Küreselleşme süreci hayatın her alanına etki etmekle beraber, sürecin en büyük etkisi ekonomi üzerinde olmuştur. Sermaye dolaşımının hız kazanması, sanayi ve hizmet sektörlerinde dönüşümü hızlandırmıştır. Bu bölümde Konya’nın ekonomik dönüşümü incelenecek olup, temel parametreler tarımsal yapıdaki dönüşüm, sanayi sektöründeki dönüşüm ve turizm olacaktır.
4.3.1. Konya’da Tarım ve Hayvancılık
Konya, yüz ölçümü ve 2.659.890 hektarlık tarım arazisi ile Türkiye’nin en geniş ili olmasına rağmen üretim ve verim potansiyeli tam olarak kullanılamamaktadır. Toprakların çok az bir bölümü sulanabilirdir. İlin ekolojik yapısı çok farklılık göstermekte ve yağış, bölgeden bölgeye 275–760 mm arasında değişmektedir. Konya Ovası olarak adlandırılan bölgede yağışlar 350 mm’nin altında gerçekleştiği için kuru ziraat sistemi Konya bölgesinin temel karakteristiğini oluşturmaktadır.
Toplam 2.192.166 olan il nüfusunun %41’i kırsal kesimde yaşamaktadır. Toplam 157.855 çiftçi ailesi fiilen tarım sektöründe faaliyet göstermektedir.“Konya İli’ndeki aktif nüfusun %63,2’si tarım ve hayvancılık sektöründe istihdam
337
edilmektedir. Bu sektörü sırasıyla %11,7 ile kamu kesimi, %9,5 ile imalat ve sanayi sektörü %6,1 ile toptan ve perakende sektörü izlemektedir. Kırsal alandaki istihdamın %54,3’ünü kadınlar, %45,7’sini ise erkekler oluşturmaktadır.”338
Tarımdan ürettiğini sanayiye yatıran Konya, özellikle hububat ve bakliyat ürünleri ile Türkiye’ye de önemli oranlarda katma değer sağlamaktadır. Türkiye’nin toplam tarımsal üretiminin % 10’u Konya tarafından karşılanmaktadır. Türkiye’de en fazla un fabrikası Konya’da bulunmaktadır. Türkiye’nin şeker üretiminin %25’i Konya’daki üç ayrı şeker fabrikasından karşılanmakta iken, ülkemizin toplam tuz üretiminin % 65’i yine Konya’da gerçekleştirilmektedir.339
Tablo 20. Konya İlinde Arazi Varlığı ve Sulanabilirlik Durumu (%)
İlin Yüzölçümü 38.257 Km2
Tarıma Elverişli Arazi 2.659.890 Ha.
Sulanan Arazi 377.426 Ha.
Sulanması Planlanan Arazi (Kop Projesi) 593.606 Ha.
Kaynak: Turan, a.g.k., s.3 İlin toplam 38.257 km2
olan yüz ölçümünün 2.659.890 hektar alanı tarıma elverişli durumdadır. Tarıma elverişli arazinin ise 377.426 hektarı sulanmakta olup KOP (Konya Ovaları Projesi) ile sulanması planlanan arazi miktarı ise 602.509 hektardır. Bu proje gerçekleştirildiğinde il ekonomisine önemli bir katkı sağlayacaktır.340
Tarım İl Müdürlüğü’nün 2005 yılı verilerine göre Konya’da toplam tarla alanı 1.402.419 ha’dır. Nadasa bırakılan alan 1.182.067 ha’dır. Sebze ekili alan 23.999 ha, meyve ekili alan 35.750 ha, bağ alanı 17.655 ha, kültür alanı 2.659.890 ha’ dır. Tarım alanlarının %52.4’ ü tarla alanı, %44.5’i nadas alanı, %1’i sebze alanı, %1.4’ü meyve alanı, %0.7’si bağ alanı olarak kullanılmaktadır.
338
Konya İl Tarım Müdürlüğü, Konya Tarım Master Planı, Mart 2003, s.54
339
Turan, a.g.k., s.7
340
Tablo 21. Konya İli Tarla Bitkilerinin Ekim Alanı, Üretim Ve Verim Değerleri Ürün Adı Ekilen Alan
(Ha)
Verim
(Kg/Ha) Ürün Miktarı (Ton)
Buğday 728.875 5.211 1.858.336 Arpa 391.516 5.092 984.536 Şeker pancarı 53.909 49.366 2.661.264 Nohut 50.532 1.068 53.961 Fasulye (kuru) 14.323 2.072 29.675 Y. Mercimek 7.081 706 4.999 K. Mercimek 1.325 1.714 2.271
Kaynak: Konya İl Tarım Müdürlüğü, 2005
Özellikle tahıl, şeker pancarı ve baklagiller alanında ülkemiz ihtiyacının büyük kısmını karşılayarak bu alanda önemli rol oynayan Konya'da tarımsal üretimin büyük bir kısmı endüstriyel bitkilerde gerçekleştirilmektedir.
Endüstriyel üretimin içinde, en büyük paya sahip olan bitki ise şeker pancarıdır. Konya, Türkiye’de şeker pancarı üretimini en yüksek oranda gerçekleştiren ildir. Tahıllarda Türkiye üretiminin yaklaşık %10’luk kısmı Konya'da üretilmektedir. Burada buğday ve arpa ilk sırada gelmektedir. Baklagillerde ise nohut, kuru fasulye, yeşil mercimek ve kırmızı mercimek başı çekmektedir.
Bunun yanı sıra Konya, Türkiye meyve üretiminin % 4’ünden fazlasını gerçekleştirmektedir. Önemli meyve ürünleri elma, vişne, kiraz, armut ve kayısıdır. Meyvelerde en yüksek verim Elma ve vişneden alınmaktadır.
Ayrıca, Tarım İl Müdürlüğünün çalışmaları ve kişisel girişimlerle Konya'da 4460 hektar alanda organik üretim yapılmaktadır. Organik Tarım; üretimde kimyasal gübre ve ilaç kullanmadan yönetmelikler çerçevesinde izin verilen girdiler kullanımı ile yapılan, üretimden tüketime kadar her aşaması kontrollü ve nihai ürünü sertifikalandıran bir tarımsal üretim biçimidir. Organik tarımda amaç; toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını azami derecede korumaktır.
Konya ve ilçelerinde çeşitli organik tarım ürünlerinin 2004 yılındaki ekiliş alanları, 2003 yılı sonunda öngörülen rakamların ortalama 18 kat üzerinde gerçekleşmiştir. En yoğun talep ise 27 kat artışla çilekte olmuştur. En önemli ikinci
artış ise organik kirazda olmuştur. Aynı dönemde 40 dekar olarak planlanan sebze ekim alanı ise 450 dekara yükselmiştir.
Konya’da organik tarım en yoğun olarak Akşehir bölgesinde yapılmaktadır. Konya’da Türkiye geneline göre organik tarım % 00,3’lük bir payı var. Konya’da organik tarım potansiyeli oldukça yüksektir. Özellikle dağlık kesimlerde rahatlıkla üretimi yapılabilmektedir.341
Konya’da tarımsal üretimle birlikte tarıma dayalı sanayi de gelişmektedir. Tarım ile sanayi sektörünün karşılıklı etkileşiminin gerçekleştiği ve bütünleşmesinin gerekli olduğu bir sanayi olan tarımsal sanayide, tarımsal ürünleri hammadde olarak kullanılıp işleyerek yarı mamul veya mamul madde durumuna getiren sanayi dalları kurulmuştur. Bunlar;
• Gıda, içki ve tütün sanayi • Dokuma ve giyim sanayi • Orman ürünleri sanayi • Kâğıt sanayi
• Deri ve deri mamulleri sanayi yer almaktadır.
Tarımdan sonra en önemli gelir kaynaklarından biri olan hayvancılık, 1970’li yıllardan sonra yem fabrikalarının artmasıyla ve şeker fabrikasının ürettiği hayvansal yemle özellikle küçükbaş hayvancılık Konya’da gelişmiştir. Konya’da 1980 yılında 361 bin büyükbaş hayvan, 373 bin tiftik keçisi, 560 bin kıl keçisi, 3 milyonun üzerinde de koyun bulunmaktaydı. Bu itibarla 1980 yılında Konya’da 4.158.000 küçükbaş hayvan, 500 bin civarında da büyükbaş hayvanın olduğu tahmin edilmektedir.342
Günümüzde ise, Tarım İl Müdürlüğü'nün 2005 yılı verilerine göre; Konya’da toplam 1.859.066 adet küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Küçükbaş hayvanların 1.614.778 adeti koyun, 244.288 adeti keçiden oluşmaktadır.
341
MÜSİAD Konya Gelişim Grubu, Konya’ya…, s.25
342
İbrahim Toruk, “1970-2000 Döneminde Konya’daki İktisadi Ortam”, Ulusal I. Konya Ekonomi
Konya’da 390.853 adet büyükbaş hayvan bulunmaktadır. Bunlardan 81.294 adeti yerli ırk, 110.610 adeti kültür ırkından, 198.949 adeti ise melez ırkından oluşmaktadır.343
Konya’da tarım ve hayvancılık sektöründe modernizasyon çalışmaları devam etmekte ve sektörden en üst verimin alınması için çaba gösterilmektedir.
4.3.2. Konya’da Sanayi ve Ticaret
Konya’nın hep canlı olan ticaret hayatının geçmişten günümüze devam
ettiği, Konya’da sürekli farklı meslek gruplarının, pazaryerlerinin, bedesten ve çarşıların bulunduğu bilinmektedir. Üretim sektörleri bakımından da Konya her zaman özgünlüğünü ve öncülüğünü muhafaza ederek, ilk Sanayi Mektebi’ne de sahiptir. Bugün tahıl alanında Türkiye’nin önde gelen borsası olan Konya Ticaret Borsası’nın temellerinin yüzyıl başında kurulan Konya Zahire Borsası’na dayanması, Sanayi ve Ticaret Borsalarının yüzyılın başından beri faaliyet göstermesi, Konya’nın ticaretinde özgün olan duruşunu göstermektedir.344 Konya’nın yine, Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğundan devraldığı uluslar arası ticaret merkezine sahip olması –Bedesten çarşısı- küreselleşme sürecine yatkın olduğunun bir delili olarak okunabilir.345
Osmanlı’nın son döneminde Konya, “milli iktisat” politikalarının hedeflediği Anadolu’nun iktisaden faal gelmesi amacıyla yaptıklarından sonuç alınabilen tek Anadolu ili olma özelliğine sahiptir ve Anadolu’da ilk banka girişimi (Konya Milli İktisat Bankası) Konya’da yapılmıştır. Aynı zamanda Konya, sürekli bir ekonomik ilerleme kaydetmekte ve kendine özgü bir muhafazakârlığı koruyan, İslami özelliklere dayalı toplulukçu/geleneksel hassasiyetlerini koruyarak modernleşen bir ildir.346
343 Turan, a.g.k., s.5 344 Alver, a.g.e., s.144 345 Aktay, a.g.e., s.45 346
Şennur Özdemir, MÜSİAD: Anadolu Sermayesinin Dönüşümü ve Türk Modernleşmesinin
Geçmişten gelen bu özelliklerinden dolayı, Konya Sanayisi günümüzde çok geniş bir alanda faaliyet göstermektedir. Bu durum sanayinin çok yönlü ve esnek bir şekilde geliştiğinin işareti olarak değerlendirilmekle birlikte, sektörlerdeki bu çok yönlülük Konya sanayisinin dinamizmini de göstermektedir. Bu dinamik yapı krizlerden de asgari şekilde etkilenilmesinde büyük rol oynamaktadır. I., II., III. ve IV. organize sanayi bölgeleri, özel sanayi bölgeleri, irili ufaklı pek çok sanayi sitesi ile düzenli bir gelişme sağlanmaktadır. Konya sanayisi geliştirdiği girişimcilik kültürü ve ruhu açısından diğer illere örnek bir şehirdir.347
Konya’da sanayi yatırımları özellikle 1950’lerden sonra artmış, Şeker Fabrikası (1954) kurulmuştur. Bunu Konya Krom magnezit tuğla fabrikası izlemiştir. 1969 yılında ise Seydişehir’de alüminyum fabrikası açılmıştır. Bunların yanında özel sektöründe sanayiye yatırım yapması ilde büyük sanayi atılımlarını beraberinde getirmiştir.348
Konya merkezinde 38 olmak üzere il genelinde bulunan toplam 60 adet küçük sanayi sitesinde 9000 civarında iş yeri mevcuttur. Ayrıca 3 adet organize sanayi bölgesi ve 1 adet de özel organize sanayi bölgesine (BÜSAN) sahip olan Konya ilinde, 4. Organize Sanayi Bölgesi’nin arsa tahsisi yapılmıştır.349
Konya’da, 1. Organize Sanayi Bölgesi 1967 yılında, 2. Organize Sanayi Bölgesi 1976 yılında ve son olarak da 3.Organize Sanayi Bölgesi 1995 yılında kurulmuştur. 3. Organize Sanayi Bölgesi'nde ise parsel dağıtımı halen devam etmektedir. 4. Organize Sanayi Bölgesi'nin kurulması için yer seçimi aşaması tamamlanmış olup diğer çalışmalar devam etmektedir. Ayrıca 715.000 m2 alan üzerine kurulu Büsan Özel Organize Sanayi Bölgesinde 305 işletme faaliyet göstermektedir.350
347
İbrahim Öztürk (ed.), Bölgesel-Sektörel Sorunlar ve Çözüm Önerileri, MÜSİAD Yayınları, İstanbul, 2005, s.201
348
Toruk, a.g.m., s.31
349
Emrah Şahin, Konya Sanayisinde Ar-Ge Anlayışının ve Potansiyelinin Belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2006, s.8
350
Tablo 22. Konya Sanayisinin Sektörel Yapısı
Sektörler Sayı %
1 Maden, kimya, Cam ve İlaç Sanayi 52 5,9
2 İnşaat Müt.Hizm. Beton Mamülleri ve Toprak Sanayi 53 6 3 Gıda (Et, Süt, Su, Tuz, Sıvı ve Katı Gıdalar) Sanayi 29 3,3
4 Şeker ve Şekerli Maddeler Sanayi 35 4
5 Un İmalat Sanayi 35 4
6 Yem, Yem katkı Maddeleri Sanayi 25 2,8
7 Ambalaj Sanayi 39 4,4
8 Tekstil, Konfeksiyon, Triko, İplik ve Halı Sanayi 36 4,1 9 Deri, Lastik, plastik, Kauçuk, Mamulleri ve Ayakkabı Sanayi 56 6,4
10 Ağaç, Mobilya, Kağıt Üretim ve Basım Sanayi 35 4
11 Döküm Sanayi (pik,çelik,alüminyum,sfero) 58 6,6
12 Metal Eşya, Demir, Sac, Tel, Çivi, Cıvata Sanayi 56 6,4 13 Elektrik Mak. Ve Malzm.Isıtma, Soğutma ve Kalıp Sanayi 54 6,1
14 Tarım Alet ve Makineleri Sanayi 45 5,1
15 Sondaj Makineleri Sulama ve Ekipmanları Sanayi 35 4
16 Endüstri Makineleri ve Ekipmanları Sanayi 43 4,9
17 Değirmen, Yem fabrikası, ve Gıda makineleri sanayi 34 3,9 18 Hidrolik Makineler, Ekipmanları ve Asansör Sanayi 31 3,5
19 Motor İç Aksamları ve Dişli Sanayi 46 5,2
20 Oto Aktarma Organları, Parçaları ve Fren Ekipman San. 43 4,9 21 Oto Dış Aksamı, Damper, Karasör ve Kabin Sanayi 41 4,7
Toplam 881 100.0
Kaynak: Turan, a.g.k., s.13
Konya’da tarım, tarım aletleri, gıda, ambalaj, ayakkabı, makine, imalat ve otomotiv yan sanayi sektörleri diğer sektörlere göre daha gelişmiştir. Yukarıdaki tablodan da görülebileceği gibi Konya Sanayisi çok çeşitli sektörleri barındırmaktadır.
Konya Sanayisi ağırlığını KOBİ’lerin oluşturduğu bir yapıya sahiptir. “KOBİ Başkenti” sıfatıyla anılan Konya’da 2006 yılında KOBİ sayısı 35 bine yaklaşmıştır.351 KOBİ’ler şirket yapıları itibariyle incelendiğinde %41 inin aile
351
şirketi olduğu görülmektedir. Özellikle KOBİ’lerin yoğun şekilde olması esneklik ve hareket kabiliyeti açısından ciddi bir avantaj olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca aile şirketlerinin yine fazlaca olması da piyasaların istikrarlı olmaması durumunda ahlaki ve duygusal bağlara dayalı olarak sağladığı güç birliği sayesinde hem piyasa koşullarına karşı iyi bir direnç oluşturmakta ve hem de kısa sürede işletmenin büyümesine imkân sağlamaktadır.352
Tablo 23. Organize Sanayi Bölgelerindeki Firmaların Sektörel Dağılımı
Sıra Sektör 1.OSB 2.OSB 3.OSB
1 Otomotiv Yan Sanayi 27 26 18
2 Oto Dış Aksamı, Damper, Karasör - 8 2
3 Ziraat Alet Makineleri İmalat Sanayi 16 12 7
4 Makine ve Yedek Parça İmalat 13 18 7
5 Döküm Sanayi 11 24 4
6 Kağıt ve Ambalaj Sanayi 4 11 2
7 Sondaj Boru ve Sulama Sistemleri 13 5 1
8 Plastik, Boya ve Kimya Sanayi 12 7 10
9 İnşaat Malzemeleri Sanayi 4 2 7
10 Deri ve Tekstil Ürünleri İmalat 5 14 7
11 Madeni Eşya İmalat Sanayi ve 1 5 3
12 Değirmen Makineleri İmalat Sanayi 6 6 1
13 Demir Dışı Metaller(Alüminyum 5 - -
14 Gıda Sanayi - 6 2
15 Ağaç, Mobilya ve Orman Ürünleri - 17 2
16 Diğer 33 2 2
Toplam 150 163 175
Genel Toplam 388
Kaynak: Turan, a.g.k., s.14
Konya'daki gelişmiş sektörlerin başında, yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi otomotiv yan sanayi ve makine sanayi gelmektedir. Ziraat alet makineleri imalat sanayi, plastik boya ve kimya sanayi, döküm sanayi, inşaat malzemeleri sanayi, kâğıt ve ambalaj sanayi ve diğer sektörler grubunun büyük kısmını oluşturan gıda ve ayakkabıcılık sektörü Konya’nın diğer gelişmiş sektörleridir.
352
Uluslararası pazarlarda daha fazla söz sahibi olmayı hedefleri arasına koymuş olan Konya sanayisi ve ticaretinde faaliyet gösteren işletmeler bu anlamda sürekli değişim ve gelişme içerisinde olan uluslararası konjonktüre uyum sağlama yönünde geçmiş yıllara oranla daha isteklidirler.
Konya’nın dış ticareti, ülkemiz dış ticaretinde yaşanan olumlu gelişmelere paralel olarak yükselişini sürdürmektedir. Bilindiği üzere ülkemizde birçok firma ihracatını, faaliyet gösterdiği il dışındaki illerde yer alan Gümrük Müdürlüklerinden yapmaktadır. Bu gerçek Konya için göz önüne alındığında yıllık ihracat rakamının 1 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir.353
Tablo 24. Sektörlere Göre İhracat
Yıl Toplam Tarım ve
Ormancılık Balıkçılık Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Diğerleri 2000 44.871.277 1.458.599 - 23.314 43.388.778 586 2001 54.337.542 3.097.165 - 45.850 51.194.059 468 2002 61.811.547 2.062.724 - 36.717 59.172.106 - 2003 83.248.688 3.268.819 - 36.246 79.936.582 7.041 2004 122.353.255 2.508.817 - 22.956 119.813.449 8.033 2005 181.421.939 2.248.382 - 51.490 179.042.067 80.000
Kaynak: T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Bölgesel Göstergeler Konya-
Karaman…, s.65
Tablo 25. Sektörlere Göre İthalat
Yıl Toplam Tarım ve Ormancılık Balıkçılık Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Diğerleri 2000 47.744.308 951.927 - 1.058.506 45.733.875 - 2001 23.177.012 681.620 - 2.049 22.493.343 - 2002 30.750.822 939.747 - 5.575 29.805.500 - 2003 41.515.324 374.751 - 1.218 41.139.355 - 2004 74.501.682 40.749 - 42.073 74.301.498 117.342 2005 71.778.995 17.500 - 22.801 71.702.297 36.397
Kaynak: T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Bölgesel Göstergeler Konya-
Karaman…, s.65
353
Konya dış ticaretini değerlendirdiğimizde, Konya’nın ihracat tutarı sadece 2000 yılında ithalat tutarından düşük bir seviyede gerçekleşmiştir. Konya ekonomisinde ihracat takip eden daha sonraki yıllarda artış trendine girmiş, 2005 yılında da bu artışını sürdürmüştür. 2000 yılı dışında diğer bütün yıllarda Konya’nın ihracat tutarları, ithalat tutarlarının üzerinde gerçekleşmiştir. İhracatın, ithalatı karşılama oranları ortaya konulduğunda bu durum daha iyi anlaşılmaktadır. İhracatımızın ithalatımızı karşılama oranı sadece 2000 yılında yüzde yüzün altında kalmış, diğer yıllarda bu oran sürekli %100’ün üstünde gerçekleşmiştir.
Tablo 26. Konya Firmalarının İhracat Yaptığı İlk On Ülke (2005)
Sıra Ülke Sıra Ülke
1 Arabistan 6 Irak
2 İran 7 İsviçre
3 Suriye 8 Azerbaycan
4 Almanya 9 Kazakistan
5 Mısır 10 Birleşik Arap Emirlikleri
Kaynak: Turan, a.g.k., s.16
İhracat gerçekleştirilen ilk beş ülke ise sırasıyla; Almanya, Rusya Federasyonu, Mısır, Suudi Arabistan ve Suriye’dir.
Tablo 27. Konya Firmalarının İhracatını Yaptığı İlk On Ürün (2005)
Kaynak: Turan, a.g.k., s.16
S.No İhracatta İlk On Ürün S.No İhracatta İlk On Ürün 1 Kazanlar, makineler 6 Plastik ve mamulleri
2 Motorlu kara taşıtı, aksamı ve parçası 7 Elk. Mak. ve cihaz aksam ve parçaları
3 Alimünyum ve Alimünyum eşya 8 Muhtelif kimyasal maddeler
4 Mineral yakıt, yağ, mum ve ürünleri. 9 Kağıt ve karton mamul eşya
Konya firmalarının Konya Gümrüğü dışındaki tüm ihracatları ve ihraç ürünleri de eklediğimiz zaman, Konya ilinde 80 değişik alanda üretim ve toplam 1 milyar dolara ulaşan ihracat gerçekleşmektedir. Konya’nın en fazla ihracat kalemleri sırasıyla; makine ve mekanik cihazlar, plastik mamulleri, demir çelik eşya, motorlu kara taşıtı aksam ve parçaları, cam ve cam eşyadır. Konya’daki sanayicilerin %25’i doğrudan ihracat yaparken, %10’u dolaylı olarak ihracat yapmaktadır.
Yukarıdaki rakamlar, Konya Sanayi Odası ve Konya Ticaret Odası’ndan geçen ihracat işlemlerinin verilerini yansıtmaktadır. Özellikle büyük firmaların bir bölümünün İstanbul, İzmir, Mersin gibi diğer illerde dış ticaret departmanlarının olduğu ve çıkış illerinin buralar olduğu dikkate alınırsa gerçek ihracat verilerinin yukarıdakilerin üç dört katı olduğu tahmin edilmektedir. Toplamda 1 milyar USD’lik bir ihracat potansiyeli mevcuttur. Yıllar itibariyle ihracat rakamlarına bakıldığında Konya gelişen bir seyir izlemekte; ilin yurtdışı ihracat potansiyeli her geçen gün artmaktadır. Konya Sanayisi ihracatı yeni yeni öğrenmeye başlamış ve firmalar bünyelerinde ihracat departmanı oluşturma ihtiyacını yeni benimsemeye başlamışlardır.
Ticaret Odası’na, Sanayi Odası’na, Ticaret Borsası ve Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği’ne toplam 128.309 üyenin kayıtlı bulunduğu Konya’da, 20.225 üye Ticaret Odası, 1.158 üye Sanayi Odası, 1.602 üye Ticaret Borsası ve 105.324 üye de Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği’ne kayıtlıdır. Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği üyelerinden 80.430 üye sicilli olarak odaya kayıtlı iken 19.000 üye de sicilsiz olarak kayıtlıdır. Bu odalara kayıtlı sanayici, tüccar ve esnafla birlikte, ilde 2.131'i yapı kooperatifi olmak üzere 2.535 adet kooperatif, 1.867 anonim şirket ve 10.422 adet de limitet şirket bulunmaktadır.354 Ticaret işletmelerinin yoğun olarak faaliyet gösterdiği sektörler gıda, inşaat ve inşaat malzemeleri, ayakkabıcılık, otomotiv yan sanayi ve hazır giyim-tekstil sektörüdür.
354
Ayrıca SSK İl Müdürlüğü verilerine göre, 2006 yılında Konya’da 2.921 iş yeri kapanmış, buna karşın 7.373 yeni iş yeri açılmıştır. İlde halen 70.709 iş yeri bulunmaktadır.355
Tablo 28. Konya, İç Anadolu Bölgesi ve Türkiye'de Kişi Başına Düşen GSYİH
Türkiye İç Anadolu Bölgesi Konya
BİN TL Gelişme Hızı $ BİN TL Gelişme Hızı $ BİN TL Gelişme Hızı $ 1990 6.994 68,9 2.655 6.577 76,8 2.496 5.568 71,5 2.113 1991 10.996 57,2 2.603 10.569 60,7 2.502 8.884 59,6 2.103 1992 18.722 70,3 2.682 18.082 71,1 2.591 14.449 62,6 2.070 1993 33.314 77,9 2.981 33.051 82,8 2.957 24.977 72,9 2.235 1994 63.861 91,7 2.173 62.115 87,9 2.114 46.562 86,4 1.584 1995 125.924 97,2 2.727 123.058 98,1 2.665 92.148 97,9 1.995 1996 235.611 87,1 2.888 228.791 85,9 2.804 175.571 90,5 2.152 1997 461.522 95,9 3.021 422.038 84,5 2.762 362.521 106,5 2.373 1998 822.977 78,3 3.176 790.981 87,4 3.053 671.641 85,3 2.592 1999 1.203.124 46,2 2.847 1.219.647 54,2 2.886 987.117 46,2 2.324 2000 1.846.748 53,5 2.941 1.826.581 49,8 2.909 1.407.507 43,3 2.241
Kaynak: Oğul, a.g.m., s.47-48
Kişi başına düşen GSYİH (cari fiyatlarla dolar bazında) 1987 yılında Türkiye ortalaması 1.629 dolar iken Konya’da 1.312 dolardır. 1990 yılında Türkiye ortalaması 2.655 dolar iken, Konya’da 2.113 dolara çıkmıştır. 1995 yılında Türkiye’de kişi başına düşen değer 2.723 dolar iken Konya’da 1.995 dolardır. 1997 yılında Türkiye ortalaması 3.021 dolar iken, Konya’da 2.373 dolar olmuştur. 2000 yılına gelindiğinde ise Türkiye’de ortalama 2.941 dolar iken Konya’da 2.241 dolar olmuştur.
2001 yılında Türkiye’de etkili olan kriz Konya’da da büyük etki yapmış ve o yıl kişi başına düşen GSYİH 1.554 dolar olarak gerçekleşmiştir.356
Konya; sanayi, ticaret, turizm, kültür gibi pek çok alanda gelişme kaydetmektedir. Bu yönüyle hem bölgeselleşmekte, hem de dünya kenti olma
355
Memleket Gazetesi, 04 Ocak 2007
356
yolunda hızla ilerlemektedir. Konya sanayisi öz sermayeye dayalı yapısı ile girişimciliğin de öncülüğünü yapmaktadır. Bölgesel bir şehir olan Konya, Türkiye’de yatırımlar için çok önemli bir adrestir.
4.3.3. Turizm
Konya Türkiye’nin en önemli kültür ve turizm potansiyeline sahip şehirlerinden birisidir. Konya, başta Mevlana olmak üzere birçok tarihi şahsiyete ev sahipliği yapmış bir şehirdir. Selçuklu devletinin başşehri olduğundan dolayı birçok medeniyeti bünyesinde barındırmıştır.
Konya’nın tarihsel zenginliği ve kültürel birikimi yeterince değerlendirilememektedir. Bu durum geleneksel kültür kanallarının tıkanmasından kaynaklanmaktadır. Anadolu Selçuklu devletine başkentlik yapması nedeniyle çok sayıda İslam mimarisi eseri barındıran Konya’da, Selçuklu’dan kalma han, kervansaray, cami, medrese gibi bir döneme ışık tutan eserler büyük bir tarihsel mirasın bu coğrafyada bulunduğunun göstergesidir.
Doğal güzellikleri ile dikkati çeken Konya’da “doğa turizmi”, “mağara turizmi”, jeotermal kaynakları ile “sağlık turizmi”, sanayi, ticaret ve kültürel alanlarda etkinlik gösteren sektörler için “fuar ve kongre turizmi”, medeniyet birikiminden dolayı “kültür turizmi” ve başta Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin yaşadığı yer olması dolayısıyla ve inanç kuşağının önde gelen temsilcilerinin Konya’da yaşamış olmasından ötürü “inanç turizmi” yörenin turizm potansiyelidir.
Konya’nın dünyada en fazla tanınma yolu ve imkânı Mevlana’dır. 2007 yılının Mevlana’nın doğumunun 800. yılı olması nedeniyle küresel çapta büyük bir tanıtım yapılmaktadır. UNESCO tarafından 2007 yılı Mevlana Yılı ilan edilmiştir. Bu bağlamda Konya Büyük Şehir Belediyesi Kültür Daire Başkanlığı tarafından yürütülen Mevlana filmi 2007 yılının sonunda bitirilmesi planlanmaktadır. Mevlana filmi hem Konya’nın hem de Türkiye’nin tanınması açısından önemli bir fırsattır.
Bunun yanında müze olarak kullanılan Mevlana Türbesi, Türkiye’nin en fazla ziyaretçi çeken müzelerinden birisidir.357
Tablo 29. Turizm İşletme Belgeli Tesislerin Tür, Oda ve Yatak Sayıları
TESİS TÜRÜ TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI
Beş Yıldızlı Otel 1 279 574
Dört Yıldızlı Otel 4 401 846
Üç Yıldızlı Otel 5 314 648
İki Yıldızlı Otel 7 320 604
Tek Yıldızlı Otel 2 73 110
Özel Belgeli 1 55 118
TOPLAM 20 1442 2900
Kaynak: Nazlı Maç, Alternatif Turizm Potansiyeli ve Konya, Konya Ticaret
Odası Yeni İpek Yolu Dergisi, Konya, Mayıs 2006, Sayı: 219, s.30
Konya’da turistik işletme belgesine sahip 20 otel vardır. Bunların l'i beş yıldızlı, 4'ü dört yıldızlı, 5’i üç yıldızlı, 7'si iki yıldızlı ve 2’si tek yıldızlı ve 1 adedi de