ÖA3’ten Elde Edilen Bilimsel Bilginin Deneysel Yapısına İlişkin Bulgular

ÖA3, BDHGA-Form C’de yer alan birinci, ikinci, üçüncü ve onuncu sorulara şu şekilde yazılı cevaplar vermiştir:

Birinci soruya verilen cevap:

Bir konu hakkında edinilmiş düzenli bilgi birikimidir. Fizik, biyoloji vb. bilimsel çalışmalar deneysel sonuçlara dayanabilir. Bir problemin tespitinden sonra teoriye, kanuna dönüşebilir. Araştırma konularıdır.

İkinci soruya verilen cevap:

Bir problem ya da fen konularıyla ilgili araştırmak istediğimiz konu ile ilgili kontrol grubu ve deney grubu oluşturarak gözlem yapabiliriz. Örneğin fotosentez hızına etki eden faktörleri incelemek gibi.

Üçüncü soruya verilen cevap:

Evet. Bilimsel bilginin oluşmasında deney yaparak doğru olup olmadığını ölçebiliriz. Nelerin etki ettiğini gözlemleyebiliriz. Deneyle nitel ve nicel gözlemler elde edebiliriz. Kontrol grubu ve deney grubu oluşturarak doğruluğunu inceleme imkânımız vardır. Ayrıca gözle görülemeyen canlıları mikroskop altında inceleyebiliriz.

Onuncu soruya verilen cevap:

Evet kullanırlar. Planlama ve tasarım aşamasında hayal gücü kullanılabilir. Deney yaparken de yaratıcılık kullanılabilir. Bir konu hakkında merak ettikleri bir şeyi ortaya bir problem oluşturarak hayal güçlerini kullanırlar. Deney yaparken de soyut olan belirsiz bir düşünceyi somut hale dönüştürülebilirler, gözlemler yaparak, mikroskopta inceleyerek daha net çalışmalar oluşturabilirler

ÖA3 gerçekleştirilen görüşmede görüşlerini şu şekilde ortaya koymuştur:

BE: Önemli olan burada senin bu konu hakkındaki düşüncelerine ulaşmak. Verdiğin

cevaplara yeri geldiğinde değineceğiz. Şimdi burada on tane soru sormuştuk. Bunlardan ilki “size göre bilim nedir” bilimi işte içini biraz daha açmıştık “fizik biyoloji gibi bilimsel disiplini diğer disiplinlerden, (din felsefe) farklı kılan nedir?” Sence böyle bilim deyince aklına ne geliyor, yani bilimde senin için böyle öne çıkan ifadeler, bilimin öne çıkan anlamları neler. Yani senin bilim deyince aklında neler beliriyor?

ÖA3: Doğa olayları ya da bilim adamlarının aklına takılan şeyleri, sistemli bir şekilde

deneylerle, gözlemlerle; mantıklı olan şeylerle (duraksadı). Immm… bulma çabaları (duraksadı)… sanırım (güldü). Şimdi toparlayamıyorum. O şekilde aklıma geldi.

BE: Bilimi ilişkilendirdiklerin neler? Yani bilimi ne ile ilişkilendiriyorsun ya da öne

ÖA3: (duraksadı). Nası yani?

BE: Böyle aklına gelen örneğin “Bilim şu olmazsa bence bilim değildir. Şu olduğu için

bilim. Ben buna bilim diyorum çünkü… Bilim şudur çünkü… Bilim bu değildir çünkü…

ÖA3:Hıııı. Deney ve gözlem yapıyoruz onlara göre hani bi bilimsel araştırma yöntem

ve basamakları var o şekilde yapıyoruz. Ya öyle diğerleri mesela din ya da felsefe.

BE: Evet din ya da felsefe sormuştuk onlardan ayıran nedir?

ÖA3: Hani kendi akıl, kendine göre fikrini ortaya koyan bir şey değil. Kendi fikrini

ortaya koyuyolar bilim adamları ama kanıtlıyor deneylerle ve gözlemlerle ya ortaya bir kanıt oluyor.

BE: Deney ve gözlemin önemli bir yeri olduğunu mu düşünüyorsun? ÖA3: Bence evet

BE: Anlıyorum. Burada da “bir konu hakkında edinilmiş düzenli bilgi birikimidir”

demişsin. Iııı “fizik biyoloji bilimsel çalışmalar deneysel sonuçlara dayanabilir. Bir problemin tespitinden sonra teori kanuna dönüşebilir”.

ÖA3: Evet.

BE: İkinci soru deney neydi? Yani sana göre deney nedir? Sorusuydu. Deneyi yine

istediğin bağlamda düşünebilirsin. Deney deyince aklına neler geliyor? Deney senin için neyi ifade ediyor? Hatta şu iki soruyu birleştirelim istiyorsan.

ÖA3: Hangisi?

BE: Deneyin ne olduğu ve bilimsel bilgi üretmek için deney yapman gerekiyor mu?

Yani bilimin ayrılmaz parçası mı deney sence?

ÖA3: Bence evet. Iıııı deney yani mesela fizik kimya de olsun biyolojide olsun bişey

aklımıza geliyor örneğin bilme hani bu nedir? Acaba diye düşünüyoruz ve onu nasıl olduğunu çözmek için nası olduğunu anlamak için de deneyle araştırıyoruz

BE: Çözmeye çalıştığın şey ne? Onunla neyi kastediyorsun? ÖA3:Örneeek (sesli bir şekilde düşünerek).

BE: Örnek değil yani bu tanımsal bir şey de olabilir. Hani bir şeyleri çözmek için deney

yapıyoruz diyorsun ya da gözlem yapıyoruz diyorsun.

BE: Hmmm yani sen bir konuyu merak ediyorsun. Bunun nelerini ortaya koymak için

deney yapıyor olabilirsin?

ÖA3: Immm.

BE: Yani deneyin bir amacı olması gerekiyor de mi? ÖA3:Hıııhı.

BE: Sence bu?

ÖA3: Günlük hayatta geçerliliği ya da yararlılığı zararlılığını araştırıyor olabiliriz. BE: Hmmm. Tamam gayet güzel. Peki yani bilimle uğraşırsak deney yapmamız

gerekiyor mu?

ÖA3: (duraksadı).

BE: Örnekler üzerinden de gidebilirsin.

ÖA3: (fısıldayarak soruyu tekrar etti) Gerekiyor (çekinerek). Mesela yani şu anda

aklıma gelen kan grubumuzu bilmiyoruz. Kan testini nerde nasıl yapabiliriz. Deney ve gözlem ile yapacağız. Kan alacağız inceleyeceğiz. Öylelikle net bir şekilde öğrenebiliyoruz. Doğru ya da yanlış olduğunu ya da ne olup olmadığını. Kan grubumuzu belirlerken.

BE: Deney yapma amacın ııı acaba ortada var olan bir şey var onu mu ortaya koymaya

çalışıyorsun? Deneyde?

ÖA3: (bekliyor) olabiliriz.

BE: Daha sonra da dönebiliriz istiyorsan? ÖA3: Tamam

BE: Iıı burada da bak deneyi şöyle tanımlamışsın “Bir problem ya da fen konularıyla

ilgili araştırmak istediğimiz konu ile ilgili kontrol grubu ve deney grubu oluşturarak gözlem yapabiliriz. Örneğin fotosentez hızına etki eden faktörleri incelemek gibi.”

ÖA3: Evet hıhııı.

BE: Peki sana sorduğumuzda deney yapmak gerekli midir? Şeklindeydi. “Evet”

demişsin. “Bilimsel bilginin oluşmasında deney yaparak doğru olup olmadığını ölçebiliriz. Nelerin etki ettiğini gözlemleyebiliriz. Deneyle nitel ve nicel gözlemler elde

edebiliriz. Kontrol grubu ve deney grubu oluşturarak doğruluğunu inceleme imkânımız vardır. Ayrıca gözle görülemeyen canlıları mikroskop altında inceleyebiliriz.”

Şimdi burada vurguladığın iki şey var kontrol ve deney grubu. Bunları neden vurguladın neden vurgulama gereği duydun? Çünkü iki üç defa yakaladım bunu.

ÖA3: Örnek fotosentez hızına etki eden faktörler demişim. BE: Evet.

ÖA3: Sıcaklığı incelerken ve yaptığımız deney aklıma geldi sanırım o anda. Birini sabit

tutup kontrol deney grubu, deney ve kontrol grubu birini sabit tutup diğerini değişkenlere sıcaklığı değişik birkaç tane belirleyebiliriz. 10-20-30, deney ve kontrol grubunda birini sabit tutarken diğerinde nelerin değiştiğini gözlemleyebiliriz.

BE: Anlıyorum onu kastediyorsun ÖA3:Hıhıı.

ÖA3’ün bilimsel bilginin deneysel yapısına ilişkin görüşleri değerlendirildiğinde temel bilimlerin (fizik, biyoloji) deneysel işlemler ile ilişkili olduklarını izah etmektedir. Deney sürecinde kontrol ve deney gruplarının yer aldığını belirtmekte ve bir bitkinin fotosentez hızına etki eden faktörlerin incelendiği deneyi bu duruma örnek olarak göstermektedir. ÖA3 ayrıca deneysel bir işlem olarak örnek verdiği “fotosentezin hızına etki eden faktörler” isimli deneyde sıcaklık verilerindeki değişimlerin fotosentez hızı üzerindeki etkilerinin incelenmesine olanak sağladığını belirtmektedir. Deney ve gözlemi bilimin temel unsurları olarak gördüğünü belirtmektedir.

Deney yapmanın bilimsel bilginin doğruluğunu ölçmenin bir yolu olduğunu belirtmekte, deneyler yardımı ile bilimsel bilgilerin doğruluklarının test edilebileceğini ve doğruluklarının kanıtlanabileceğini belirtmektedir. Bilim insanlarının deney sürecinde hayal gücü ve yaratıcılıklarını kullanabileceklerini belirtmektedir. Deneysel süreçler ile soyut kavramları somutlaştırmanın sağlanabileceğini de belirtmektedir. Deneyleri bilimsel bilgileri doğrulama aracı olarak gördüğü gibi aynı zamanda o bilimsel bilginin mahiyetini anlamada kullanılan bir araç olarak da gördüğünü izah etmektedir.

ÖA3’in bilimsel bilginin deneysel yapısına ilişkin kurgusal bilim haberlerinde yer alan birinci, dördüncü ve beşinci sorulara verdiği cevaplar şu şekildedir;

Birinci soruya verilen cevap:

Küresel ısınmanın var olduğunu destekleyenlerin; sera gazı birikiminin sonucu olarak atmosfer ısısında artış kaydetmeleri sera gazlarının küresel ısınmaya etkisi olduğunu göstermişlerdir. Dünya sıcaklığının son 10 yılda arttığı verisini de koyarak desteklemişlerdir görüşlerini. Buzullardaki gerileme, iklim değişikliklerinin daha da açık belli olduğunu bir gerekçe olarak belirtmişlerdir. Yıllık karbondioksit miktarını yıllara göre dağılımını grafikle istatistik verilerle giderek daha çok arttığını kanıt olarak göstermişlerdir.

Dördüncü soruya verilen cevap:

Küresel ısınmanın var olduğunu açıklayan makale daha açıklayıcı, ikna edicidir. İklim değişiklikleri daha belirgin görülüyor. Sıcaklık artışının daha fazla olmasından buzulların eridiği görülmektedir. Benzin, gaz, kömür kullanımı, sanayilerin artışı karbondioksit seviyesini daha fazla artırmaktadır. Hava kirliliği de artış göstermektedir. Ekosistem dengesinde bozulmalar görülmektedir.

Beşinci soruya verilen cevap:

Küresel ısınmanın olduğunu anlatan daha bilimsel veriler vermiş, açıklamıştır. Sera gazı birikiminin atmosfer ısısının arttığını belirlemişler. Sıcaklığın arttığını sayısal değerlerle açıklamışlar karbondioksit artışının etkilerini açıklamışlar. Buzulların eridiğini, ekolojideki değişiklikleri, bitki ve hayvan türlerinde yok olmalar gerçekleştiğini açıklamışlardır.

ÖA3 kurgusal bilim haberlerinde yer alan birinci soruda küresel ısınmanın varlığını destekleyen makalede yer alan sıcaklık değişimlerini veri olarak tanımlamıştır. Bu tıpkı daha önce “fotosentezin hızına etki eden faktörler” isimli deneysel çalışmadaki verdiği sıcaklık değişimi örneğine benzemektedir (Bkz BDHGA-Form C görüşme soruları). Dördüncü ve beşinci sorularda ise karbondioksit seviyesindeki artışa değinmiş ve buna yönelik artışın sunulduğu grafik hakkında yorumlarda bulunmuştur.

ÖA3’ün bilimsel bilginin deneysel yapısına ilişkin bulguları genel olarak yorumlandığında deneyi bilimin temel bir unsuru olarak gördüğü ortaya çıkmıştır. Ayrıca ÖA3 deneysel çalışmalarda yer alan deney ve kontrol gruplarına görüşlerinde yer vermiş ve gözlem yapmanın da bu sürecin bir parçası olduğunu belirtmiştir. ÖA3 deneysel çalışmalar ile bilimsel bilginin doğruluğunun test edilebileceğini ve soyut kavramların daha da somutlaşabileceğini belirtmektedir. bilim insanlarının hayal güçleri ve yaratıcılıklarının deney sürecinde de rol oynadığını belirtmektedir. son olarak bilim insanlarının deneysel çalışmalar yardımı ile bilimsel bilginin doğruluğunu ispat etmeye çalıştıkları gibi, deneysel süreç yardımı ile bilimsel bilginin mahiyetini de anlamaya çalıştıklarını izah etmektedir.

4.1.4. ÖA4’ten Elde Edilen Bilimsel Bilginin Deneysel Yapısına İlişkin Bulgular ve