Dolar Krizinin Cumhuriyet Gazetesindeki Sunumu

Cumhuriyet gazetesi 7 Mayıs 1924 yılında Yunus Nadi tarafından kurulmuştur.

O tarihten beri günlük gazete türünde basılmaya devam etmektedir. Aynı zamanda internet haberciliği de yapmaktadır. Sahibi Cumhuriyet Vakfı’dır. Web sitesinde paylaşılan künye bilgilerine göre Cumhuriyet Vakfı adına İmtiyaz Sahibi Alev Coşkun, Cumhuriyet gazetesi Genel Yayın Yönetmeni ise Aykut Küçükkaya’dır. Atatürkçü, sol görüşlü, sosyal demokrasi ve sekülerist bir eğilime sahiptir (cumhuriyet.com.tr, 2019).

Türk basınında muhalif bir safta yer almaktadır. Ayrıca hükümeti eleştiren haber içerikleriyle zaman zaman iktidarla karşı karşıya gelmektedir. Brunson olayı ile ilgili

121 Cumhuriyet gazetesi 24 Temmuz – 24 Ağustos 2018 tarihleri arasında toplam 46 habere yer vermiştir. Aşağıda Cumhuriyet gazetesinin, Türkiye – ABD arasında yaşanan krizi gazete haberlerine nasıl yansıttığı örnekler üzerinden analiz edilmiştir.

“Trump tehdit etti, döviz yine fırladı”, (7 Ağustos 2018) (Haber Başlığı) Dolar, ABD Başkanı Donald Trump'ın "İran'la iş yapan, ABD ile yapamayacak. Dünya barışı istiyorum, daha azını değil" tweet'inin ardından yeniden yükseldi. (Haber Girişi)

Doların yükselişinin Amerika’nın inisiyatifine bağlı olduğu vurgulanmıştır.

“Trump tehdit etti, döviz yine fırladı” başlığıyla piyasadaki olumsuz durum sunulmuş ve okuyucunun dikkati çekilmeye çalışılmıştır. Amerika ile yapılan ılımlı girişimlerin piyasalara yansıdığı ancak yaşanan en ufak bir gerilim sonrasında doların yükselişinin Amerika kaynaklı olduğu vurgulanmaktadır. Tutuklu olan Brunson’dan bahsederken isminin haberde Rahip Andrew Brunson olarak yer alması, gazetenin yaşanan krize ilişkin tutumunun bir yansıması olarak yorumlanabilmektedir. Piyasalarla ilgili sayısal verilere yer verilerek, yaşanan diplomatik trafiğin etkisi aktarılmaya çalışılmaktadır.

Gazete “ön mutabakat” ara başlığıyla diplomatik etkinin döviz piyasasına yansıması

“5.28’e geriledi” sayısal verisiyle aktarmıştır. Sayısal verilerle güvenilirlik arttırılmaya çalışılmıştır. Haberin devamına bakıldığında başlıkta verilen “döviz fırladı” cümlesinin olumsuz algısının aksine politik görüşmelerin piyasaya olumlu yansıdığı algısı yarattığı görülmektedir. “Döviz fırladı" söylemiyle panik duygusu yaratılmakta ve okuyucunun dikkati çekilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca Türk parasının değer kaybettiği algısı oluşturulmaktadır.

“Erdoğan: Onların doları varsa bizim de Allah'ımız var”, (10 Ağustos 2018) (Haber Başlığı)

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, gece geç saatlerde geldiği memleketi Rize'nin Güneysu ilçesinde hemşerilerine seslendi. Ülkede ekonomideki dalgalanmalar ve dolardaki artış konusunda mesajlar veren Erdoğan, "Onların dolarları varsa bizim de halkımız var, hakkımız var Allah'ımız var" dedi. (Haber Girişi)

Cumhuriyet gazetesi 10 Ağustos 2018 tarihli haberde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ekonomi gündemiyle ilgili yapmış olduğu değerlendirmelere yer vermiştir.

122 Haber başlığında Erdoğan’ın söylemlerinden “Onların doları varsa, bizim de Allah’ımız var” ifadesi alıntılanmıştır. Haber içeriğinin ekonomik temalı olması, gazetenin gündeminde ülke ekonomisinin öncelikli konumda olduğunu göstermektedir. Ara başlıklarda da Erdoğan’a ait, ülkenin durumuna ilişkin yaptığı olumlu açıklamalar tercih edilmiştir. Haber genelinde ekonomi vurgusu dikkati çekmektedir. Ancak “Onların doları varsa, bizim de Allah’ımız var” ifadesiyle okuyucuya “işimiz Allah’a kaldı”

mesajı olumsuz bir şekilde iletilmektedir. Bu söylem gazetenin muhalif ideolojisini yansıtmakta ve Erdoğan’a yönelik olumsuz ve etkisiz bir konum atfedilmektedir. Cümle ile çözümsüzlük ve Erdoğan’ın bu sorun karşısındaki çözüm yöntemini ruhani bir mecrada aradığı mesajı ironik olarak verilmiştir.

“Kara Cuma: 'Kriz göz göre göre geldi'”, (10 Ağustos 2018) (Haber Başlığı)

Kur, ekonomiye güvenin sarsılması, Erdoğan’ın ekonomik savaş söylemi, Berat Albayrak’ın tatmin edici bulunmayan konuşması ve Trump etkisiyle 6.87 TL’ye çıktı. (Haber Girişi)

Gazete tarafından ekonomi temalı bir haber yazılmıştır. İktidarın başarısız söylemleri sonucunda ülke ekonomisinin olumsuz etkisi üzerine bir içerik oluşturulmuştur. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın yaptığı açıklamalarla kurda yaşanan yükselişin bağlantılı olduğu görüşü ispatlanmaya çalışılmıştır. Ortaya atılan görüşün ispatı için sayısal verilere başvurulmuştur. Erdoğan’ın konuşması öncesi doların “5.90” olduğu, konuşması sonrasında ise “6.25”e çıktığı bilgisi verilmiştir. Aynı şekilde Albayrak’ın konuşması sonrası doların “6.38”lere ve daha sonra “6.8703”e yükseldiği belirtilmiştir. İktidarın sürekli “ekonomik savaş” söylemi nedeniyle Trump’ın bu söyleme karşılık verdiği ve bunun sonucunda doların “6.87 TL” zirvesini gördüğü aktarılmıştır. Başlıkta tercih edilen “Kara Cuma: Kriz göz göre göre geldi” söylemiyle önceden belli olan ve apaçık ortada olan bir durumun yaşanmakta olduğu bilgisi okuyucuyla paylaşılmaktadır. Bu söylemi pekiştirmek ve güvenirliliğini arttırmak için uzman görüşüne başvurulmuştur.

“Kara Cuma” ifadesi ise uğursuzluk, korku, üzüntü gibi anlamları okuyucuya çağrıştırmaktadır. Bu korku ve kriz ortamının bilinçli olarak yaratıldığı, kaçınılmaz olanın yaşandığı mesajı başlıkta verilmekte ve okuyucuya yansıtılmaktadır. “Trump

123 fitili ateşledi” ara başlığında ise yaşanan diyaloğun doğal bir sonucu olarak Trump’ın tepkide bulunduğu mesajı “fitili ateşlemek” deyimiyle aktarılmıştır. Bu deyimden var olan olayın meydana çıkması veya yeni olayların başlangıcı anlamları çıkarılmaktadır.

Gazetenin söylemlerinden, krizi ortaya çıkaran şeyin Brunson olayı değil ülkenin içinde olduğu siyaset, hukuk, demokrasi konularındaki politikaları ve ekonomik borçlanmaları sonucu yaşanan kriz olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca gazete tarafından, Amerika hükümetiyle yaşanan sorunların “AKP hükümetinin ekonomi politikalarıyla” bağlantılı olduğu görülmektedir. Haber söyleminde sıklıkla “fitili ateşledi”, “pili bitti” ve “göz göre göre” gibi deyimlere başvurularak anlam pekiştirilmiştir. Dolar kurunda yaşanan hızlı değişimi ve yükselişi belirtmek için “dakikada bir tabela değişti” ifadesi seçilmiştir. Verilen bilginin güçlendirilmesi amacıyla bu başlık kullanılmıştır.