C. Pazarlık Usulü
2. Doğrudan Temin
4734 s. Kanun’un 4. maddesine göre doğrudan temin, "bu Kanunda belirtilen hallerde ihtiyaçların, idare tarafından davet edilen isteklilerle teknik şartların ve fiya- tın görüşülerek doğrudan temin edilebildiği usulü" ifade eder. Doğrudan temin yo- luyla alım yöntemi, 4734 s. Kanun’da 4964 s. Kanun365 ile yapılan değişiklikle, bir ihale usulü olmaktan çıkarılmış olup, anılan Kanun’un 22. maddesinde düzenlenen koşulların varlığı halinde uygulanabilmektedir. Doğrudan temin yoluyla alım şartla- rının mevcudiyetinin tespiti ve uygulanması bakımından yetki ve sorumluluk ise ida-
361 Kanun maddesindeki "teknik, malî, hukukî veya benzeri alanlarda niteliği itibarıyla kapsamlı ve karmaşık olduğu, özel uzmanlık ve deneyim gerektirdiği idarece tespit edilen hizmetler" ifadesi 5812 s.Kanun’la (RG, T.05.12.2008, S. 27075) madde metninden çıkarılmıştır. Değişiklik öncesi dönemde idarelerin, madde metninde belirtilen işlerle ilgili her tür durumda danışmanlık hizmet alım usulüne başvuramayacağı, ancak ve ancak niteliği itibarıyla kapsamlı ve karmaşık olduğu, özel uzmanlık ve deneyim gerektirdiği idarece tespit edilen işler için bu yola başvurulabileceği, idarenin takdir yetkisinin de denetime açık olduğu ifade edilmekteydi. Bkz. UZ, s.210. İlgili deği- şiklik sonrası idarelerin bu tür alımlarla ilgili takdir yetkisinin daha da genişlediği söylenebilir.
362TAŞDELEN, Kamu Harcamaları, s.79. 363
Bu parasal limitler 2017 itibariyle 135.238,-TL ve 270.489,-TL’dir. Bkz. Kamu İhale Tebliği, Tebliğ No: 2018/1.
364RG, T. 04.03.2009, S. 27159 (mükerrer). 365RG, T. 15.08.2003, S. 25200.
relere ait bulunmaktadır366. Buna göre aşağıdaki hallerde doğrudan temin usulüne başvurulabilir367:
-İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tes- pit edilmesi368,
-Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip ol- ması,
-Mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyo- nun sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri üç yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması,
-Büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin onbeş milyar (2018 itibariyle 67.613-TL, Kamu İhale Tebliği, 2018/1), diğer idarelerin beşmilyar (2018 itibariyle 22.524,-TL, Kamu İhale Tebliği, 2018/1) Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar,
-Özelliğinden ve belli süre içinde kullanılma zorunluluğundan dolayı stoklan- ması ekonomik olmayan veya acil durumlarda kullanılacak olan ilaç, aşı, serum, anti- serum, kan ve kan ürünleri ile ortez, protez gibi uygulama esnasında hastaya göre belirlenebilen ve hastaya özgü tıbbî sarf malzemeleri, test ve tetkik sarf malzemeleri alımları.
Bu maddeye göre yapılacak alımlarda, Kanun’un 18. maddesinde sayılan ihale usulleri için tespit edilen kurallara uyulmaksızın; ilan yapılmadan, teminat alınma- dan, ihale komisyonu kurma ve 10. maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zo- runluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tara-
366KİK, K.N. 2013/UM.IV-4965, T. 26.12.2013, www.ekap.kik.gov.tr 367
Kanun aynı maddesinde farklı nedenler de öngörmüş olup, metne sadece belli başlıları aktarılmış- tır. Diğer nedenler için bkz. 4734 s.Kanun, m. 22. Özellikle 22. maddenin 1. fıkrasının e bendi "idarelerin ihtiyacına uygun taşınmaz mal alımı veya kiralanması" hükmünü içererek, kü- çük/büyük ölçekli ayrımı yapmaksızın idarelerin her tür taşınmaz mal alımı ve kiralanması işleri- nin doğrudan temin usulünce yapılabileceğini düzenlemiştir. Bu düzenlemenin hem 4734 s.Kanun’un ruhuna hem de doğrudan temin usulünün amacına aykırılıklar oluşturabileceği hak- kında bkz. UZ, s.222.
368 Bu durumda idare, ihtiyacın neden sadece tek bir gerçek ya da tüzel kişi tarafından karşılanabile-
fından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir369 (4734 s. Kanun, m. 22/2, Kamu İhale Genel Tebliği, m. 22.1.1.1).
Bu noktada özel bir düzenlemeden bahsetmek gerekmektedir. 5393 sayılı Be- lediye Kanunu370‘nun 57. maddesi "hizmetlerde aksama"yı düzenlemektedir. Buna göre madde metninde belirtilen şartların gerçekleşmesi durumunda İçişleri Bakanlığı talebi üzerine yetkili sulh hukuk hâkimi, belediye hizmetlerinde aksama olduğunu tespit eden bir karar verir. Bu durumda İçişleri Bakanı, hizmetlerde meydana gelecek aksamanın giderilmesini, hizmetin özelliğine göre makul bir süre vererek belediye başkanından ister. Aksama giderilemezse, söz konusu hizmetin yerine getirilmesini o ilin valisinden ister. İçişleri Bakanlığının talebi üzerine sulh hukuk hâkimi tarafından alınan karara karşı ilgili belediyece asliye hukuk mahkemesine itiraz edilebilir. İlgili maddeye 674 sayılı Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamesi371 ile eklenen fıkraya göre hizmetlerin aksatılmasının terör veya şiddet olaylarıyla mücadeleyi olumsuz etkilediğinin veya etkileyeceğinin valilik tarafından belirlenmesi halinde hizmetlerde aksamanın giderilmesi için gereken ihtiyaçların sağlanması, 4734 s. Ka- nun’da belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan temin usulüyle olacaktır.
Son olarak belirtilmelidir ki, 4734 s. Kanun’un 62. maddesinin ı bendi uyarın- ca, Büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin 2018 itibariyle 67.613-TL, diğer idarelerin 2018 itibariyle 22.524,-TL, Türk Lirasını aşmayan ihti- yaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımların doğrudan temin usulü ile yapılması halinde bu harcamaların yıllık toplamı, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin %10’unu, Kamu İhale Kurulu’nun uygun görüşü olmadıkça, aşamaz.
369
Tüm bu nedenlerle doğrudan temin usulü, bir ihale usulü olarak kabul edilmemektedir. Bkz. 4964 s.Kanun Genel Gerekçesi, TC. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü, S. B. 02.0.KKG.0.10/101 -696/3283, www.www.tbmm.gov.tr; D. 1. Dairesi, E. 2009/1123, K. 2009/1440, T. 21.10.2009, www.kazanci.com.tr. Doğrudan temin usulünün ihale usulü olmaktan çıkarılmasının eleştirisi için bkz. UZ, s.212 vd. Bir ihale usulü olmasa da doğrudan temin usulünde idarelerin yine piyasa araştırması yapmak suretiyle en uygun bedelle kamu alımı yapmaları gerek- tiği hakkında bkz. SEZGİNER, İdarenin Sözleşmeleri, s.53.
370RG, T. 13.07.2005, S. 25874.