Eğitim ve Meslek Durumu

GümüĢhane ilinde okuma yazma oranlarına bakıldığında erkeklere göre kadınların okuma yazma oranları daha düĢüktür (Bostancı, 2004: 890). Kadınların bununla birlikte çalıĢma sahasına katılma oranları da erkeklere göre düĢüktür.

GümüĢhane ilinde iĢ imkanının az oluĢu, kadının erkeğe oranla iĢ hayatında daha geride kalmasına neden olmuĢtur. Son yıllarda GümüĢhane ilinin kalkınmasına yönelik hazırlanan stratejik planlar içerisinde; kadınlara eĢit imkanların sunulması, eğitim seviyelerinin yükseltilmeye çalıĢılması ve aynı zamanda kadınların statüsünün yüksek yerlere girmelerini sağlamakda yer almaktadır. Bunun için de öncelikli olarak okur- yazarlık ve beraberinde eğitim seviyelerinin yükseltilmesi hususları hedef alınmıĢtır (ĠÖĠ, 2010-2014: 62).

GümüĢhane ilinde iĢ hayatına katılabilecek 12 yaĢın üstündeki nüfusun oranı toplamda bakıldığında, % 63 iken bu durum kadınlar ile erkekler arasında oransal olarak farklılaĢmaktadır. Bu oranları ise erkeklerde; % 69 iken, kadınlarda ise % 57‟ dir. % 69 luk oran içinde erkeklerin katılma oranı GümüĢhane merkezde % 50 iken, kadınlardaki % 57‟ lik katılma oranı içinde kadınların katılma oranı % 7‟ dir. Bu oranla da GümüĢhane ilinde kadının çalıĢma sahasına girme oranının oldukça düĢük olduğu görülecektir (DĠE, 2000: 107).

GümüĢhane ili iĢ imkanlarının dar olduğu bir ildir. Bu anlamda çalıĢma sahalarının kısıtlılığı da özelllikle eğitim seviyeleri düĢük olan annelerin, bu sahalarda aktif olarak yer almalarını olumsuz etkilemiĢtir. Bu anlamda GümüĢhane ilindeki iĢletme sayıları aĢağıdaki tabloda gösterilmiĢtir.

Tablo 3.3. DOKAP Bölgesi GümüĢhane Ġli 2013 Yerel ĠĢletme Sayıları

Ġl ĠĢletme sayıları

GümüĢhane 1.158

Kaynak: TÜĠK, DOKAP Eylem Planı (2014-2018) kayıtlarından derlenmiĢtir. (Akt; TÜĠK, 2014-2018:

35).

GümüĢhane ilinde bu verilerden hareketle iĢletme sayılarının yetersiz olduğunu söylemek mümkün olacaktır. Var olan iĢletmelerde öne çıkan alanlar ise gıda ürünleri ve içecek imalatlarında, madencilik ve taĢocakçılığında ve en son olarak kimyasal madde ve ürünlerin imalatlarında daha fazla yoğunlaĢıldığı görülmüĢtür (Devlet Planlama TeĢkilatları [ DPT],2006: 238).

26 Katılımcı anne ile gerçekleĢtirdiğimiz görüĢmelerin sonucunda eğitim ve meslek durumlarını değerlendirecek olur isek 13 çalıĢan katılımcımızdan 6‟sının lisans mezunu olduğu, 2‟sinin ön lisans mezunu olduğu, 2‟sinin lise, 2‟sinin ortaokul, birinin ise ilkokul mezunu olduğu öğrenilmiĢtir.

13 çalıĢmayan anne katılımcımızdan, 1‟inin lisans mezunu, 2‟sinin ön lisans mezunu, 5‟inin lise mezunu, 1‟inin ortaokul mezunu, 4‟ünün de ilkokul mezunu olduğu öğrenilmiĢtir. Bu anlamda çalıĢan anne katılımcılarımızın çalıĢmayan anne katılımcılarımıza göre eğitim seviyelerinin daha yüksek olduğunu söylemek doğru olacaktır.

ÇalıĢan annelerde göze çarpan bulgu, çalıĢan annelerin, eğitim seviyeleri ile çalıĢtıkları alanlar arasında bir paralelliğin olmasıdır. ÇalıĢan anne katılımcıların meslek ve eğitim eĢleĢtirmelerine bakıldığında, lisans mezunu olan katılımcıların, hemĢire memur, müdür, öğretmen, sosyolog olarak çalıĢtığı, ön lisans mezununun memur olarak çalıĢtığı, lise mezunlarının, bulaĢıkçı ve sekreter olarak çalıĢtıkları, ortaokul mezununun lokantaya yemek yapımı ve bitkisel ürün sattığı, ilkokul mezunlarının ise hizmetli ve bebek bakıcılığı yaptıkları öğrenilmiĢtir. AĢağıda çalıĢan anne katılımcılarımızın bazılarının eğitim ve meslek durumlarını ifade eden görüĢlerine yer verilmiĢtir.

“Ortaokul mezunuyum. Lokantaya yemek hazırlıyorum. Dükkana evde yemek yapıp gönderiyorum. Ne kadar? 450 tl gibi gelir elde ediyorum. Bir de Ersa var ya bitkisel ürün işte onlardan satıyorum. Bu ay başladım. İlk buna da…”(K/3: 25, Evli, Ortaokul, Yemek Yapımı ve Bitkisel Ürün Satıcılığı, Erzincan, Gurbetçi, Zengin )

“İlkokul mezunuyum. Kendi evimde çocuk bakıyorum. Ne benimkini ondan ayırırım ne de o çocuğu benimkinden ayırıyorum. Kendi evimde çalışıyorum.”(K/1: 36, Evli, İlkokul, Bebek Bakıcısı, Trabzon, Gümüşhaneli, Zengin )

“Üniversite mezunuyum. Yazı işlerinde Müdür olarak çalışıyorum. Daha önce farklı alanlarda da çalıştım.” (K/10: 35, Evli, Lisans, Müdür, Trabzon, Gurbetçi, Zengin)

“Ön lisans ama üniversiteyi bitirmek üzereyim. Memurum. Valilik Planlamada Kamu alanında çalışıyorum.” (K/7: 29, Lisans, Memur, Gümüşhane, Gümüşhaneli, Zengin)

ÇalıĢan annelerin görüĢmeler sırasında verdikleri cevaplardan elde edilen verilerde; eğitim seviyesinin çalıĢtıkları alanları etkilediği açıkça ortaya konulmuĢtur.

Diğer bir önemli husus ise annelerin çalıĢıp çalıĢmamaları ile eğitim durumları arasında iliĢkisinin olup olmadığı durumudur. ÇalıĢmayan annelerin eğitim seviyelerinin genel anlamda çalıĢan annelerin eğitim seviyelerine göre daha düĢük olduğu görülmüĢtür.

AĢağıda çalıĢmayan annelerin eğitim ve meslek durumlarına iliĢkin görüĢme verilerine yer verilmiĢtir.

“ İlkokul mezunuyum. Hayır çalışmıyorum. Daha önce evlenmeden önce bir ara Ak partinin bürosunda çalıştım. Evlendikten sonra hayır çalışmadım. Bir mesleki imkanım olsaydı çalışırdım. Düşünüyorum, mesela yani çocuğun istediğini, kıyafetleri alamıyorum. Bazen diyorum çalışırsam olursa işim çocuğuma daha iyi bir gelecek sağlarım. Diyorum.” (K/17: 25, Evli, İlkokul, Çalışmayan Anne, Sakarya, Gurbetçi, Yoksul)

“ Şu anda bebeğim var çalışamazdım. Ama mesleğim olsa çalışırdım. Hissetmiyorum. Çünkü ben eşimin maaşını alırdım diye düşündüm. Ya hissetmedim. Ama nasıl hissederdim. Keşke bende okusaydım da bir meslek sahibi olsaydım. O zaman çalışırdım” (K/26: 37, Dul, İlkokul, Çalışmayan Anne, Gümüşhane, Gümüşhaneli, Yoksul)

Katılımcılarla görüĢme esnasında elde edilen veriler yukarıda verilmiĢtir. Bu veriler doğrultusunda Ģu da söylenebilir. Özellikle çalıĢan annelerin eğitim seviyeleri yüksektir. Eğitim seviyelerinin yüksek olması, annelerin çalıĢma hayatına girip girmemesini de yakından etkilemiĢtir. ÇalıĢmayan annelerin söylemleri de bu doğrultuda olmuĢtur. Özellikle hem anne olması hem de çalıĢıyor olması kadına birçok sorumluluk yüklerken buna nazaran kadının bu durumu tercih etmesinde de seçici davranmasına neden olmuĢtur. ÇalıĢmayan annelerin çoğunluğu mesleki imkanları dahilinde çalıĢmayı tercih edecekleri yönünde görüĢler bildirmiĢtirler.

Bu duruma genel olarak bakıldığında, çalıĢmayan 13 katılımcıdan 3‟ünün mesleki imkanları olması halinde dahi çalıĢmayı istemediklerini, diğer 10 katılımcının ise mesleki imkanlarının bulunması halinde kesin olarak çalıĢacağı Ģeklinde görüĢleri alınmıĢtır. ÇalıĢmayan anne katılımcıların, çalıĢma isteğine iliĢkin görüĢlerine daha

önce yer verilmiĢtir. ÇalıĢmayan annelerde, çalıĢmayı istemediklerine iliĢkin anne görüĢüne aĢağıda yer verilmiĢtir.

“ Ben mi yok çalışmadım girmek istersem torpille felan babam iyi yerlerde gelebilirim. Bir yerlerde ama öyle fikir aklımdan geçmedi keşke okusaydım diye istesem bir yerlerde çalışırım. Çalışan anneler karşıyım. Yani çoluğu çocuğu zer sefil başkalarının elinde yedikleri belli değil, uyku saatleri değil mesela benim apartmanımda bir çocuk var sabah bakıyorum bakıcıya getiriyor. Çocuk 2 yaşında çocuk uykulu uykulu kafası bir o tarafa düşüyor. Bir bu tarafa. Yaz, kış getiriyor. Sıcak yatağından çıkıyo geliyo. Bakıcıya bırakıp gidiyo. Öyle bir çocuğum olsun da istemezdim. Yani böyle bir hayatım olsun istemezdim.” (K/18: 24, Evli, Ortaokul, Çalışmayan Anne, Ankara, Gümüşhaneli, )

Annelerin eğitim ve meslek durumlarının çocuk yetiĢtirmede, çocuğun sosyalleĢmesi sürecinde yakından iliĢkili olduğu, görüĢmecilerle ve katılımcılar yapılan görüĢme sırasında net bir Ģekilde fark edilmiĢtir. Bu iliĢki tüm araĢtırmanın her boyutunu detaylı olarak ortaya koyacaktır. SosyalleĢmenin bir bütün olması sebebiyle bu süreçte annenin eğitim ve özellikle meslek durumunun, bu sürecin her alanını etkilediği görülmüĢtür. Ġlerleyen bölümlerde annenin çalıĢıyor olup olmaması, mevcut durumla ayrı ayrı iliĢkilendirilerek ortaya konulacaktır.