Derleyen: Duygu BALİ
Derleme Yeri: Çankırı\Eldivan-Gölbahçe Kaynak Kişi 1: Enise KARASULAR, Eldivan Kaynak Kişi 2: Mustafa SERT, 1936,Eldivan Kaynak Kişi 3: Şakir ŞAHİN, 1938, Eldivan, şoför Yapım Yılı:
-Kaynak Kişi 4:Emine DEMİRBİLEK, 1943, Eldivan Kaynak Kişi 5: Gülbeyaz DEMİRBİLEK, 1952, Eldivan
Kaynak Kişi 6: Hüseyin GÜLSÜM, 1933, Eldivan, emekli inşaat ustası
Yapıda Kullanılan Malzeme: Kerpiç, toprak, taş, soyma, balçık, hızar, kiremit Yapının Bulunduğu
Konum:-Yapım Yılı: 26 yıldır kullanılmaktadır.
Çamaşırhanenin Yapım Tekniği: Yapının temeli kazıldıktan sonra duvarları taşlarla örülmüştür. Yapının çatısı ahşap malzeme kullanılarak yapılmış ve çatının üzerine kiremit döşenmiştir. Çamaşırhanenin hava-dar olması için çatı, yapının duvarları üzerine, ahşap direklerle oturtul-muştur. (F:171)
Yapının İşlevi: Çamaşırhanenin önünde, kadınların çamaşır yıka-mak için kullanacakları suyu aldıkları oluk ve oluğun kenarında maşrapa bulunmaktadır. Bununla birlikte hayvanların su içebilmesi ve ekinlerin yıkanması için yalak da bulunmaktadır. (F:171)
Çamaşırhanenin iç kısmında ise kazanla su kaynatılabilmesi için ocak bulunmaktadır. Çamaşırhanenin içerisinde suyun sürekli akışını sağlayan bir oluk bulunmaktadır. Buradan akan su ile çamaşırlar kazan-larda kaynatılmaktadır. Çamaşırlar 20–30 cm yüksekliğinde taşlar üze-rinde sabun ve kil kullanılarak ve tokaçla dövülerek yıkanmaktadır.
Çamaşırhane içerisine yapılmış, kare şeklindeki havuz içerisin-de, oluktan akan su ile çamaşırlar durulanmaktadır. Bu işlemden sonra çamaşırlar çamaşırhanenin içinde bulunan teller üzerine asılarak kuru-tulur.
Fırının Yapım Tekniği: Topraklık adı da verilen fırının, 3m genişli-ğinde ve 1 m yüksekligenişli-ğinde bir çevre örülerek dış hatları belirlenmiştir.
Türkiye’de 2003 Yılında Yaşayan Geleneksel Mimari
165 Belirlenen yapının içerisine çakıl taşları ve kum doldurulmaktadır. Daha sonra üzerine tekrar kum serpilir. Kum üzerine fırının sıcaklığını hemen kaybetmemesi amacıyla 300kg’ın üzerinde tuz serilmektedir. Tuz seril-dikten sonra üzerine ateş tuğlası döşenmekte ve etrafı merkez genişliği 2,5m olan kara tuğlalarla örülmektedir.
Bu işlemler tamamlandıktan sonra fırının çatısı çamurla sıvanarak kapatılmıştır. Baca dışarıda bırakılmıştır.
Fırının ön kısmına ise kapak yapılmıştır.
Yapının İşlevi: Yapı ekmek pişirmek amacıyla kullanılmaktadır.
Ekmek pişirmek isteyen kişiler evlerinde yoğurdukları hamurları “el sıyı-ran” adı verilen araçla bölerek beze haline getirmektedirler. Bu hamur bezeleri, tahtadan yapılmış teknelere konularak, fırının yanması için gerekli olan odun da alınarak fırına gelinmektedir. Hamurlar fırında dik-dörtgen şeklinde tahtadan yapılmış olan yaslağaç üzerinde, yöre halkı-nın “oklağaç” ismi verdikleri oklava ile açılmaktadırlar.
Getirilen odunlarla fırın yakılmadan önce, fırın sahibi tarafından ucuna bez bağlanarak yapılmış sürge ile fırını temizlemektedir. Pişiril-mek üzere olan hamurlar bu işlemden sonra “bikleğeç” adı verilen tahta küreklerle fırına yerleştirilmektedir. Çeşidine göre her ekmeğin pişme süresi farklı zaman dilimlerini kapsamaktadır.
Kışın hamur kabarmadığından fırın, ekmek yapımı için genellikle yaz aylarında kullanılmaktadır. Bu nedenle kış aylarında genellikle yufka ve çeşitli hamur işleri yapılmaktadır
Ding
(Nevşehir/Nar)
Derleyen: Gülsen KAYISLI
Derleme Yeri: Nevşehir- Nar Kasabası Kaynak Kişi 1: Fuat KAYGISIZ
Kaynak Kişi 2: Zeliha EDALI Kaynak Kişi 3: Süleyman EDALI Kaynak Kişi 4: Kadriye AĞIRTAŞ Kaynak Kişi 5: Fatih ERDOĞMUŞ Kaynak Kişi 6: Asım EKİZ Kaynak Kişi 7: Cemil ŞAHİN
Yapıda Kullanılan Malzeme: Adını içinde kullanılan araçtan alan ding adlı bu bölümde ve caminin yapımında yörede sarı taş diye bilinen malzeme kulla-nılmıştır. Odada bulunan ding ise cingi taş diye adlandırılan sert ve gözenekli taştan elde edilmiştir.
Yapının Bulunduğu Konum: Dini ve sosyal bir müessesenin altında, kayaya oyul-muş (üç duvarı kaya) bir cephesi taşla örülmüş olan bir oda.(F:172)
Yapım Yılı: 1935 yılında ikinci kat yapılmış, 1980 yılında restore edilmiştir.
Yapım Tekniği: Bölgede (Alacaşar-Karacaşar) cingi diye adlandı-rılan sert taşın, tekerlek şeklinde yuvarlatılması ile elde edilmiştir. Yere oturtulmuş birinci kısım bir metre çapında bir metre yüksekliğindeki üzeri kanal şeklinde hafif oyuk taştır. Bunun üzerinde 2 m çapında dik şekilde yerleştirilmiş ikinci kısım vardır. Bu ikinci kısım yerde sabit taşın üzerinde dönecek şekilde yerleştirilmiştir. Bunu döndürmek için ahşap-tan 3,5 metre uzunluğunda bir kol bulunmaktadır. Bir buçuk metre çapında, 30 cm kalınlığında olan ding, bir ila buçuk ton arası ağırlıktadır.
Caminin restorasyonu sırasında, bilye ile çalışacak bir düzenek kurul-muş, böylelikle mekanizmanın çalışması daha rahat hale getirilmiştir.
(F:173)
Yapının İşlevi: Yapı bulgur yapımında kullanılmaktadır. Burada kasaba halkı tarafından bulgur yapılır.
İsaoğlu Camii’ nin altında, ekonomik ve sosyal işlevi olan bölüm.
Bilinen adı ile seten.
Türkiye’de 2003 Yılında Yaşayan Geleneksel Mimari
167
Ekmek Fırını
(Ankara/Beypazarı-Uruş)
Derleyen: Lale METE
Derleme Yeri: Ankara/ Beypazarı- Uruş
Kaynak Kişi 1: Meliha ŞENTÜRK, 1933, okuma-yazması var, ev hanımı Kaynak Kişi 2: Muzaffer BÜYÜKGEDİK, 1981, ilkokul, marangoz Kaynak Kişi 3: Nurol UZ, 1963, ilkokul, ev hanımı
Yapıda Kullanılan Malzeme: Çamur, tuğla Yapının Bulunduğu Konum:
Yapım Yılı: 1970
Yapım Tekniği: Dikmen adı verilen bölgeden getirilen topraktan elde edilen çamur yardımıyla tuğlalar örülmüştür.
Yapının İşlevi: Yapı, fırın olarak kullanılmaktadır. Ekmek pişiri-len, yemek yapılan yerdir. Yapının içerisinde bir ocak bir de fırın vardır.
(F:174) Bunlardan büyük olanı delikli ekmek diye bilinen ekmeğin pişi-rilmesinde, diğeri daha küçük (bazlama vs.) hamur işlerinin ve yemek-lerin pişirilmesinde kullanılan ocaklardır.(F:175) Ocakların kullanılmadığı zamanlarda kapatılan demir kapakları vardır.
Ocağın ön kısmındaki çıkıntıya seki denilir. Yapının pencereleri ahşap parmaklıklıdır.
Yörede her eylül ayında “Kapama Şöleni” adı verilen, bütün köyün davet edildiği bir etkinlik düzenlenmektedir. Bu etkinlik adını kapama adı verilen yöreye has yemekten alır. (F:176)
Tüm nahiyede on bir adet vardır.