DDÖ ALT BOYUTLARI:
1. Ebeveyn Kendi Davranışını Değerlendirme Ölçeği (EKDDÖ)
2. Davranış Derecelendirme Ölçeği (DDÖ)
3. Kişisel Bilgi Formu
1. Ebeveyn Kendi Davranışını Değerlendirme Ölçeği (EKDDÖ)
Ebeveyn Kendi Davranışını Değerlendirme Ölçeği (EKDDÖ), Çağdaş (1997) tarafından, Devereux ve arkadaşlarının 1969’ da oluşturduğu Algılanan Anne- Baba Davranışları Envanteri esas alınarak geliştirilmiştir. Ebeveyn Kendi Davranışını Değerlendirme Ölçeği anne-babaların çocuklarına karşı olan davranışlarını, değerlendirmelerini ortaya çıkarmaktadır (Ek 1).
“EKDDÖ” nün Puanlanması
“EKDDÖ”; anne-babaların, çocuklarına karşı nasıl davrandıklarına ilişkin 21 sorudan oluşmaktadır. Bu ölçekte anne-babalardan her bir maddenin seçeneklerinde kendilerini ifade eden derecelerden birini işaretlemeleri istenmektedir.
Algılanan anne-baba davranışları envanterinde belirtildiği gibi 1., 2., 3., 6., 7., 8., 11., 13., 14., 15., 17., 18., 19. ve 21. soruların seçenekleri “Hiçbir zaman” (1) “Nadiren” (2) “Bazen” (3) “Genellikle” (4) “Her Zaman” (5) puan verilerek derecelendirilmiştir. 4., 5., 9., 10., 12., 16. ve 20 soruların seçenekleri ise “Hiçbir zaman” (1) “Yılda Bir – İki - Kez” (2) “Ayda Bir” (3), “Haftada Bir “ (4), “Hemen Her Gün” (5) puan verilerek derecelendirilmiştir.
Ölçek 5’ li “Likert Tipi” dereceleme ölçeğine uygun olarak hazırlanmıştır. Anne–babanın her bir maddeye verdikleri cevapların puanları toplanarak, her anne babanın tek tek alt ölçekler puanı elde edilmiştir. Her alt ölçekten elde edilen puanlar alt ölçekteki madde sayısına göre bazılarında 2-10 bazılarında ise 5-25 arasında değişmektedir. Alınan puanın yüksek oluşu anne – babada bu davranışın sık ya da yüksek düzeyde görüldüğü anlamına gelmektedir.
“EKDDÖ” anne-baba davranışlarını dokuz boyutta değerlendirmekte ve her boyut bir alt ölçeği oluşturmaktadır. İlgi ve şefkat gösterme alt ölçeği; 1., 19., amaçlara ulaşmada yardımcı olma alt ölçeği 4., 16., tutarlı disiplin alt ölçeği 6., 21.,
“EKDDÖ” de koruyuculuk alt ölçeği; 3., 15., fiziksel cezalandırma alt ölçeği; 5., 10., başarı için baskı alt ölçeği; 2., 18., ayrıcalıklardan yoksunlaştırma alt ölçeği; 9. ve 20. maddeleri kapsamaktadır. Anne-babaların yukarıda belirtilen her alt ölçekten almaları beklenen en düşük puan olan 2 olumluluğu ifade ederken, en yüksek puan olan 10 ise olumsuzluğu ifade etmektedir.
“EKDDÖ” de duygusal cezalandırma alt ölçeği; 7., 11., 12., 14., ve 17. maddeleri içermektedir. Anne-babaların yukarıda belirtilen bu alt ölçekten almaları beklenen en düşük puan olan 5 olumluluk en yüksek puan olan 25 ise olumsuzluk anlamına gelmektedir (Çağdaş,1997: 141, 142).
“EKDDÖ” nün Güvenirliği
Ölçeğin güvenilirlik çalışması, uzman değerlendirmeleri arasındaki tutarlılık ve ölçeğin aralıklı tekrarı tekniği ile yapılmıştır.
“EKDDÖ” nün geliştirme çalışmalarının ikinci aşamasında, hakemlerin her alt ölçeğe verdikleri puanlar arasındaki korelasyon “sınıflar-içi korelasyon” (intra- class correlations) tekniği ile hesaplanmıştır (Akt.Çağdaş,1997:140).
“EKDDÖ” nün Alt Ölçeklere Göre Güvenilirlik Kat Sayıları (r): 1.İlgi ve şefkat gösterme .74 2.Amaçlara ulaşmada yardımcı olma .86 3.Tutarlı disiplin .78 4.Standartların belirginliği .76 5.Koruyuculuk .72 6.Fiziksel cezalandırma .81 7.Başarı için baskı .88 8.Ayrıcalıklardan yoksunlaştırma .85 9.Duygusal cezalandırma .84
“EKDDÖ” nün güvenilirliği ile ilgili ikinci çalışma, ölçeğin aralıklı tekrarı yöntemi ile yapılmıştır. İki uygulamadan elde edilen “EKDDÖ” puanları arasında İlgi ve şefkat gösterme için r: .76; Amaçlara ulaşmada yardımcı olma için r: .82;
edilmiştir (Çağdaş,1997:140, 141).
“EKDDÖ” nün Geçerliği
Ölçeğin geçerlik çalışmasında, uzmanlar ölçeğin her maddesini, amaca uygunluk açısından değerlendirmişlerdir. Amaca uygunluk açısından puanlanmasında yararlanılan 5 hakemin değerlendirmeleri arasındaki yüksek tutarlılık, ölçeğin mantıksal geçerliği için önemli bir kanıt sayılmıştır (Çağdaş,1997: 141).
2.Davranış Derecelendirme Ölçeği
Çağdaş 1997’de Özgüven’in 1992’de ilkokul öğrencilerinin ders içi ve genel okul faaliyetlerindeki davranışlarını değerlendirmek amacıyla geliştirdiği “Davranış Derecelendirme Ölçeği” ni esas alarak “Davranış Derecelendirme Ölçeği” (DDÖ)’ ni oluşturmuştur (Çağdaş,1997: 142, 143), (Ek 2).
Geliştirilen bu ölçek gözlenebilen 40 davranıştan oluşmaktadır. “İşbirliği” ve “Sosyal ilişkiler” olmak üzere iki alt ölçeği bulunmaktadır. Her iki alt ölçekte de gözlenecek 20 davranış yer almaktadır.
Çocuğun alt ölçeklerde belirtilen davranışları çok iyi gelişmiş ise (5) ortanın üstünde ise (4), orta ise (3), ortanın altında ise (2), çok geri ise (1), verilerek derecelendirilmiştir. “DDÖ” iş birliği, alt ölçeğinde 7. ve 13. maddeler, “sosyal ilişkiler” alt ölçeğinde 13. madde diğer maddelerin tersi olarak (5, 4, 3, 2, 1) olumludan olumsuza doğru derecelendirilmiştir.
Çocuğun işbirliği alt ölçeğinden alabileceği en yüksek puan ortalaması 92, sosyal ilişkiler alt ölçeğinden alabileceği en yüksek puan ortalaması ise 96’ dır.
İşbirliği ve sosyal ilişkiler alt ölçeklerinden almış olduğu puan ortalamalarının yüksek olması, çocuğun sosyal yönden gelişmiş olduğunu gösterir (Çağdaş,1997:146).
“DDÖ”nün güvenirlik çalışmalarında, hakemlerin her alt ölçek için verdikleri puanlar arasındaki korelasyon, “sınıflar içi korelasyon” (intra-class correlations) tekniği ile hesaplanmıştır (Akt. Çağdaş,1997:145).
Bu hesaplamalar sonucunda hakem değerlendirmleri arasındaki işbirliğine dayalı davranışlar için r: .82, sosyal ilişkilere ait davranışlar için r: .76, tutarlılk katsayıları bulunmuştur. Bu değerlendirmeler arasındaki korelasyonun yüksek oluşu, bu ölçeğin güvenirliği için önemli bir kanıt olarak kabul edilmiştir. “DDÖ” nün güvenirliği ile ilgili ikinci çalışma da testin aralıklı tekrarı şeklinde yapılmıştır. İki uygulamadan elde edilen davranış dereceleme puanları arasında işbirliğine dayalı davranışları için r: .79; sosyal ilişkilere ilişkin davranışları için r: .81, tutarlılık katsayıları elde edilmiştir. Özgüven’in iki alt ölçekten elde ettiği değişmezlik katsayıları ile yeni geliştirilen “DDÖ” nün iki alt ölçeğinden elde edilen tutarlık katsayılarının birbirine çok yakın olması, geliştirilen ölçeğin güvenirliği için önemli bir dayanak kabul edilmiştir.
Testin aralıklı tekrarı tekniği ile yapılan iki gözlemde, r: .79 güvenirlik katsayısı elde edilmiştir (Çağdaş,1997: 144, 145).
“DDÖ” nün Geçerliği
Ölçeğin geçerlik çalışmasında, Çocuk Gelişimi ve Psikoloji alanında doktora düzeyinde ders vermiş ve çalışma yapmış 5 uzman, ölçeği oluşturacak maddelerdeki davranışların seçiminde görünüş ve kapsam geçerliği bakımında yardımcı olmuşlardır. Bu hakemlerin değerlendirmeleri arasındaki yüksek tutarlılık, ölçeğin mantıksal geçerliği için önemli bir kanıt olmuştur (Çağdaş,1997: 146)
3.Kişisel Bilgi Formu
Anne baba ve çocuklara ilişkin bilgileri elde etmek için kişisel bilgi formu kullanılmıştır (Ek 3). Araştırmacı tarafından geliştirilen formda, çocuğun yaşı, cinsiyeti, doğum sırası, kardeş sayısı, okulöncesi eğitim kurumuna devam süresi, okul dışında ilgilendiği bir etkinlik, okulöncesi eğitim kurumuna başlamadan önce bakımını üstlenen kişi, evde bilgisayar ya da atari ile geçirdikleri süre, evde
formundaki sorular ebeveynler tarafından cevaplanmıştır.
Verilerin Toplanması
Veri toplama işlemi 24.04.2006 tarihinde başlayıp 09.06.2006 tarihinde sona ermiştir. Öncelikle Milli Eğitim bakanlığının internetteki http://sgb.meb.gov.tr
adresinden Ankara ili, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na ve Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı özel okul öncesi eğitim kurumlarındaki toplam öğrenci sayıları alınmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okulların isimleri ve adresleri Ankara il Milli Eğitim Müdürlüğü Özel Ögretim-Okullar Bölümü’nden, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na bağlı okulların isimleri ve adresleri ise kurumun internetteki http://www.shçek.gov.tr adresinden alınmıştır. Bu yolla elde edilen adreslerden yola çıkılarak hangi ilçede kaç okul olduğu tespit edilmiştir. Araştırma izni için yapılan görüşme sonucunda kurumlar direk okullara yönlendirmiştir. Araştırma kapsamına alınan öğretmenlerin hizmet verdiği okulların idarecileri ile görüşülmüş, araştırma hakkında bilgi verilmiş ve öğretmenler ile görüşmek için randevu alınmıştır. Ardından öğretmenler ile görüşülmüş “DDÖ” nün nasıl doldurulacağı anlatılmış, doldurmaları için 5 hafta süre verilmiştir. “EKDDÖ” ve kişisel bilgi formunun doldurulması için, öğretmen aracılığı ile anne-babaların önceden belirlenen gün ve saatte okula birlikte gelmeleri istenilmiştir. Belirlenen gün ve saatte, okulda gösterilen uygun bir yerde, araştırmacı tarafından gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra uygulama tamamlanmıştır.Ancak anne ya da babadan herhangi birinin gelmediği durumlarda, “EKDDÖ” yönergesi ile birlikte, gelen ebeveyn aracılığı ile diğer ebeveyne ulaştırılmıştır. Okula servis ya da başka biri aracılığı ile gelen çocukların ebeveynlerine ise, önce telefon görüşmesi ile çalışma açıklanmış ve yine yönergesi ile birlikte “EKDDÖ” ve kişisel bilgi formu, çocuğu okula getiren aracı tarafından ulaştırılmıştır. Ardından öğretmen aracılığı ile geri alınmıştır.
haline getirilmiştir. Çalışmada elde edilen veriler SPSS 12.0 paket programı yardımı ile değerlendirilmiştir. İki gruplu karşılaştırmalarda Parametrik olmayan testlerden Man-Whitney testi, üç gruplu karşılaştırmalarda ise Kruskall-Wallis testi kullanılmıştır. Değişkenler arası ilişkiye Spearmen korelasyon analizi ile bakılmıştır. Anlamlılık seviyesi olarak 0.05 kullanılmış olup, p<0.05 olması durumunda anlamlı farklılığın olduğu, p>0.05 olması durumunda anlamlı farklılığın olmadığı belirtilmiştir.
Bu bölümde öncelikle frekans dağılım tabloları verilmiştir. Frekans dağılım tablolarında çocuğun kardeş sayısı, okulöncesi eğitim kurumuna devam süresi, okulöncesi eğitim kurumuna başlamadan önce bakımını üstlenen kişi, evde bilgisayar ya da atari ile geçirdikleri süre, evde televizyon karşısında kalma süresi, anne- babanın yaşı, öğrenim düzeyi, çalışıyor ise meslek alanı, bir gün içinde (okul ve uyku zamanları dışında) çocuk ile aktif olarak ilgilendikleri süre ile ilgili kişisel bilgilerde elde edilen bazı n değerleri çok düşük olduğu için, kendi içerisinde birleştirme yapılmıştır. Çocuğun okul dışında ilgilendiği etkinlik değişkenininin n değerlerinde ise, istatiksel işlem yapılırken “var” ve “yok” şeklinde birleştirme yapılmıştır.
4 yaş 48 47.5 5 yaş 53 52.5 Yaş Toplam 101 100.0 Kız 47 46.5 Erkek 54 53.5 Cinsiyet Toplam 101 100.0 İlk çocuk 79 78.2
Ortanca ya da ortancalardan biri 4 4.0
Son çocuk 18 17.8 Doğum sırası Toplam 101 100.0 Tek çocuk 65 64.4 1-2 kardeş 36 35.6 Kardeş sayısı Toplam 101 100.0 1 yıl 50 49.5 1 yıldan fazla 51 50.5
Okul öncesi eğitim kurumuna devam süresi
Toplam 101 100.0
Yok 81 80.2
Bale, jimnastik v.b. 5 5.0 Futbol, voleybol, basketbol v.b. 2 2.0 Müzik, resim 13 12.9
Okul dışında ilgilendiği bir etkinlik
Toplam 101 100.0
Anne-baba 39 38.6
Yakın akraba 39 38.6
Bakıcı 23 22.8
Okul öncesi eğitim kurumuna başlamadan önce bakımını üstlenen kişi
Toplam 101 100.0
Hiç 41 40.6
Sadece hafta sonları 28 27.7 Haftada birkaç gün 19 18.8 Her gün yarım saatten fazla 13 12.9
Evde bilgisayar ya da atari ile geçirdikleri süre
Toplam 101 100.0
1 saatten az 23 22.8
1-2 saat 55 54.5
3-4 saat ve fazlası 23 22.8
Evde televizyon karşısında kalma süresi
Toplam 101 100.0
Tablo 3 incelendiğinde, araştırmaya katılan çocuklarının %47.5’inin 4 yaşında, % 52.5’inin ise, 5 yaşında olduğu görülmektedir. Çocukların %46.5’i kız ve %53.5’i erkektir. Çocukların doğum sırasına bakıldığında %78.2’sinin ilk çocuk, %17.8’ inin ise, son olarak doğan çocuk olduğu görülmektedir. Araştırmaya alınan çocuklardan %64.4’i tek çocuk iken, %35.6’sı 1-2 kardeştir. Çocukların okul öncesi eğitim kurumuna devam süresi incelendiğinde; %49.5’inin 1 yıl, %50.5’ inin ise 1 yıldan fazla devam ettiği görülmüştür. Çocukların okul dışında ilgilendiği etkinlikler incelendiğinde; %80.2’sinin ilgilendiği hiçbir etkinliğin olmadığı, %5.0’inin bale, jimnastik v.b. ile ilgilendiği % 2.0’sinin futbol, voleybol, basketbol v.b. ile
%38.6’sının yakın bir akrabası tarafından bakıldığı, %22.8’inin bakıcı tarafından bakıldığı gözlenmiştir. Çocukların evde bilgisayar ya da atari ile geçirdikleri süre durumu incelendiğinde; %40.6’sının hiç süre geçirmediği, %27.7’sinin sadece hafta sonları, %18.8’inin haftada birkaç gün, %12.9’unun ise her gün yarım saatten fazla süre geçirdiği gözlenmiştir. Son olarak çocukların evde televizyon karşısında kalma süreleri incelendiğinde; %22.8’inin günde 1 saatten az, %54.5’inin 1-2 saat arası, %22.8’inin 3-4 saat ve fazla kaldığı görülmektedir.
Toplam 101 100.0 < 35 yaş 52 51.5 36- 40 yaş arası 34 33.7 > 41 yaş 15 14.9 Babanın yaşı Toplam 101 100.0 5-10 yıl arası 78 77.2 11-15 yıl arası 18 17.8 16-20 yıl arası 4 4.0 20 yıldan fazla 1 1.0 Evlilik süresi Toplam 101 100.0 İlkokul mezunu 3 3.0 Ortaokul mezunu 3 3.0 Lise mezunu 42 41.6 Ön lisans mezunu 20 19.8 Lisans mezunu 30 29.7
Yüksek lisans mezunu 3 3.0
Annenin öğrenim düzeyi
Toplam 101 100.0 İlkokul mezunu 2 2.0 Ortaokul mezunu 6 5.9 Lise mezunu 31 30.7 Ön lisans mezunu 12 11.9 Lisans mezunu 39 38.6
Yüksek lisans mezunu 11 10.9
Babanın öğrenim düzeyi
Toplam 101 100.0
Çalışıyor 84 83.2
Çalışmıyor 17 16.8
Annenin çalışma durumu
Toplam 101 100.0
Çalışıyor 100 99.0
Çalışmıyor 1 1.0
Babanın çalışma durumu
Toplam 101 100.0
Kamu kuruluşunda memur 39 38.4 Kamu kuruluşunda işçi 9 8.9
Serbest meslek 13 12.9
Emekli ve diğer (seyyar satıcı v.b.) 23 22.8
Anne çalışıyor ise meslek alanı
Toplam 101 100.0
Kamu kuruluşunda memur 35 35.0 Kamu kuruluşunda işçi 6 6.0
Serbest meslek 42 42.0
Diğer (seyyar satıcı v.b.) 17 17.0
Baba çalışıyor ise meslek alanı
Toplam 100 99.0
1-2 saat arası 35 34.7
3-4 saat arası 40 39.6
5 saat ve daha fazlası 26 25.7
Annenin bir gün içinde çocuk ile aktif olarak ilgilendiği süre
Toplam 101 100.0
1-2 saat arası 64 63.4
3 saat ve daha fazlası 37 36.6
Babanın bir gün içinde çocuk ile aktif olarak
ilgilendiği süre Toplam 101 100.0
Tablo 4 incelendiğinde, araştırmaya katılan annelerin %32.7’sinin 30 yaşından küçük olduğu, %46.5’inin 31-35 yaş arası olduğu, %20.8’inin ise, 36 yaşından büyük olduğu gözlenmiştir. Babaların yaş dağılımı incelendiğinde;
%17.8’ inin 11-15 yıl arası evli olduğu görülmektedir. Çocukların annelerinin öğrenim durumlarına bakıldığında; %41.6’sı lise mezunu, %19.8’ i ön lisans mezunu ve %29.7’ si lisans mezunudur. Babalarının öğrenim durumlarına bakıldığında; %5.9’u ortaokul mezunu, %30.7 lise mezunu, %11.9’u ön lisans mezunu, %38.6’sı lisans mezunu %10.9’ u ve yüksek lisans ve üzeri düzeyde mezundur.
Araştırmaya alınan annelerin %83.2’si çalışmakta, %16.8’i ise çalışmamaktadır. Babaların ise %99.0’u çalışmaktadır. Anne ve babanın meslek alanları incelendiğinde; annelerin %38.4’ü bir kamu kuruluşunda memur, %8.9’u bir kamu kuruluşunda işçi, %12.9’u serbest meslekle uğraşmakta, %22.8’i emekli ve diğer (seyyar satıcı v.b.) bir meslek grubunda bulunmaktadır. Babaların ise %35.0’i bir kamu kuruluşunda memur, %6.0’sı bir kamu kuruluşunda işçi, %42.0’si serbest meslek sahibi, %17.0’si diğer (seyyar satıcı v.b.) meslek gruplarında bulunmaktadır. Annenin bir gün içinde çocuk ile aktif olarak ilgilendiği süre incelendiğinde; %34.7’sinin 1-2 saat arası, %39.6’sının 3-4 saat arası, %25.7’sinin 5-6 saat ve daha fazla ilgilendiği bulunmuştur. Babanın bir gün içinde çocuk ile aktif olarak ilgilendiği süre incelendiğinde; %63.4’ünün 1-2 saat arası %36.6’sının 3 saat ve daha fazla ilgilendiği bulunmuştur.
Ölçeği Boyutları
Ortanın altında gelişmiş 10 9.9
Orta gelişmiş 64 63.4
Ortanın üstünde gelişmiş 16 15.8
İşbirliği
Çok iyi gelişmiş 11 10.9
Ortanın altında gelişmiş 5 5.0
Orta gelişmiş 40 39.6
Ortanın üstünde gelişmiş 49 48.5
Sosyal ilişkiler
Çok iyi gelişmiş 7 6.9
Tablo 5’de verilen dört-beş yaş çocuklarının davranışlarını derecelendirme ölçeği incelendiğinde, işbirliği boyutu açısından %9.9’u ortanın altında gelişmiş, %63.4’ü orta gelişmiş, %15.8’i ortanın üstünde gelişmiş ve %10.9’u çok iyi gelişmiş iken sosyal ilişkiler boyutunda %5.0’i ortanın altında gelişmiş, %39.6’sı orta gelişmiş %48.5’i ortanın üstünde gelişmiş, %6.9’ u çok iyi gelişmiştir.
Tablo 6:Çocukların Davranış Derecelendirme Ölçeği’nden Elde Ettikleri Ortalama Puanların Yaşlarına Göre Man Whitney Testi Sonuçları
Davranış Derecelendirme Ölçeği Boyutları Yaş N X S Sıra Ortalaması Man Whitney P 4 48 59,167 12,491 54,510 İşbirliği Ölçeği Toplam Puanı 5 53 57,170 12,700 47,821 1103,5 0,251 4 48 65,792 8,500 51,781 Sosyal İlişkiler Ölçeği Toplam Puanı 5 53 65,717 10,184 50,292 1234,5 0,798
Tablo 6 incelendiğinde, çocukların DDÖ’nin hem işbirliği hem de sosyal ilişkiler boyutlarından elde ettikleri ortalama puanlarında yaşlarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı ortaya çıkmıştır (P>0.05).
Çimen (2000), Ankara’da üniversite anaokullarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının psiko-sosyal gelişimlerini incelediği çalışmasında, çocukların psiko- sosyal özelliklerini saptayabilmek amacıyla “Uyumsal Davranış Ölçeği”ni kullanmıştır. Araştırma sonucunda, yaş değişkeninin çocuğun psiko-sosyal gelişiminde etkili olduğunu bulmuştur. Buna göre, beş yaşındaki çocukların bağımsız faaliyet gösterebilme, kendi kendini yönetme puanı ile genel puanının altı yaşındaki çocuklardan daha düşük olduğunu bulmuştur.
Gizir (2002), anaokuluna devam eden 4-5 yaş çocuklarında sosyal davranışlarının gelişimi ile benlik saygısı arasındaki ilişkiyi incelediği çalışmasında, Davranış Derecelendirme Ölçeği’nden elde ettiği sonuca göre, yaş değişkeninin işbirliği ve sosyal ilişkiler boyutlarında önemli olduğunu bulmuştur. Sonuç olarak, beş yaşındaki çocukların puan ortalamalarının dört yaş çocuklarının puan ortalamalarından yüksek olduğu saptanmıştır.
Baran (2005), 4-5 yaş çocuklarının sosyal davranışlarını ve aile ortamlarını incelediği çalışmasında kullandığı Davranış Derecelendirme Ölçeği’nden elde ettiği
Örnekleme alınan çocukların DDÖ’den elde ettikleri ortalama puanların cinsiyetlerine göre Man Whitney testi sonuçları Tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 7: Çocukların Davranış Derecelendirme Ölçeğinden Elde Ettikleri Ortalama Puanların Cinsiyetlerine Göre Man Whitney Testi Sonuçları
Davranış Derecelendirme
Ölçeği Boyutları Cinsiyet N X S Sıra Ortalaması Man Whitney P Kız 47 58,213 11,611 53,160 İşbirliği Ölçeği
Toplam Puanı Erkek 54 58,037 13,471 49,120 1167,5 0,489 Kız 47 64,915 7,627 46,851
Sosyal İlişkiler Ölçeği
Toplam Puanı Erkek 54 66,481 10,685 54,611 1074 0,184
Tablo 7 incelendiğinde, çocukların DDÖ’nin hem işbirliği hem de sosyal ilişkiler boyutlarından elde ettikleri ortalama puanlarında cinsiyetlerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı ortaya çıkmıştır (P>0.05).
Tokol (1996), 3-6 yaş dilimleri arasında yer alan, okul öncesi eğitim alan 69, almayan 69 olmak üzere toplam 138 çocuk ile yaptığı çalışmada, çocukların gelişim düzeylerini saptamak amacı ile Ankara Gelişim Tarama Envanteri kullanmıştır. Sonuç olarak sosyal beceri yönünden kız ve erkek çocukları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulamamıştır. Bu sonuç araştırma bulgusunu destekler niteliktedir.
Çimen (2000), çalışmasında, psiko-sosyal gelişimde cinsiyet değişkeninin etkili olduğunu bulmuştur. Araştırmada kızların bağımsız faaliyet gösterebilme ve sorumluluk puan ortalamalarının erkeklerden yüksek olduğu saptanmıştır.
Gizir (2002), çalışmasında çocukların cinsiyetinin sosyal ilişkiler boyutunda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığa neden olduğunu tespit etmiştir. Sonuç olarak, kız çocuklarının sosyal ilişkiler boyutundan aldıkları puan ortalamalarının erkeklere oranla daha yüksek olduğunu bulmuştur.
çocuklarının “Marmara Gelişim Ölçeği Sosyal Gelişim Alt Ölçeği” nden aldıkları puanlar erkeklere göre daha yüksektir.
Baran (2005), 4-5 yaş çocuklarının sosyal davranışlarında cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılık olmadığını ortaya çıkarmıştır. Bu sonuç araştırma bulguları ile tutarlılık göstermektedir.
Araştırmada da DDÖ işbirliği ve sosyal ilişkiler boyutları cinsiyete göre farklılık göstermemektedir. Bu sonucun nedeni, günümüzde yetişkinlerin cinsiyet ayrımı yapmaksızın, çocuklarını sosyal ilişkilerinin güçlenmesi ve işbirliği yapmaları yönünde desteklemeleri olabilir.
Örnekleme alınan çocukların DDÖ’den elde ettikleri ortalama puanların kardeş sayılarına göre Man Whitney testi sonuçları Tablo 8’de verilmiştir.
Tablo 8: Çocukların Davranış Derecelendirme Ölçeğinden Elde Ettikleri Ortalama Puanların Kardeş Sayılarına Göre Man Whitney Testi Sonuçları
Davranış Derecelendirme Ölçeği Boyutları Kardeş Sayısı N X S Sıra Ortalaması Man Whitney P Tek Çocuk 65 58,369 11,258 52,746 İşbirliği Ölçeği
Toplam Puanı 1-2 Kardeş 36 57,667 14,830 47,847 1056,5 0,420 Tek Çocuk 65 65,000 8,368 49,008
Sosyal İlişkiler Ölçeği Toplam
Puanı 1-2 Kardeş 36 67,111 10,959 54,597 1040,5 0,358
Tablo 8 incelendiğinde, çocukların DDÖ’nin hem işbirliği ve hem de sosyal ilişkiler boyutlarından elde ettikleri ortalama puanlarında kardeş sayısına göre istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı ortaya çıkmıştır (P>0.05).
Bu bulguya paralel olarak Baykan ve arkadaşları (1995), Ankara’da farklı sosyo-ekonomik düzeydeki 0-6 yaş çocuklarının gelişim durumlarının incelenmesi üzerine yaptıkları çalışmanın sonucunda, kardeş sayısı değişkeni ile sosyal duygusal gelişim arasındaki ilişkiyi önemsiz bulmuşlardır.
fazla kardeşi olanlara göre daha düşük olduğu bulunmuştur.
Sarı (2007)’da anasınıfına devam eden 5-6 yaş grubu çocukların annelerinin çocuk yetiştirme tutumlarının, çocuğun sosyal uyum ve becerilerine etkisinin incelenmesi konulu yaptığı araştırma sonucunda, kardeş sayısının çocuğun sosyal uyumunda fark yaratmadığını belirlemiştir. Bu çalışma da araştırmanın bulgusunu desteklemektedir.
Araştırmada da kardeş sayısı değişkeninin DDÖ işbirliği ve sosyal ilişkiler boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yaratmadığı bulunmuştur. Ancak 1-2 kardeş olma durumunda sosyal ilişkiler boyutlarında ortalamalarının yükseldiği görülmektedir. Kardeş sayısı değişkeninin araştırma sonucunda anlamlı bir farklılık yaratmamasının nedeni, ebeveynlerin tutumu, kardeşlerin yaşı, aradaki yaş farkı, cinsiyeti ya da kardeşler ile kurulan ilişkinin niteliği olabilir.
Örnekleme alınan çocukların DDÖ’den elde ettikleri ortalama puanların okul öncesi eğitim kurumuna devam etme sürelerine göre Man Whitney testi sonuçları Tablo 9’da verilmiştir.
Man Whitney Testi Sonuçları Davranış Derecelendirme Ölçeği Boyutları Okul Öncesi Eğitim Kurumuna Devam Süresi N X S Sıra Ortalaması Man Whitney P 1 Yıl 50 57,680 11,515 52,190 İşbirliği Ölçeği
Toplam Puanı 1 Yıldan Fazla 51 58,549 13,642 49,833 1215,5 0,686 1 Yıl 50 63,360 10,119 43,630
Sosyal İlişkiler Ölçeği Toplam