“Çocuk bireylerin”21 gelişim sürecinde sanat eğitimi, önemli bir yer teşkil etmektedir. Çocuğun sağlıklı bir eğitim süreci geçirebilmesi için verilen eğitim, zihinsel aynı zamanda, sezgisel, algısal içerikli olmalıdır. Sanat eğitimi özellikle de bireyin duygusal gelişiminde etkili bir yere sahiptir. Çocuğun kendisini dışa vurmasında, duygularını diğer insanla açmasında en önemli araçtır. Sanatsal etkinliklerle kendisini ifade eden çocuk, hem enerjisini boşaltmış, hem de yaratma hazzını yaşayarak motive olmuş olur. Bu nedenle, eğitimde çocuğun kendisini anlatabileceği ve böylelikle rahatlayacağı, ama aynı zamanda da çok yönlü kazanımlar elde edebileceği bir ders gereklidir. Fakat, resim-iş dersinin sadece rahatlama dersi olarak algılanması da yanlıştır. Çünkü sanatsal aktivitelerde çocuk rahatlarken, aynı zamanda da belirli tavır, tutum, alışkanlıklar kazanır, güzeli özgünü, estetik olanı düşünmek, aramak, bulmak, uyuma ve bütünlüğe ulaşmak gibi düşünsel ve eylemsel çabalar gösterir.22 Çocuğun yaratma ihtiyacını ve izlenimlerini yeniden yaşama olanağı sağlar.23
Çocuklar resim yaparak bir eşyayı, bir olayı, bir düşünceyi kâğıt üzerine çizgi ve renklerle canlandırmaktan hoşlanır, duygu ve düşüncelerini resimle anlatan çocuk daha istekle çalışır, güven duygusu artar.24
Sanat eğitimi sırasında çocuk, yapmış olduğu etkinlikler yoluyla, bakmayı, dokunmayı öğrenerek, değişik malzemeleri tanıma fırsatı bulur, kendi yeteneklerinin farkına varır, duygularını, görüşlerini malzemeye aktarırken yeni deneyimler kazanır, nesneler arasında ilişki kurarak senteze ulaşmayı öğrenir, yeni anlatım yolları geliştirir, çevresindeki olaylara farklı gözle bakmayı öğrenir, karşılaştığı problemleri daha esnek
21 Atan, Ahmet, “Çocuk Gelişiminde Resim Eğitiminin Yeri”, http://www.ahmetatan.com/mak-cocukgel.htm, 18.02.2006.
22 Etike, Serap, Sanat Eğitimi Yazıları, 1.baskı, İlke Kitabevi Yayınları, y.y., 1995, s.15.
23 Bingöl, Cemal, Resim Nedir? Nasıl Yapılır, Nasıl Öğretilir, 1. basım, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1975, s.18.
24 Sezer, a.g.e., s.4.
çözer, sanatçı ve sanat eserleri ile kendisi arasında bir bağ kurmaya başlayarak daha iyiye, daha güzele doğru gelişim gösterir, araştırma, bulma, sınama ve yeniden kurma gibi yaratıcı süreçlerle, varolan yetilerini geliştirir.25 Örneğin çocuktan soyut kavramları anlatmasını istediğimizde çocuk, bu kavramları elindeki malzemeyle ilişkilendirir, kavramlarla nesneleri bütünleştirir, denemeler yapar, irdeler, yaparak yaşayarak öğrenir ve bu öğrendiklerini sentezleyerek daha kolay anlamlandırabilir. Kendini ifade etme, eleştirel ve yaratıcı düşünme, sanat aracılığıyla iletişim kurma, problem çözme, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma, girişimcilik, sorumluluk alma, başladığı işi bitirme, görsel okuma, kişisel ve sosyal değerlere önem verme gibi becerileri kazanır.26
Sanat eğitimi ile bütün çocukların sanatçı olması yada sanattan eşit olarak zevk alması mümkün değildir. Bütün çocuklar farklı ilgi alanlarına sahiptirler ve farklı alanlara dağılacaktırlar. Fakat önemli olan, bu süreçte çocukların zihinsel, sosyal, duygusal gelişimlerinin sağlıklı bir biçimde tamamlanması ve yaşamlarının zenginleşmesidir. Sanat eğitimi ile çocuğun elde ettiği kazanımlar, bunu sağlayacak uygun yapıya sahiptir.
Sanatsal etkinlikler, çocuğun duyusal algısını teşvik ederek dünyayı öğrenmesini, hissetmesini sağlar. Görsel, sezgisel, kinestetik ve dokunsal nitelikler sanata özgüdür ve sanat yoluyla çocuğa kazandırılır. Sanat eğitimi çocuğun, sembolize etme, tasvir etme deneyimlerini öğrenmesine, onların içinde yeni anlamlar, yeni hisler, problemlere alternatif çözümler bulmasına yardım eder. Diğer insanların yaptıklarına saygı duymayı, verilen emeğe değer vermeyi öğretir. Sanatsal aktivitelerin esnek olması, geniş standartlar sunması, çocukların yaşamlarına farklı açılardan katkılar sağlar. Çeşitli sanatsal grup aktivitelerine katılmak, onlara, bir topluma ait olma hissi kazandırır. Bir grubun üyesi olma, karşılıklı olarak ortak zevk alma yolu bulma doyumunu sağlar. Sanat çocuğun dünyasını genişletir. Sezgileri ile anlamalarını ve sezgilerini kullanmalarını öğretir. Dünyaya ve sanata karşı duyarlılıklarını arttırır. Bu
25 Gel, Yücel, “Sanat Eğitimi Ve Yaratıcılık”, Türkiye Sanal Eğitim Bilimleri Kütüphanesi, http://www.eğitim.aku.edu.tr/gel.htm, 18.02.2006.
26 Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı:(1-8. Sınıflar), a.g.e., s.10.
zevkleri tadan çocuk, sanatı yaşamının bir parçası haline getirebilir ve daha mutlu bir kişilik yapısına kavuşabilir.27
“Sanat eğitimi, genel düzeyleri nasıl olursa olsun tüm toplumlar ve ülkeler için kaçınılmaz bir gereksinimdir. Hızla gelişen, sanayileşen, kentleşen toplumların bireylerinde görülen ruhsal rahatsızlıkların arttığı ve bunların kökenlerinde makineleşmenin yattığı, tekdüze hızlı yaşam ve elektronik cihazların egemen oluşu, kişilerin deşarj olma olanaklarını kısıtlayabilmektedir.”28 Sanat eğitimi bu yeni dünya düzeninde, bireylerin ruh sağlığına yardımcı olucu ve üretme zevkini tattırıcı bir yol olarak görülmelidir. Özellikle de günümüzde teknoloji ile oldukça fazla iç içe olan çocuğun sosyalleşmesine, çevresine uyum sağlamasına katkıda bulunmak için, sanat eğitimi önemli bir yol olarak değerlendirilmelidir. İyi bir sanat eğitimi, bireyin ruhsal sağlığı, dolayısıyla da toplumun ruh sağlığı için bu gereklidir. Dewey’e göre de bireyin çevresi ile ilişkilerinde dengeli, sabırlı, uyumlu olması en temel gereksinimidir ve bu gereksinim, eğitim ile sağlanabilir.29
Herbert Read, sanat ve eğitimin gerekliliğini anlatırken; sanatsız toplumların dengelerini kaybettiklerini belirtmiştir.30 Görülüyor ki, sanat eğitimi bireysel olduğu kadar, toplumsal açıdan da bir zorunluluktur. Ülkemizde giderek düzeysizleşen kültür ortamı, daha iyi bir yaşam ve güzel bir çevre için, sanat eğitimi, toplumumuz için daha da önemlidir.31
Sanat eğitiminin gerekliliğinden söz ederken, sanatın gerekliliği düşüncesi de öne çıkmaktadır.32 Çünkü okullarda verilecek sanat eğitimi ile, bireylerde sanat bilinci oluşturmak mümkün olacak ve sanatın gerekliliğine inanan ve ona sahip çıkan bireyler yetiştirilebilecektir. Birey ve toplum için sanatın önemini ve gerekliliğini anlatmak,
27 Bowman, Barbara T., “The Arts And Development”, Early Childhood Creative Arts, American Alliance For Health Physical Education, Reston, Virgini, 1991, ss.3-8, s.3 vd.
28 Artut, a.g.e., s.105.
29 Kırışoğlu, a.g.e., s.18.
30 Artut, a.g.e., s.105.
31 Kırışoğlu, a.g.e., s.1.
32 Çetin, Turan, “Sanat Eğitimin Gerekliliği Üstüne”, Türkiye’de Sanat Eğitimi Ve Öğretmen Yetiştirme:
Gazi Üniversitesi’nin Eğitimde 75. Yılı Sanat Eğitimi Sempozyumu, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Matbaası, Ankara, 2002, ss.205-209, s.205.
sanat eğitimi yolu ile mümkün olacaktır. Daha anlamlı bir dünyaya geçmek için de bu çaba gereklidir.33
Sanat eğitimi ile birey, estetik bir bakış açısına, beğeniye sahip olur. Seçici davranmayı, güzeli çirkinden ayırmayı, çevresini ve yaşadığı toplumu daha güzel ve yaşanabilir kılmayı öğrenir. Bu da gelişmiş ve ileri bir toplum olmanın gerekliliğidir.
Zafer Gençaydın’ın da belirttiği gibi; estetik eğitimden yoksun bırakılan insan tipleri gelecekte toplumlar için tehlike oluşturabilmektedir.34 Bu nedenle sanat eğitimi, gelecek nesiller için son derece etkili verimli bir yatırımdır.35 Çünkü sanatsal bir yapıyla donatılmış bireyler kültürel kalkınmayı, kültürel kalkınmada beraberinde ülke kalkınmasını getirecektir.36