı\Eldivan Kaynak Kişi 2: Emine TAY, 1933, Çankırı\Eldivan
Kaynak Kişi 3: Hüseyin GÜLSÜM, 1933, Çankırı\Eldivan, inşaat ustası Kaynak Kişi 4: Mehmet İLKÜL, 1945, Çankırı\Eldivan
Yapıda Kullanılan Malzeme: Kerpiç, ahşap
Yapının Bulunduğu konum: Avlu içerisinde yer almaktadır.
Yapım Yılı: 1877
Yapım Tekniği: Ev yapımında kullanılan önemli malzeme çam ağa-cıdır. Çam ağacı genellikle maddi olanakları iyi olan aileler tarafından seçilmekte, maddi olanakları zayıf olan aileler ise ev yapımında kavak ağacı kullanmayı tercih etmektedirler.
Evin genişliğine, kaç odalı olacağına, ahır, samanlık, ambar, tandır yapımına göre ne kadar kerpiç ve kereste gideceği tespit edildikten son-ra evin temeli 60 cm ile 1 m ason-rası taşlarla örülerek yükseltilir. Yapılan bu işleme “dolgu” adı verilir ve bu işlemin amacı evi yer seviyesinden yük-seltmek ve dolayısıyla nemden korumaktır.
Temelin dört tarafı direk dikilmeden kerpiçle örülmüştür. Bu duvar-lara “ana duvarlar” adı verilir. Bu duvarlar evi kışın sıcak, yazın ise soğuk tutmaktadırlar. Ana duvarlar direklerle ayrılır ve bu direklerin arası ker-piçle örülerek odaların duvarları belirlenir. Oda duvarına ise “yeğdene duvar” ismi verilmektedir.
İkinci kata çıkmak için örülen duvarların üzeri hazırlanan direkler-le kapatılır, bu direkdirekler-lere “katni” adı verilmektedir. Katninin üzerine ise saman ve topraktan oluşan “ırıltım” adı verilen çamur dökülerek “lüğü” denilen silindir taşla sıkıştırılıp çatlamaması sağlanır. Maddi imkânları daha yüksek olanlar ise tatlı kireçle mili karıştırarak direklerin üzerine dökmektedirler. Bu işlemin yapılma nedeni ise evin sıcak tutulmasını sağlamaktır.
Lüğü: Yörede loğ taşı.
Birinci katın bu şekilde tamamlanmasından sonra ikinci katın yapı-mına geçilmiştir. İkinci katın yapımında da ana duvarlar ve yeğdene duvarlarla odalar belirlendikten sonra yazlığın yapımına geçilmektedir.
Evin 2m önüne direkler dikilir. Birinci katın üzerini kaplayan direkler uza-tılarak bu direklerle birleştirilip, üzeri katnilerle kapatılıp tahtadan taban yapılarak kullanılır. Önüne ise korunma amacıyla tahtadan parmaklık yapılmıştır.
Çatıda oluklu kiremitler kullanılmıştır.
Evlerin çatılarının altı çeşitli eşyaların konulabilmesi amacıyla boş bırakılmıştır.
Evlerin iç ve dış boyaları genellikle beyaz renktedir.
Yapının İşlevi: Yapı mesken olarak kullanılmaktadır. Hem aile mah-remiyetini korumak hem de düzenli bir görünüm sağlamak amacıyla yapılan avlu kısmında, ahşap malzemeden yapılmış tek veya çift kanat-lı kapılar bulunmaktadır. Dış kapının üzerine ahşap kapıyı yağmurdan korumak ve güzel bir görüntü sağlamak için çatı yapılmıştır. (F:45)
Evin su ihtiyacını karşılamak amacıyla avlu içerisine çeşme ve hemen onun önüne bir oluk yapılmıştır. Bu oluk özellikle ahıra yakın kısma yapılmıştır. (F:46) Oluğa yakın yerde bulunan ahırın ortasında bir direk yer almaktadır. Bu direk, ahırın tavanı yapılırken “kolonların” üze-rine boylu boyunca direkler uzatılmasıyla yapılmıştır. Tavanın sağlam olup çökmemesi için de kolonun altına bir direk dikilmesi gerekmekte-dir.
Avlunun sol ana duvarında çatıyla kapatılarak yapılan ve “ kuruluk”
adı verilen korunaklı bir kısım yer almaktadır. (F:47) Kuruluk yağmur-dan vb. doğa şartlarınyağmur-dan korunması gereken eşyaların yanı sıra, kışın yakmak üzere istiflenen odunlar, kuru çam dalları vb. muhafaza etmeye yaramaktadır.
Samanlığın yanı sıra buğday, arpa, yulaf gibi tarım ürünlerini sakla-mak amacıyla avlunun iç kısmına bir de ambar yapılmıştır. (F:48) Ambar, çam ağacından yapılmıştır. Dayanıklılığı ve içine su geçirmemesi, ağaç-lar birbirine geçirilerek sağlanmıştır. Dört-beş gözlü olabilmektedir.
Aşağı katta yer alan yapılardan biri de tandır evidir. Tandır evinde tahtadan yapılmış iki tane ambar bulunmaktadır. Bunlardan birine ekin,
Kolon: Betonarme sütuna verilen ad
Türkiye’de 2003 Yılında Yaşayan Geleneksel Mimari
47 diğerine ise un konulmaktadır. Tandır evinde ise sadece yufka ekmek yapılmaktadır.
Evde bir tanesi aşağıda olmak üzere yedi tane oda bulunmaktadır.
İkinci katta bulunan odalara ahşap merdivenlerle çıkılmaktadır. Alt kat-ta bulunan oda aile üyelerinin orkat-taklaşa kullandıkları odadır. Üst katkat-ta bulunan odalar ise yatak odaları olarak kullanılmaktadır. Geçmişte aile-nin erkek çocukları evlendikten sonra yine aileleriyle birlikte yaşadığın-dan yazlıkta bulunan odalar iç içe açılmayan birbirinden bağımsız tasar-lanmıştır.
Ev yapımında kullanılan arta kalan tahtaları değerlendirmek ama-cıyla odaların pencereleri birden fazla bölmeden oluşmaktadır.
Aşağı katta bulunan odanın içerisinde “ocaklık” denilen bölüm yer almaktadır. Buna “davlumbaz baca” adı da verilmektedir. Bu bölüm kışın ısınma amacıyla kullanılmasının yanı sıra ekmek, gözleme, bazlama yap-mak amacıyla da kullanılyap-maktadır. Ocaklığın içinde bulunan ve üzerinde ekmek pişirilen sacın konulduğu “kedilik” adı verilen taşlar bulunmakta-dır. (F:49) Bu taşlara kedilik denmesinin sebebi ise; kışın dışarıda üşüyen kedilerin ısınmak için bu taşların üzerinde yatmalarıdır.
Ocağın hemen yanında yüklük bulunmakta bu yüklüğün hemen altında ise “çarıklık” adı verilen bir oyuk bulunmaktadır.
Ocağın sol tarafında ise “helkir” adı verilen bir bölme bulunmakta-dır. Bu bölme geçmişte bebeklerin belendiği toprağı koymak amacıyla yapılmıştır. Günümüzde ise gelinlik sandığı konulmaktadır.
Oda içerisinde “sergen” adı verilen tahtadan yapılmış bir raf ve duvar oyularak yapılmış “suluk” adı verilen iki gözlü bölmeler bulun-maktadır. Bu bölme sürahi, bardak, tas konulmak amacıyla kullanılmak-tadır. Suluğun yanında tahta kapaklı, içerisinde birkaç raf bulunan dolap vardır. Dolabın yanında duvar içersinde yapılmış “hamamlık” adı verilen bölüm yer almaktadır. Bu yapının üzerinde alüminyum, bakır, çinkodan yapılan, üzerinde yemek yenilen “musandere” adı verilen sinilerin konul-duğu kısım yer almaktadır. (F:50)