Dokunulmazlıklar

Diplomasi Temsilcilerine tanınan aynı koruma yükümlülüğü konsolosluk mensupları bakımından da söz konusudur. Ancak, bu dokunulmazlığın içeriği daha sınırlı ve kapsamı dardır. Ceza davalarında yargı bağışıklığının tam olmamasından dolayı kişi özgürlüğü de kimi kısıtlamalara uğrayabilmektedir. Ceza davalarında kesinleşmiş bir mahkeme kararının infazı olarak kişi özgürlükleri tahdit edilebilir. (m.41) Ağır suçlarda, nihai karar verilmeden önce de, adli makamın kararıyla konsolosluk memurları tutuklanabilir, gözaltına alınabilir. Bu durumlarda en kısa zamanda dava açılıp görülmelidir. Öncelikle konudan konsolosluk şefi haberdar edilmelidir. Konsolosluk şefinin de kendisi hakkında bir önem söz konusu ise, gönderen devlet diplomatik yollarla ivedilikle haberdar edilmelidir.(md.42)

Dava açıldığı durumlarda konsolosluk memuru yetkili makamların önüne çıkarılmak zorundadır. Bununla birlikte ona, resmi durumu gereği saygı gösterilecek ve ağır bir suç nedeniyle hürriyetin tahdidi hali dışında, dava konsolosluk işlevlerinin yerine getirilmesini en az düzeyde etkileyecek veya engelleyecek biçimde yürütülecektir. (m.41/3) Fahri konsoloslar bu şekildeki kişisel dokunulmazlıklardan yararlanamazlar.

80

6.1.2. Konsolosluk Binalarının Dokunulmazlığı

Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesine göre konsolosluk konutları sözünden anlaşılması gereken, sahibi kim olursa olsun, münhasıran konsolosluk hedefleri adına tercih edilen konutlar ya da konut bölümleri, müştemilatı ve bunların üstünde oldukları araziler olmaktadır.

Kabul eden devlet iç hukuku itibarıyla ülkesinde konsolosluğa lüzumlu konutları, gönderen devletin iktisap etmesini kolaylaştırmalı ya da konutların/binaların temin edilmesi bahsinde başka bir biçimde gönderen devlete yardımda bulunması gerekmektedir. Kabul eden ülke, lüzumlu olduğunda konsolosluk çalışanlarıyla uyumlu yer verilmesi konusunda konsolosluğa destek olmaktadır.291

Prensip olarak konsolosluklara tahsis edilmiş veya bunlar tarafından kullanılan binalar dokunulmazlığa sahiptir. Kabul eden devlet makamları, konsolosluk şefinin, onun tarafından tayin edilmiş kimsenin veya gönderen devletin diplomatik temsilcilik şefinin izni/oluru dışında, konsolosluk binalarının münhasıran konsolosluk işleri için kullanılan kısmına girememektedir. Böyle olmakla birlikte, acil koruma önlemleri alınmasını lüzumlu kılan yangın ya da diğer felaketler olduğunda konsolosluk şefinin zımni/üstü örtülü izninin alındığı varsayılmaktadır. Bu bahsettiğimiz hususlar saklı kalmak kaydıyla, kabul eden devletin, konsolosluk binalarına izinsiz girilmesine veya binaların tahrip edilmesine ve konsolosluğun huzurunun bozulmasına ve konsolosluğun onurunun kırılmasına engel olmak amacıyla gerekli her türlü önlemi almak gibi özel yükümlülüğü vardır.

Konsolosluk binaları, mobilyaları, konsolosluk malları ve ulaşım araçları ulusal savunma veya kamu yararı kamu yararı amaçlarıyla hiçbir çeşit el koymaya konu olmamaktadır. Bu amaçlarla istimlak yapılması Gerekli ise, konsolosluk görevlerinin yerine getirilmesinin sekteye uğramaması amacıyla önlemler alınmakta ve gönderen devlet peşin, adil ve yeterli bir tazminat ödemektedir.

Kabul eden ülke onursal konsolosluk çalışanınca idare edilen bir konsolosluğun konutları muhafaza etmek ve bu konutların işgal edilmesine ya da

81 tahrip edilmesine ve konsolosluğun sessizliğinin tahrip olmasına ya da şerefine zarar vermesine engel olmak adına lüzumlu önlemleri almakla yükümlü olmaktadır.292

Konsolosluk binaları, mutlak şekilde konsolosluk görevlerinin yerine getirilmesi için kullanılması gerekmektedir. Ancak, konsolosluğun bulunduğu binaların bir kısmında, başka teşekküllerin, büroların veya acentelerin kurulması da mümkün olabilmektedir. Ancak, bir koşul vardır o da şudur; bu bürolara ayrılmış binaların konsolosluk tarafından kullanılanlardan ayrı olması gerekmektedir. Bu durumda sözü geçen bürolar, konsolosluk konutlarının ayrılmaz parçası sayılmamaktadır.293

Konsolosluğa ait binaların yanı sıra konsolosluk arşiv ve belgeleri nerede olurlarsa olsunlar her zaman dokunulmazlığa sahiptir.

6.1.3. Konsolosların Haberleşme Serbestliği

Milli güvenlik nedeniyle girmesi men edilmiş ya da bir düzene bağlanmış yerlerle alakalı mevzuat korunmak üzere, kabul eden ülke, ülkesi üstünde konsolosluğun tüm üyelerine yer değiştirme ve gezme serbestliği tanımaktadır.294

Kabul eden ülke, konsolosluğun her çeşit resmi hedeflerle gerçekleştirdiği haberleşme serbestliğine izin vermekte, bunu korumaktadır. Konsolosluklar nerede bulunursa bulunsunlar, hükümetleriyle iletişim kurarken veya haberleşirken, konsolosluk, konsolosluk kuryelerini, konsolosluk torbasını ve kripto ya da şifre olmak üzere münasip addedeceği her türlü haberleşme aracını kullanabilmektedir. Böyle olmakla beraber konsolosluk, fakat kabul eden ülkenin izniyle telsiz aleti kurabilmekte ve kullanabilmektedir. Konsolosluğun resmi haberleşmesine dokunulmamaktadır. “Resmi Haberleşme” deyimi, kural dışı durumlar saklı kalmak kaydıyla konsoloslukla ve konsolosluk görevleri ile ilgili her türlü bilgi alışverişini ve istihbaratı kapsamaktadır.

Kabul eden devlet tarafından konsolosluk torbası açılmamakta ve bu torbaya el konulamamaktadır. Böyle olmakla birlikte, kabul eden devletin yetkili makamları, torbanın resmi yazışmalar, belgeler ve eşyalardan başka şeyler içerdikleri hususunda

292 _{Morgenthau, Hans J., (Çev: ORAN, Baskın – OSKAY, Ünsal), Uluslararası Politika Cilt 1,}

Türkiye Siyasî İlimler Derneği Yay., Ankara, 1970, s.56

293 _{Menemencioğlu, Ethem, Devletler Umumi Hukuku I, T.C Kültür Bakanlığı Siyasal Bilgiler Okulu}

82 ciddi nedenlere veya gerekçelere sahip oldukları takdirde, bu makamlar torbanın kendi önlerinde gönderen devletin yetkili bir temsilcisi tarafından açılmasını isteyebilmektedir. Eğer gönderen devletin makamları talebi reddederse torba çıkış yerine geri çevrilmektedir.

Konsolosluk torbasını oluşturan paketler niteliklerini belirten dış işaret veya belirtileri taşımaları ve sadece resmi yazışmalar ve münhasıran resmi kullanmaya yönelmiş belge veya eşyaları içermeleri gerekmektedir.

Gönderen devlet adına ve konsolosluk kuryesi olarak çalışan kişi, kimliğini belirten ve konsolosluk torbasını oluşturan paketlerin sayısını gösteren resmi bir belgeye sahip olması ve bu belgeyi üzerinde taşıması gerekmektedir. Kuryenin aynı zamanda kabul eden devletin vatandaşı olması veya bu ülkede sürekli ikamet etmesi ya da ikametgah sahibi olması halinde, bu şahsın kurye olabilmesi için kabul eden devletin izni olması gerekmektedir. Kurye görevini yaparken kabul eden ülke tarafından korunmakta, şahıs dokunulmazlığından yararlanmakta ve hiçbir surette tutuklanmamakta ve gözaltına alınmamaktadır.295

Gönderen devlet ve konsoloslukları özel konsolosluk kuryeleri tayin edebilmektedir. Bu kurye taşıdığı torbayı muhatabına teslim eder etmez, yararlandığı ayrıcalıkları ve bağışıklıkları son bulmaktadır. Konsolosluk torbası izin verilmiş bir giriş noktasına gelecek bir ticari geminin ya da uçağın kaptanına verilebilmektedir. Bu kaptan torbayı oluşturan paketlerin adedini belirten resmi bir belgeye sahip olması veya bu belgeyi taşıması gerekmektedir. Fakat belirtmek gerekir ki kaptan konsolosluğun bir kuryesi sayılamamaktadır. Konsolosluk, yetkili mahalli makamlarla erişilecek mutabakatla, üyelerinden birini, torbayı direkt ve serbestçe gemi ya da uçak kaptanından teslim almak için gönderilebilmektedir.296