4.3.1 KOBĠ’lerin dünya ekonomisindeki yeri ve önemi
Hızla değiĢen piyasa koĢullarına uyum sağlayabilmesi, esnek üretim yapısı ve taleplere hızlı cevap verebilme yeteneği ile yeni iĢ imkânları sağlayarak artan iĢsizliğin önüne geçmede çözüm sunan KOBĠ‟ler dünya ekonomisinde vazgeçilmez bir yere sahiptir. Toplumların sosyal ve ekonomik kalkınmalarına katkıda bulunmaktadır. Dünyanın küçük bir pazar haline geldiği ve küreselleĢmenin artık kaçınılmaz bir gerçek olduğu Ģu ortamda esnek yapılarıyla piyasaları canlı tutmayı sağlamaktadırlar. Yani KOBĠ‟ler küreselleĢmenin getirdiği fırsatlardan yararlanmayı avantaj haline dönüĢtürmeyi baĢarabilmiĢlerdir.
Bu bakımdan günümüzde küçük ve orta ölçekli iĢletmelerin sahip oldukları özel nitelikleri ile gerek geliĢmiĢ gerekse geliĢmekte olan ülkelerin ekonomilerine yeni iĢ imkânları ve alanları yaratma, önemli düzeyde yenilikçi faaliyetleri ile gelecekte endüstriyel geliĢme için uygun koĢullar oluĢturma, piyasada rekabeti artırma özellikleri ve esnek yapıları ile ekonomiye dinamizm kazandırma gibi katkılarda bulundukları kabul edilmektedir (Biggs, 2008).
KOBĠ'lerin ülke ekonomilerine etkileri aĢağıdaki gibi özetlenebilir (Sucu, 2010). KOBĠ‟ler ekonomileri durağanlıktan kurtararak, ekonomiye dinamizm
KOBĠ'ler değiĢim ve yeniliklere daha kısa sürede uyum sağladıklarından sanayileĢme sürecini hızlandırırlar.
KOBĠ‟ler istihdam kaynağı olmaları nedeniyle toplumsal düzenin ve istikrarın koruyucusudurlar.
Yaratıcı fikirleri ortaya çıkararak bu fikirlerin ekonomik geliĢmeyi hızlandırmasına katkıda bulunurlar.
Bölgesel kalkınmayı hızlandırarak büyük Ģehirlere göçü engellemektedirler. Sermaye kaynaklarının düĢük karlı endüstrilerden yüksek karlı endüstrilere
akmasını kolaylaĢtırarak sermaye piyasalarının daha etkin çalıĢmasını sağlamaktadırlar.
KOBĠ‟ler özellikle daha düĢük gelir grubuna dahil kiĢilere istihdam olanakları sağlamaları ve büyük iĢletmelere göre daha geniĢ coğrafyada faaliyette bulunmaları nedeniyle bölgeler arasındaki ekonomik dengesizliklerin giderilmesine ve daha adil bir gelir dağılımının sağlanmasına katkıda bulunmaktadırlar.
Küresel ekonomiye sağladıkları faydalar ülke ekonomileri içerisinde ne kadar büyük bir paya sahip oldukları ile bir kez daha ispat edilmiĢtir (Kaynak: Kaynak: OECD 2002, * KOBĠ Stratejisi ve Eylem Planı 2003, **BDDK 2007. Cansız, 2008).
Çizelge 4.3: KOBĠ‟lerin ülke ekonomileri içerisindeki yeri.
(Yüzde) ABD Almanya Hindistan Japonya Ġngiltere G. Kore Fransa Ġtalya Türkiye KOBĠ'lerin Toplam ĠĢletmelere Oranı 97,2 99,8 98,6 99,4 96 97,8 99,9 97 99,8 KOBĠ'lerde ÇalıĢanların Ġstihdamdaki Oranı 50,4 64 63,2 81,4 36 61,9 49,4 56 76,7 KOBĠ'lerin Yatırımdaki Payı 38 44 27,8 40 29,5 35,7 45 36,9 38 KOBĠ'lerin Üretimdeki Payı 36,2 49 50 52 25,1 34,5 54 53 37,7 KOBĠ'lerin Ġhracattaki Payı 32 31,1 40 38 22,2 20,2 23 − 10 KOBĠ'lerin Katma Değer Ġçindeki Payı 36,2 49 50 52 25,1 34,5 54 53 26,5 KOBĠ'lerin Kredilerdeki Payı 42,7 35 15,3 50 27,2 46,8 48 − −
4.3.2 KOBĠ’lerin Türkiye ekonomisindeki yeri ve önemi
Dünyanın birçok ülkesinde olduğu kadar Türkiye‟de de toplam iĢletme sayısında ve istihdam etme de yüzdesi azımsanmayacak kadar olan KOBĠ‟lerin ülke ekonomisine kattığı değer çok fazladır. AĢağıda ki çizelgede TUĠK‟in 2003 yılında yaptığı araĢtırma sonrasında KOBĠ‟lerin Türkiye ekonomisine olan faydaları yüzde olarak verilmiĢtir.
Çizelge 4.4: KOBĠ‟lerin Türkiye ekonomisindeki yeri.
ĠĢletme Büyüklüğü 01.Eyl Eki.49 50-249 250+ Ülke ĠĢletme Sayısı (yüzde) Ġstihdam (yüzde) ĠĢletme Sayısı (yüzde) Ġstihdam (yüzde) ĠĢletme Sayısı (yüzde) Ġstihdam (yüzde) ĠĢletme Sayısı (yüzde) Ġstihdam (yüzde) Türkiye 90 27,6 7,8 20,9 9,1 34,9 0,4 30,5
ÖzelleĢtirmeler sonucu devletin ekonomi içerisindeki payının giderek azalmasıyla oluĢan boĢluğun doldurulabilmesi acısından, ülkemiz iĢletmelerinin %99,89‟unu oluĢturan KOBĠ‟lerin önemli bir rol üstlenebilecekleri düĢünülmektedir.
KOBĠ‟ler, Türkiye ekonomisinin özellikle üç sahasında “kilit” rolü oynamaktadır (TESK, 1988).
Ġstihdam DeğiĢme GeliĢme
4.3.2.1 Ġstihdam
KOBĠ‟ler hem AB ülkelerinde hem de Türkiye‟de yaklaĢık olarak istihdamın 2/3‟sini karĢılamaktadırlar. KOBĠ‟leri istihdam acısından önemli kılan birçok etmen bulunmakla birlikte bu etmenlerin en önemlilerinden biri üretim surecinde teknolojiye ağırlık veren, ancak sermayesi düĢük olan KOBĠ‟lerin, ticari potansiyeli yüksek ürünler geliĢtirme konusunda bilgi birikimine ve uzmanlığa sahip iĢgücü istihdam etmesi, diplomalı ve nitelikli iĢgücünün ülke içinde kalmasına olanak tanımalarıdır (Öztürk, 2007).
iĢsizlik oranı verileri verilmiĢtir ve son yıllarda düĢüĢ olduğu gözlemlenmiĢtir. Ayrıca KOBĠ‟lerin hem üretim hem de eğitim yapabilecek Ģekilde organize edilmesi ile de genç nüfusun iĢsizlik sorununa da çözüm bulunabilir (Kaynak: ÇSGB, 2011).
Çizelge 4. 5: Yıllara göre iĢsizlik oranları.
2005 2006 2007 2008 2009 2009 (*) 2010 (*) ÇalıĢma çağındaki nüfus (Bin KiĢi) 48.359 49.174 49.994 50.772 51.686 51.714 52.572 ĠĢgücü (Bin KiĢi) 22.455 22.751 23.114 23.805 24.748 25.480 26.260 Ġstihdam (Bin KiĢi) 20.067 20.423 20.738 21.194 21.277 22.213 23.478 ĠĢsiz (Bin KiĢi) 2.388 2.328 2.376 2.611 3.471 3.267 2.782 ĠĢgücüne katılma oranı (%) 46,4 46,3 46,2 46,9 47,9 49,3 50 Ġstihdam oranı (%) 41,5 41,5 41,5 41,7 41,2 43 44,7 ĠĢsizlik oranı (%) 10,6 10,2 10,3 11 14 12,8 10,6 Tarım dıĢı iĢsizlik oranı (%) 13,5 12,7 12,6 13,6 17,4 16,3 13,6 Genç nüfusta iĢsizlik oranı(%) 19,9 19,1 20 20,5 25,3 23,2 4.3.2.2 DeğiĢme
Sürekli değiĢen ve yenilenen piyasa Ģartları Ģirketlerin üretim yönünden esnekliğini gündeme getirmektedir. Ancak müĢteriye uzak ve iĢ akıĢı yönünden hantallaĢmıĢ büyük firmalar bu hızlı sirkülasyon içinde yeterince çabuk hareket edememektedir. MüĢteriye daha yakın, değiĢen müĢteri taleplerine daha hızlı cevap verebilen, teknolojik geliĢmelere uyum sağlayabilen ve artan rekabet ortamından daha kolay sıyrılabilen, esnek bir yapıya sahip olan KOBĠ‟ler bu iĢi daha rahat çözmektedir. Yani KOBĠ‟ler yenilikçi ve esnek yapıları sayesinde pazar gereksinimlerini karĢılama da daha aktif bir rol oynamaktadır.
4.3.2.3 GeliĢme
KOBĠ‟ler aslında tam manasıyla yeniliklerin yaĢandığı yerlerdir. Yeni fikirlerin denenmesi için ideal bir ortama sahiptir. Hatta KOBĠ‟ler yeni fikirlerin denendiği laboratuar iĢlevi görmektedir.
Ayrıca ülkemizde küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler bir dönüĢüm süreci yaĢamaktadırlar. Bu dönüm süreci ile geleneksel çizgide üretim yapan, yalnız yerel pazarlara yönelik faaliyet gösteren, büyümekten çekinen, demode teknoloji kullanan ve serbest rekabetten kaçınan klasik küçük ve orta büyüklükteki iĢletmecilik anlayıĢı tüm yapısal ve fonksiyonel alanlarda yeniliklere açık, bilgiye ve bilgilenmeye önem veren, pazarı küresel olarak algılayan, rekabeti olmazsa olmaz sayan bir küçük ve orta büyüklükte iĢletmecilik felsefesine dönüĢmektedir. Bu dönüĢümü gerçekleĢtirmiĢ bir küçük ve orta büyüklükte iĢletmeler sistemi, Türkiye özelinde toplumsal barıĢın, ekonomik dinamizmin ve siyasal istikrarın kaçınılmaz koĢuludur (Ġraz, age).
Küçük iĢletmelerin büyük iĢletmelerle arasındaki iliĢki onların karĢılıklı geliĢmelerine olanak sağlamaktadır. Üretim miktarı konusunda küçümsenmeyecek olan küçük ve orta ölçekli iĢletmeler bu alanda büyük iĢletmelerin karĢısına rakip olarak çıkmaktadır. Ancak büyük iĢletmelerin karĢısında durabilmeleri insan kaynakları, sosyal kaynaklar ve kapasitelerini artırarak kullanmalarına bağlıdır. Ayrıca tüm bu kritik baĢarı faktörlerini farkında olmaları gerekmektedir (Ijose, 2009).
4.4 KOBĠ’lerin Üstün ve Zayıf Yönleri