Naci GİRGİNSOY Yolum düşmüşken Çatalca'da Nesin Vakfı’m göreyim dedim. Güneş - toprak yanığı uzun boylu, orta yaşlı, güleç bir usta koşageldi. Aziz Nesin, bir hafta kalmış, yeni dön
müş. Nesin Vakfı Yönetimevi önünde ayakta konuştuk us
tayla. Yurdun yapısı bitmiş, biliyoruz her yıl dört kimsesiz yoksul çocuk alınacak Nesin Vakfına, İlkokuldan başlatarak yüksek okulu, meslek okulunu bitirinceye, yada bir meslek edininceyedek tüm gereksinmeleri sağlanarak barındırıla
cak, yetiştirilecek. Nesin, salt yapıtlarında değil, Vakfında çocuklarında da yaşayacak. Çocuklara Mektup’unu anımsa
yan: «Hepinizi, kendi çocuklarımmışsınız gibi seviyorum. Bü
tün sevgilerde olduğu gibi, bu sevgide de bencilliğimiz var.
Çünkü biz yaşı ilerlemiş olanlar, sîzlerde yaşayacağımızı, süreceğimizi sanıyoruz, buna inanıyoruz. Yalnız kendi öz çocuklarımı değil, yalnız Türk çocuklarını değil. Amerikan Rus, Alman, Ermeni, Çin, Çingene, bütün çocukları seviyo
rum.» Vakıf işlerlik kazandıkça, çocukları çoğaldıkça, yapıt
ları bizde, yurt dışında yayıldıkça çocukların Nesin U sta’ya duydukları sevgi de çoğalacak, içten, gönülden, eşit, özgür, grçek bir sevgi bu, değeri büyük.
190
B İR ELE ŞT İR İ
Çatalca dönüşü, yaz tembelliğinde, Şimdiki Çocuklar Hârika’yı okudum, yeniden. Ne güzel örnekler vermişiz, ve
riyoruz çocuklarımıza! Gençlerimizi ne de güzel yetiştiriyo
ruz! Sonra da «Niçin böyleler?» diye yakmıyoruz. İçimizi, davranışlarımızı, çarpıklığımızı gösteren bu tür aynalara bir baksak ya! Baksak görür müyüz acaba? özdenlikten nice uzak olduğumuzu. Sözlerimizle davranışlarımızın, yaptıkla
rımızın tutarsızlığını? Bencilliğimizi, çıkarcılığımızı, cücey
ken devce şişinmelerimizi? Çocukları anlamak, anlatmak ko
lay mı? Değil. Aziz Nesin de söylüyor: «Bu kitapta en yapı
lamayacak olanı yapmaya çalıştım, kendimi sizin yerinize koymaya uğraştım. Bu, hiç yapılamayacak olan birşeydir.
Çünkü, büyümüş insanlarla kendi çocuklukları arasında, bel
ki bin, belki ikibin yıllık bir zaman vardır sanki. Onun için biz büyümüşler, kendi çocukluğumuzu unuturuz. Anneniz, babanız, öğretmeniniz de, kendi çocukluklarını unutmuşlar
dır.» Zeynep’le Ahmet’in, iki ilkokul çocuğunun mektupla
rından oluşan kitabı yeniden, bir solukta okudum. Yeniden güldüm. Düşündüm. Yeniden o yanılgı: Bunca sade, yalın, hemen söylenivermiş, yazıya geçirilivermiş sanısı uyandıran kitabı ben de yazabilirdim. Nesin Usta’nın üstünlüğü, geçer
liliği, kalıcılığı biraz da bu sadelikten, özdenlikten, yanılgı
dan gelmiyor mu? Hepimize, tüm insanlara seslenmesinden.
Çocuk da insan. Şimdiki Çocuklar Hârika için, «Bu romanı, salt çocuklar için değil, ana, babalarla öğretmenler için de yazdım» diyor. Aziz Nesin. Kasıntılar varsın küçümsesin, gülünçlü diye. Todor Dinov ne demiş: «Mizah, dünyamızı gü
lünç olmaktan kurtarır.»
Çocuklarımızdan yakınıyoruz, özellikle gençlerimizden.
Onlar bizden, büyüklerden yakınıyorlar mı? Yakınmaya hak
ları yok mu? Kulak verelim: ilkokul 2. sınıfında, sekizin
deki çocuklara sormuşlar: «Siz baba olsanız babanız da ço
cuğunuz; suç işlediğinde ona ne ceza verirsiniz?» Yanıtlar korkutucu, şaşırtıcı, düşündürücü. Biri topal ata bindiriyor babasını. Üstüne çadır örtüyor. Tepesine bıçak asıyor. At
topalladıkça bıçak babasının kafasına dokunacak, akıllandı
racak onu. Öbürü, çok konuşan babasının ağzına fermuar dikiyor. Gezmeye götürmeyenler, eşeklerin yanında yem ye
direnler, ayaklarından tavana asanlar, ağaca bağlayıp kır- baçlayanlar, pastırm a gibi doğrayanlar, eşek sudan gelene kadar dövenler, kaynar suyla haşlayanlar da var. Ayrıca her üç çocuktan biri annesinden memnun değil. Çocuklar, sevgi, ilgi, hoşgörü, arkadaşça davranış, güleryüz, özenli giyim, kül
tür, temizlik, çalışkanlık, fedakârlık bekliyor annelerinden.
İçkiye, sigaraya da karşılar. Ahmet’le, Zeynep, ailelerini se
viyorlar. Ilımlı, akıllı, çalışkan, apaçık yürekli çocuklar. İlk dört yılı birlikte okumuşlar. Zeynep’in babası Ankara'ya göç edince mektupla sürdürüyorlar arkadaşlıklarını, İstanbul, Ankara arası. Müfettişin denetimini yazıyor Ahmet. Sırayla aynı soruları yöneltiyor ya, tüm sınıf ezberlemiş yanıtlarını.
Sıra bozulunca cümbüş başlıyor. Ezberciliğin doğal sonucu, arada «Kaç yaşındasın?» deyince müfettiş, Amerika’nın keş
fini soruyor sanısıyla : «1492 efendim...» yanıtını hazır.
Bütün babaların birinci olması da doğal: «Ben, okulun birincisiydim. Bahçede, çocuklar konuşurken birbirlerine,
«benim babam okulun birincisiymiş» derler. Babası kaç kez söyledi bunu. Sonra, okul arkadaşları evde buluşunca gerçek çıkar ortaya. Zeynep’in kardeşi Metin, işi gevşek tu
tunca, babasında aynı şarkı : «Ben bütün kayatımda sınıfı
mın en çalışkanıydım...» Zeynep’in yargısı ilginç: «Baba, Me
tin de birgün baba olunca, çocuklarına, sınıflarını birincilik
le geçtiğini söyler.» öğretmenlerin, yeni atandıkları okulda, öğrencilerine ilk sözleri: «Çocuklar, eski öğrendiklerinizi hep unutacaksınız. Anladınız mı? Yeni baştan öğreneceksiniz her şeyi.» Neden? Eh, eski öğretmen iyi öğretmemiş, ken
disi en doğrusunu biliyor, eskisinden çok üstün o. Çalışan kazanır değil mi? Zeynep’in babası evde yakınır durur:
«Sanki biz okuduk, çalıştık da ne olduk... îşte ancak Zeynel Beyin yanında iş bulabildik.» Iş, Zeynel Beyin çocuğuna kı
zını vermeye gelince Zeynel Bey dangalaklıktan beyefendili-192
B İR E L E ŞT İR İ
ğe terfi ettirilir evde. Metin, şaşalar, kızar, bozar nişan düş
lerini. Fedakârlık diye çoğu kez gösterişe kaçar, çocukları
mıza da fedakâr olun deriz.
Elliiki öğrenci hergün yazılı olur mu? Öğretmen nasıl okur kâğıtları, nasıl değerlendirir? Zeynep, anlatır mektu
bunda.. B ir raslantı sonucu, öğretmenin yazılı kâğıtları oku
madığı anlaşılır. Sorulara yanıt diye Galatasaray - Fenerbah
çe maçını anlatanlar vardır. babasınm, son kızım erkek gibi giydirip yetiştirmesi, utan
cından onu erkek diye tanıtması erkeklik mi? Erkekle kadın eşit değil mi? Üstelerseniz, Ahmet'in babasında yanıt hazır:
«Sen daha anlamazsın...» Yaşgünü’nde varsıllık budalalığını görüp de susmak, görmezlikten gelmek kolay mı? Çocukları
mızı zorla dâhi yapabilir iniyiz? Aptal ederiz. Büyüklerin sözleri başka, davranışları başka: Damlaya damlaya göl olur, der Zeynep’in babası. Bir yılbaşı gecesi, dışanda, onca sa
vurganlık yaptıklarında küçük Metin yetiştirir: «...sel olur.»
Pasaklı kız, pasaklı oğlan sözcükleri çok geçer evlerde. Bü
yükler başka çeşit mi? Nesin Usta'yı okuyun.
Çocukların kötü sözcükler kullanmamalarını, terbiyeli olmalarını isteriz. Biz büyükler öyle miyiz? Yurtsever Olu
nuz söylevlerini, yazılarını yineler dururuz. Ve kendimiz?
Ünlü bir yazar, gazeteci de olsak, bencil, çıkarcı örnekleri sergileriz yaşamımızda, önemsiz bir güçlüğe, eşit bir sıkılığa gelemeyiz, dayı ararız. Çıkarını düşünen, emeğin karşılığım esirgeyen patron, kahramanlık öyküleri anlatır, duygululuk gösterileri sıralar. Sanki, olsa da tümüne verse, veremediği için ağlamaklı görüntüleri. Okul Aile Birliği toplantılarında neler konuşulur? Yaramazlığın, şımarıklığın adı nasıl «hâ- rika»ya çıkar. Karı - koca kavgaları nasıl canım, cicim le ör
tülmeye çalışılır? Evde nasıl, misafirin yanında nasıl konu
şulur, davranılır? Büyükler nasıl kopya çektiklerini arala
rında anlatıp çocuklarına «Aman kopya çekmeyin» öğüdü
nü verirler? Öğretim, eğitim nasıl ezbere, ezberciliğe, geçer
siz bilgilere dayandırılır? Çocuklara «Aman yalan söyleme
yin?» diyen büyükler nasıl yalan söyler? Çocuk Bayramın
daki müsamerelerde çocuklar niçin kendi çağlarını, yaşam
larını oynamazlar da takma bıyıkla, sakalla acıklı oyunları güldürüye çevirirler? Öğretmenleri, yöneticileri niçin öyle oyun seçerler?
Şimdiki Çocuklar Hârika’nın sonunda Aziz Nesin, kü
çük okurlarına, «Yaşlarınız küçük diye hiçbir gerçeğin sîz
lerden saklı kalmasından yana değilim. Çocukların anlaya
mayacakları hiçbir sorun yoktur.» diyor. Acı, gülünçlü ger
çekler büyüklerden de saklanmamalı. Sorunlar da. Onat Kutlar haklı: «Büyüklerin dünyasını, iki yüzlülüklerini, ya
lanlarını, toplumdaki haksızlıkları, eğitim alanındaki saçma
lıkları çocuk gözüyle veren bu yapıt» okunmalı. Yayınlanmış yapıtlarının sayısı yaşını aşan, yapıtlarının tüm gelirini kim
sesiz, yoksul çocuklara adayan «haksızlıklar, çirkinlikler, baskılar içindeki ülkemizi gülünç olmaktan kurtaran değer
li sanatçı»yı içtenlikle kutlamak görevimiz.
Varlık-Eylül 1978
B İZ Y İR M İ Ç O C U K O L D U K
2 3 N is a n 198 6 ta rih in d e N e s in V a k fı'n d a
ç o c u k la rım ız ın s a y ıs ı y irm i oldu. D ö rd ü kız, o n a ltısı erkek. Ç o c u k la rım ız iki y a ş ın d a n 19 y a ş m a d ek d e ğ iş ik y a şlard a . O k u l ö n c e s i d ö rt ç o c u ğ u m u z var.
Ö ğ re n c i olanlar, ilkokula, ortaoku la, lise y e gid iyor, biri de ü n iv e rsite ö ğ re n c isi. Y irm i ç o c u ğ a se k iz işg ö re n (p e rso n e l) b akıyor. Y a p ı işle rim iz d e de s ü re k li o la ra k bir u sta y la d ö rt işçi çalışıy o r. G e le c e k yıl N e sin V a k fı'n a o n ç o c u k d a h a a la c a ğ ız ve o tu z ç o c u k ola cağız.
fotoğraf: İsa Çelik
O