shakanakinci@trakya.edu.tr
Trakya Üniversitesi, Edirne Şehit Ressam Hasan Rıza Güzel Sanatlar Meslek Yüksek Okulu, Edirne / Türkiye
Öz: Türk İslam Kültürü’nün batıya açılan kapıdaki mührü Selimiye Cami ve Külliyesi mimari üstünlüğünün ya- nında bir kültürün de dış dünyaya vurgusudur. Külliye tamamen kesme taştan yapılmıştır. Kubbe ve tavanlardan tuğla kullanımı görülmektedir. Yaygın olarak kullanılan küfeki taşı İstanbul Bakırköy, Sefaköy ve Haznedar’dan getirilmiştir. Mihrap ve minberin şadırvanlarında da mermer malzeme kullanılmıştır. Klasik Osmanlı Mimarisi’nin en önemli süslemelerinden biri olan çiniler 1572 tarihli bir fermanla İznik’e sipariş edilmiştir. Türk çini sanatının en parlak devrinde yapılmış olan birbirinden faklı göz alıcı renk ve desenleri ile çini süslemeleri, yapının içindeki üstün mekan etkisini bozmayan, mimari bezemelerinin yoğunluğu altında ezilmemesi prensibine uygunluk göstermektedir. Fakat iç ve dış süsleme programı, panoların kalitesi ve desen açısından tek örnekle olması Sinan’ın mimari başarısı tartışılmaz eşsiz yapıyı çini sanatı açısından da çok önemli bir konuma oturtma başarısında saklıdır.
BETONARME MODERN BİR DERGAH ın ÖZGÜN DETAYLARI - Bedia Sultan Talebe Yurdu ( Denizli ) -
Adnan KUYUCULAR1, Süleyman EMİROĞLU2
akuyucular@pamukkale.edu.tr
1Pamukkale Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Denizli / Türkiye 2Serbest Mimar – Denizli / Türkiye
Öz: Eski Türk - İslam ( ve Vakıf ) eserlerimiz bir tarih hazinesidir. Bu eserlerimiz ( cami medrese saray kale tekke bedesten imaret kervansaray hamam çeşme vb. ) genellikle tek katlı ( ve tek amaçlı ) kargir yapılardır. Evet bu eski yapılar hakkında toplumun korumacı tavrı günden güne artıyor. Fakat hala bu hazinemizin ruhunu ya inkar ya
da taklit etmeye kalkıyoruz. Nerede o Eskimez Zerafet? O Ölümsüz Ruh nerede? Rant için dikilen devasa ‘resi-
dence’ lerimiz dahi bu konuda ‘nasipsiz’. ‘Eskiye amigo bir cahil’ ‘taklit yeni bir cami’daha dikse? Koskoca inşaat sektörünü - gücünü herkes onun hatırına inkar etse? Cahiller ilme - sanata had ü kenar olsa? Ne yazık ki olan biten işte bu. Kabus gibi adeta. Arayış - yenilik hiç bitmesin. Fani olduklarını kabullenmiş atalarımız çok fazla sayıda hafif - hesaplı ve kısa ömürlü ahşap konut inşa etmiştir. Eski kamu - vakıf binaları ise uzun ömürlü ve çoğu tek
katlı yapılardır. Fakat bu kesme taş yapılar çok pahalı ( ve bu yüzden sayıca az ) idi. Ağır taş malzemenin ve bir-
leşimlerinin çekme - sarsma ( yani deprem ) dayanımı çok düşüktür. Eski camiler işte bu yüzden kubbeli kemerli
ve kalın duvarlıdır ( betonarme - çelik daha 100 yıllık ). İnsanların zihnindeki bu cami formu - süslemeleri evet
ayet - hadis değildir. Fakat yok sayılıp yabana atılacak bir adet de olamaz ( aksine daha da geliştirilecek bir ilham
kaynağıdır ). Aşağıda anlatılan şu özgün 5 yenilik bu açıdan dikkate değerdir. 1 Pahalı Ağır Kesme Taş Yerine Fugalı - Taraklı ve Hesaplı Yeni Bir Dış Sıva. İlk klasik dönem Türk İslam eserlerinin dış ve iç duvarları hep düz
çıplak kesme taş duvardır. Dış cephelerin hemen hepsi de yekpare - bütüncül ( Tevhid ) ve içi dışı aynı ( İhlaslı )
olan vakur bir anlayışı yansıtır. İşçiliği çok pahalı o süslemeler evet şaheserdir. Fakat ölçülüdür. Sanata - sanatçıya
isbat ı vücut ettirecek kadardır. Sadece mihrap minber kürsü gibi küçük iç ve taç kapı giriş gibi belli dış noktalar
süslüdür. Çünkü süs - kaplama kalabalığı bir yerde zafiyet ve israf sayılmıştır. Nitekim Turgut Cansever de ‘Az
çekme dayanımı çok düşüktür. Ve dolayısıyla deprem dayanımı da düşüktür ( betonarme ve çelik kubbeye kıyasla ). Yine bu yüzden hantal görünür ( deprem olmasa da ). Zira kubbe yüksekliği neredeyse yarıçap kadardır. Sadece
kubbenin bu sakıncalı ham hali için inatla ‘olmazsa olmaz’ diyen Ortadoğu Müslümanları. Diğer tarafta da Berlin
Duvarı için bayram eden fakat o güzelim Mostar Köprüsü için susan Hristiyan Avrupalılar. İşte bu Avrupalılar da
yeni modern ve özgün bir kubbe - minare sliueti çiziyor Köln de. Betonarme - çelik çatılar ile kargir kubbenin
sakıncaları - kısıtları bertaraf olmuştur. Çelik kubbe 3lü - 4lü kırma kübik konik paraboloid veya silindirik ( tonoz
) formda olabilir. Hatta kubbe ortası ( baskı halkası ) da açılabilir. Petek kirişli - bükme kirişli ( veya uzay ) çelik
çatılar ile çok büyük alanları kapatabiliyoruz. Eğer rijitliği yüksek betonarme perdeler de varsa bu iş hem daha
estetik ( yumuşak ) hem de çok daha hesaplı olabiliyor ( Şekil … ve ...). 10.000m3/saat kapasiteli bir havalandıma
sistemi de bu 3lü kırma çelik çatının ara boşluğunu ‘tahliye borusu olarak’ kullanıyor. Fakat işin asıl önemli kısmı bu değildir. Bundan sonra toplumlar ve inançlar arası çekişme ( ve uzlaşma ) artık bu formlar ve stiller üzerinden gündeme getirilecek ( Nilüfer Göle ). 4 Kıbleye Çıkıntı Kristal Biçimli 14 Camlı Yeni - Sade Bir Mihrap. Eski olsun yeni olsun hemen bütün camilerimizin iç Kıble duvarı çok kalabalıktır. Huşu ( tam konsantrasyon ) ile ibadet açısından bundan kötüsü olamaz. Ivır zıvır her şey var ve tam da önümüzde. Sadece teferruatlı süslü bir mihrap değil. Şamdanlar avizeler perde kornişleri ile pencereler boruları ile kalorifer petekleri ve ‘dokunmayın’ ikazları ile klimalar vantilatörler hoperlörler. Yani ne ararsan var derde devadan gayrı… Şekil de ki yeni mihrap ve kıble iç duvarı hiç de böyle değildir. 5 Talebenin ve Protokolün Hem Birlikte Hem de Ayrı Olduğu L Merdiven. Planı L şeklinde olan bu Bedia Sultan Yurdunun iç köşesindeki L merdivenin iki kolu ortak sahanlıkta birleşir ve ayrılır. Yani talebe ve protokol hem ayrıdır ( yüz göz olmaz ). Hem de birbirine uzak değildir ( denetim aksamaz ). 6 Mescit Cami Halıları
için Farklı ( Sürekli ve Yönlendirici ) Bir Halı Deseni. Cami ve mescit halılarının hemen hepsi içler acısı. Nitekim
Diyanaet İşleri Başkanı Sn. Mehmet Görmez de bu konuda dertlidir ( demeç de verdi ). Hücre hücre deseni olan halılar. Benekleri çapraz yönde dizili saf şeritli / şeritsiz halılar. Gözü yoran ve dimağı meşgul eden yeni çıktı çiçek desenli halılar. Tarihi klasik halı - kilim kültürümüze inat Gül desenli halılar ( divan edebiyatında Peygamberimizin remzi güldür gül ). Bütün bu garabet desenler huşu içinde ibadeti bozar. Deseni olmayan yeknesak bir halı da saf düzenini zora sokar Şekil .. deki halı deseninin bu açılardan bir çok avantajı vardır. Yazışmaya muhatap ilk Yazar bu 6 özgün mimari tasarım katkısını daha önce hiçbir yerde görmediğini samimiyetle beyan eder. Burada anlatılanlar örneklemek ve konuyu gündeme getirmek açısından çok daha faydalıdır. Fakat bu özgün tasarımları yapmak marifet değildir. Bilmeyenlere ( Cemaatin ve Derneğin İnatçılarına ) kabul ettirebilmek. Asıl büyük marifet işte budur. Anahtar Kelimeler: Kesme Taş, Yapı, Taç, Kapı, Kubbe, Mihrap, Halı
BETONARME BİNA TASARIMI AÇISINDAN PERDELİ - ÇERÇEVELİ KARKAS SİSTEMİN