Elektronik Tedarik

Tedarik zincirindeki teknolojik yenilikler, fiziksel, bilgisel ve finansal akışların yönetiminde, verimlilik ve kalite açısından iyileştirmelere imkan sağlaması sayesinde önemli bir konuma gelmiştir. Verimlilik kazanımlarına ilave olarak teknolojik yeniliklerin tedarikçiler, üreticiler, dağıtılar, aracılar ve müşterilerin birbirleriyle olan ilişkilerinin yapısında yaşanan değişimler de son derece önemli görülmektedir (Piera v.d., 2014: 8). Bu teknolojik yeniliklerin en önemlilerinden biri, işletmelerin maliyetlerinde büyük yer tutan tedarik faaliyetlerinin internet ortamında gerçekleştirilmesidir. Literatürde bu faaliyetler elektronik tedarik (e-tedarik) olarak adlandırılmaktadır.

E-tedarik, satınalma sürecinin bir kısmının veya tamamının gerçekleştirilmesinde web tabanlı entegre iletişim sistemlerinin kullanılması anlamına gelmektedir (Croom ve Brandon-Jones, 2007: 295).

E-tedarik teknolojisi, ürünlerin bir ticari kuruluş veya devlet kuruluşu tarafından internet üzerinden tedarik edilmesini kolaylaştırmak üzere tasarlanmış bir teknolojidir (Davila v.d.,2003: 11). E-tedarik uygulamaları, satınalma döngüsünü otomatikleştirmek, harcamaları en iyi şekilde ayarlamak, iş akışı ve süreçleri iyileştirmek, fiyat teklifi vermeyi desteklemek ve internet üzerinden daha etkili ürün ve hizmet araması yapmak üzere tasarlanmıştır (Smart, 2010: 182).

E-tedarikin amacı, bir tedarikçinin fiyatlarını veya marjlarını düşürmesi değil, işletmenin malzeme ve yönetim maliyetlerinde düşüş sağlanmasıdır. Bu aynı zamanda

e-tedarik uygulamasının sadece bir alanın maliyeti değil toplam maliyetin düşürülmesini ifade etmektedir. Maliyet düşüşü ise hem işletme hem de tedarikçiler için geçerlidir (Pulevska-Ivanovska, 2007: 14).

E-tedarik sisteminde ticari faaliyetler gerçekleştirilmesine imkan sağlayacak bir platform dört unsurdan oluşmaktadır (Öcal, 2012: 61):

 Alıcı Taraflı Çözümler: Genellikle kurumsal işletmelerin tedarik süreçlerini hızlandırmaya ve etkinleştirmeye yönelik çözümlerdir.

 Tedarikçi Taraflı Çözümler: Tedarikçilerin ürün ve hizmetleri hakkındaki bilgileri online olarak katolaglamak suretiyle satış işlemlerinin daha kolay ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesine yönelik çözümledir.

 Değişim ve Açık Artırma Çözümleri: Alıcılar ve tedarikçilerin internet ortamında buluşmalarına ve ticari aktivitelerini gerçekleştirmelerine yönelik çözümlerdir.

 Tedarik zinciri optimizasyonu çözümleri: Tedarik zincirinin entegrasyonu ile alıcı ve tedarikçilerin internet ortamında buluşmalarına, talep tahmini ve stok yönetimi gibi önemli birçok süreci daha etkin yürütmelerine imkan sağlayan çözümlerdir.

Kurumsal satınalma işlemlerinin internet üzerinden gerçekleştirilmesine imkan sağlayan e-tedarik, birçok faaliyetin gerçekleştirilmesini sağlamaktadır (Nebol v.d., 2014: 100). Bu noktada Afsharipur v.d. (2006: 33), e-tedarik teknolojisinin aşağıda sıralanan faaliyetleri içerdiğini belirtmektedir:

 Reklam teklifleri

 Tekliflerin elektronik olarak sunulması  Elektronik sipariş

 İnternet üzerinden dış kaynak kullanımı

 Alıcılar ve satıcılar arasında elektronik posta kullanımı  Sözleşme yönetiminde elektronik posta kullanımı  Tedarikçilere yönelik araştırma yapılması

 Tedarikin finansal sistem ve envanter sistemi ile entegrasyonunun sağlanması.

E-tedarik, geleneksel tedarik süreçlerini elektronik ortamda gerçekleştirerek işletmelerin satınalma süreçlerinin değişime uğramasına yol açmıştır. Bu değişimle

beraber temel tedarik süreçlerinden tedarikçi seçimi, sipariş verme, siparişlerin yerine getirilmesi ve ödeme süreçleri elektronik ortamda gerçekleştirilebilmektedir (Rai v.d., 2006: 337). Temel tedarik süreçlerini elektronik ortama taşıyarak e-tedarik teknolojisini kullanan işletmeler, bu uygulamayla beraber çeşitli faydalar elde etmektedirler. Bu faydalar Tablo 1.6’da gösterilmiştir.

Tablo 1.6. E-tedarikin Faydaları

Yönetimsel Faydalar Tedarikçilere Faydaları

 Tüm satınalma süreçlerinde gelişmiş yönetimsel bilgi

 Satınalma süreçleri üzerinde daha fazla yönetim etkisi ve kontrolü

 Harcamalar üzerinde daha iyi kontrol ve işletmeye ait sözleşmelerin daha iyi kullanımı

 Geliştirilmiş alıcı ilişkileri  Maliyet tasarrufu

 Zaman tasarrufu

 Evrak işlerinde azalma ve kayıtların yedeklenmesi

 Ödemelerin zamanında ve daha kolay yapılması

Operasyonel Satınalmaya Faydaları Stratejik Satınalmaya Faydaları

 Maliyet tasarrufu  Zaman tasarrufu

 Stok seviyesi ve maliyetini düşürür  Evrak işlerinde azalma ve kayıtların

yedeklenmesi

 Satınalma gücünün artması  Artan kâr marjı

 Satınalma süreçlerinde verimliliğin artması

 Rekabet üstünlüğü sağlama Kaynak: Sitar, 2011: 544.

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi e-tedarikin yönetimsel faydaları, tedarikçilere faydaları, operasyonel satınalmaya faydaları ve stratejik satınalmaya faydaları olmak üzere dört temel faydası bulunmaktadır. İşletmeler, bu temel başlıklara ait alt faydaları e-tedarik teknolojilerinin kullanılması sonucunda elde edebileceklerdir.

E-tedarik, işletmelere tedarik süreçlerinde yukarıda belirtilen faydaları sağlamasının yanında bazı zorlukları da beraberinde getirmektedir. Bunlardan ilki güvenlik ve gizlilik ile ilgili kaygılardan dolayı bilgi paylaşımı konusunda bazı işletmelerin isteksiz davranmalarıdır. Bu konudaki bir diğer zorluk, bu alandaki standartizasyon eksikliğidir. Ticari ortaklar arasındaki güven ve bağlılık konusundaki belirsizlik ise yine e-tedarik sürecinin etkili bir şekilde gerçekleşmesini engelleyebilecek bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır (Huber v.d., 2004: 18).

E-tedarik sürecinde önemli bir konu da elektronik pazaryeridir (e-pazaryeri). Satınalma süreçlerini elektronik ortamda gerçekleştirmek isteyen işletmeler, bu ticaret şeklinden faydalanabilmek ve tedarikçiler veya alıcılar ile iletişim kurup, alışveriş yapabilmek için e-pazaryerlerini kullanmaktadırlar (Turdağ, 2001: 53). E-pazaryeri, alıcılar ve tedarikçilerin alış ve satış işlemlerini gerçekleştirebilecekleri çevrimiçi bir mağaza sunan web portallarını ifade etmektedir. Burada tedarikçiler, alıcıların tek bir sitede birden çok kataloğa ulaşabilmesini sağlayan içerikler sunmaktadır (Smart, 2010: 183).

Bir e-pazaryeri, tedarik zinciri ilişkilerinde oluşabilecek sorunların bir kısmını ortadan kaldırma imkanını sağlamaktadır. E-pazaryeri, üyelerin tedarik zincirlerini ve tedarikçi ilişkilerini düzenlemelerine ve koordinasyonun geliştirilmesine imkan tanımakta ve bilgileri anında paylaşmalarına zemin hazırlamaktadır. Ayrıca taleplere bağlı olarak gerçek zamanlı üretim yapma, gereksiz envanter maliyetlerini ortadan kaldırma ve üreticilerinin envanter devir hızlarını artırmalarına yardımcı olmaktadır. E-pazaryerinin en önemli faydası ise, elektronik ortamda gerçekleştirilen ticaret sayesinde tedarik zinciri maliyetlerinin azaltılmasına imkan vermesidir (Murtaza v.d., 2004: 327).

E-pazaryerlerinin artması, bir yandan bazı aracı türlerinin yok olmasına neden olurken diğer taraftan elektronik aracıların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu aracılar alıcı ve satıcıları biraraya getirerek, ürünler hakkında bilgi vermekte, fiziksel teslimat yapmakta, ödemeleri yönetmekte ve pazarın bütünlüğünü sağlamaktadırlar (Bakos, 1998: 12).

Sonuç olarak e-tedarik, işletmelerin varlıkları üzerinde önemli etkilere sahiptir. Etkin bir e-tedarik stratejisi, işletme ve tedarikçi arasında ürünlerle ilgili bilgilerin anlık değişimini kolaylaştırmaktadır. Tedarikçiler işletmenin taleplerindeki anlık değişiklikler karşısında kendi verilerini daha çabuk bir şekilde düzenleyebilmektedir (Presutti Jr., 2003: 221).