Elektrik-Gaz-Su Faaliyetleri

Elektik-gaz-su faaliyetleri, üretim süreçlerine sağladığı enerji girdisi ile hemen hemen tüm üretim faaliyet-lerine ara girdi olarak kullanılmak üzere çıktı sağlamaktadır. Türkiye’nin önemli ağır sanayi merkezlerinden ikisi (Ereğli ve Karabük) bu bölgede bulunmaktadır. Demir çelik sanayi üretim yapısının önemli bir özelliği olarak enerji yoğun çalışmaktadır. Bölgede metal sanayinin ihtiyaç duyduğu enerjinin bir kısmı taşkömü-ründen sağlanırken, büyük bir kısmı doğalgaz ve elektrikten elde edilmektedir. Bölgenin coğrafi koşulla-rından dolayı doğalgaz faaliyetlerinin bölgede yeni yeni gelişmeye başladığı görülmektedir. Karabük ve Bartın’da doğalgaz tüketimi başlamış olup, Zonguldak’ta altyapı çalışmaları devam etmektedir. Özellikle Ereğli ve Karabük’te doğalgazın sanayide de kullanıldığı belirlenmiştir.

Bölgede hidroelektrik ve termik santraller elektrik enerjisi üretiminde önemli bir potansiyel taşımaktadır.

Ayrıca bölgenin sahip olduğu yüksek kömür rezervinden, elektrik üretiminde daha fazla yararlanmak için yeni termik santrallerinin kurulmasının planlandığı tespit edilmiştir.

Çalışma kapsamında, hesaplanan uzmanlaşma katsayıları, elektrik-gaz-su faaliyetlerinin bölgede yüksek yoğunlaşma göstermediğine işaret etmektedir. Temsili uzmanlaşma katsayısı, sektörün bölgesel yoğun-laşmasının 2009 ve 2010 yıllarında ulusal yoğunlaşma düzeyinin altında olduğunu 2011 yılında artarak 1,5 katına ulaştığını göstermektedir. Sektörün bölgedeki yoğunlaşma yapısının değişimini ve niteliğini belirle-mek için, 2009 ve 2011 yılları arasında çeşitli göstergelere göre hesaplanan uzmanlaşma katsayıları Grafik 7.12’de gösterilmiştir.

Grafik 7.12: TR81 Düzey 2 Bölgesinde Elektrik-Gaz-Su Faaliyetleri Sektörünün Çeşitli Göstergelere Göre Uzmanlaşma Katsayıları

Elektrik-gaz-su faaliyetleri sektöründe çeşitli göstergelere göre hesaplanan uzmanlaşma katsayılarının nis-peten dengeli olduğu söylenebilir. En yüksek katsayının 1,54 olması, bu sektörün bölgede yoğunlaşma düzeyinin en fazla Türkiye ortalamasının 1,54 katı kadar olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla bu göster-gelere göre elektrik-gaz-su faaliyetleri sektörü için bölgede yüksek bir yoğunlaşmadan söz edilemez.

Göstergeler arasındaki farklılıklar yorumlandığında, girişim ve çalışan sayıları bakımından yoğunlaşmanın azaldığı, maaş ve ücretler bakımından ise arttığı açıkça görülmektedir. Ciro ve yatırımlar bakımından sektör yoğunlaşmasında ise istikrarsızlık göze çarpmaktadır.

Bölgesel girdi çıktı analizi sonuçları, elektrik-gaz-su faaliyetlerinin bölge ve ülke ekonomisi için öneminin yüksek olduğunu göstermektedir. Sektör hem üretim gücü hem de talep gücü bakımından birinci sırada yer almıştır.

Bölge için geliştirilen girdi çıktı katsayıları tablosuna göre, 1 birim sektör çıktısının 0,798 gibi oldukça önem-li bir kısmı, diğer sektörlerde çıktı üretmek üzere tekrar kullanılmaktadır. Elektrik-gaz-su faaönem-liyetlerinin 1 birimlik çıktısının hangi sektörlere ve ne oranda ara girdi olarak dağıldığını görmek için, sektörün doğrudan ileri bağlantı katsayıları ve sektörel dağılımı ile ilgili bilgiler Grafik 7.13’te gösterilmiştir.

Grafik 7.13: TR81 Düzey 2 Bölgesinde Elektrik-Gaz-Su Faaliyetleri Sektörünün Doğrudan İleri Bağlantı Katsayıları

Elektrik-gaz-su faaliyetlerinin bölge ekonomisini üretim yönünden etkileme gücü incelendiğinde, değişen derecelerde birçok sektörü ileri beslediği görülmektedir. Sektör çıktılarının üretim etkilerinin dağıldığı sek-tör sayısı itibarıyla en fazla sayıda seksek-törü ileri besleyen seksek-tör olduğu söylenebilir.

Sektör üretim bakımından en çok kendi içinden beslenmektedir. 1 birim sektör çıktısının 0,343 birimi yine sektör içinde elektrik-gaz-su faaliyeti üretiminde kullanılmaktadır.⁴ Sektör çıktısını ara girdi olarak en fazla kullanan ikinci sektörün ise madencilik sektörü olduğu tespit edilmiştir.1 birim elektrik-gaz-su faaliyetleri çıktısının 0,06 birimi madencilik sektörü ürünleri için kullanılmaktadır. Metalik olmayan mineraller, kağıt ürünleri ile otel ve lokantacılık faaliyetlerinin üçünde de sektör çıktısının 0,04 birimi ara girdi olarak kulla-nılmak üzere talep edilmektedir. Ağaç ürünlerinde 0,03, ana metal sanayi ile inşaat sektöründe 0,02 birim elektrik-gaz-su faaliyeti çıktısı kullanılmaktadır

Elektrik-gaz-su faaliyetlerinin toplam ileri bağlantı katsayısı ilave 1 birim sektör çıktısı üretmenin toplam üretim etkisinin 2,86 birim olduğunu göstermektedir. Bu sonuç, araştırma kapsamındaki sektörlerin 1 bi-rim daha fazla çıktı üretebilmeleri için, sektörün ilave 2,186 bibi-rim üretmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Toplam ileri bağlantı katsayısına göre sektörün bölgedeki diğer sektörlerin 1 birim daha fazla çıktı üretmesi durumunda, üretimini en fazla arttırması gereken sektör olduğu belirlenmiştir.

Elektrik-gaz-su faaliyetlerinin bölgesel girdi çıktı katsayılar tablosuna göre hesaplanan toplam ara girdi katsayıları; sektörün bölgede 1 birim çıktı üretmek için 0,514 birim toplam ara girdi kullandığını göster-mektedir. Sektörün ara girdi temininde piyasaların payı incelendiğinde, araştırma kapsamında ithal girdi kullanımı bulunmayan iki sektörden birisi (diğeri de ticaret sektörüdür) olduğu tespit edilmiştir. Sektör ara girdi ihtiyacının %48’i ulusal piyasalardan, %52’si ise bölgesel piyasalardan karşılanmaktadır. Elektrik-gaz-su faaliyetlerinin 1 birim daha fazla çıktı üretmesi durumunda, ulusal talep 0,514 birim artarken, bölgesel talep sadece 0,269 birim artmakta, sektörün ara girdi ihtiyacının tamamının bölgeden temin edilememesi, talep etkilerinin bir kısmının ulusal piyasalara dağılmasına yol açmaktadır. Elektrik-gaz-su faaliyetlerinin talep bakımından önemini tespit etmek için doğrudan geri bağlantı katsayıları ve geri bağlantıların bölgede sektörlere göre dağılımı Grafik 7.14’te gösterilmiştir.

4 Elektrik gaz su sektörünün kendisi ile ileri bağlantı katsayıları diğer sektörlere göre yüksektir. Dolayısıyla Grafik 7.13’ün daha anlaşılır hale getirilmesi amacıyla, elektrik gaz su sektörünün kendisi ile ileri bağlantı katsayılarına Grafik 7.13’te yer verilmemiştir.

Grafik 7.14: TR81 Düzey 2 Bölgesinde Elektrik-Gaz-Su Faaliyetleri Sektörünün Doğrudan Geri Bağlantı Katsayıları

Grafik 7.14’ten, sektörün talep etkilerinin birçok sektör üzerine dağıldığı görülmektedir. Sektör tekrar çıktı üretmek üzere kendi çıktılarının önemli bir kısmını ara girdi olarak kullanmaktadır. Üretim etkilerinde de ifade edildiği gibi, sektör kendi çıktısının 0,343 birimini ara girdi olarak talep etmektedir⁵. Sektörün üreti-mi için çıktılarını kullandığı diğer sektörler; (0,042) madencilik sektörü, (0,030) ticaret sektörü ve (0,028) taşıma ve ulaştırma faaliyetleri biçiminde sıralanabilir. Ağaç ürünleri, kimyasal ürünler ve tekstil ürünleri sektörlerinin elektrik-gaz-su faaliyetleri çıktısı içinde ara girdi kullanım yoğunluğunun 0,011 birim olduğu görülmektedir.

Sektörün normalleştirilmiş ileri ve geri bağlantı katsayılarına göre hem üretim gücü (1,614), hem talep gücü (1,380) bölge ortalamasının üzerinde bulunmuştur. Dolayısıyla elektrik-gaz-su faaliyetlerinin, Hirsc-hman Yaklaşımı çerçevesinde bölgede stratejik özelliğe sahip sektör olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca sektö-rün hem üretim hem de talep gücü bakımından sıralamalarda birinci sırada yer alması, elektrik gaz ve su faaliyetleri sektörünün bölge için en stratejik sektör olduğunu göstermektedir.

Bölgesel girdi çıktı tablosunun katma değer bölümündeki verilere göre, sektörün üretim teknolojisi ve sek-törün bölge gelirlerine etkisi belirlenmiştir. Bölgede sektör için hesaplanan işgücü ve sermaye katsayıları, 1 birim elektrik-gaz-su faaliyetleri çıktısı içinde 0,204 birim işgücü maaş ve ücret ödemeleri, 0,134 birim ise sermaye tüketimi bulunduğunu göstermektedir. İşgücü ve sermaye çarpan katsayıları ise, bölgede ana metal sanayi çıktısının 1 birim artması durumunda, işgücü gelirlerinin 0,469 birim, sermaye gelirlerinin ise 0,280 birim artacağını göstermektedir.