Ülkemizde özelleştirme uygulamaları sadece yukarıda bahsedilen 5 belediyemiz ile sınırlı değildir. Ancak önemli olan bu 5 belediyemiz değerlendirmeye alınmıştır. Ancak diğer belediyelere de burada kısaca değineceğiz.
Afyon Belediyesi temizlik işlerinin yüzde 100’ünü ihale yoluyla özelleştirmiş ve 287 personelle vereceği hizmeti 13 personelle yapmaktadır. Yine Afyon Belediyesi temizlik hizmetlerinin özelleştirilmesi sonucu, elinde boş kalan çöp kamyonlarını özel şirketlere kiraya vermiştir. (285)
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, uzak mesafeli nakliye işlerini, su- kanal işlerinin bir kısmını, taş ocaklarının işletilmesini ve bazı inşaat işlerini ihale yöntemiyle özel girişimlere yaptırmaktadır.(286)
Manisa Belediyesi, dere ıslahı, otopark yapımı, kavşak düzenlenmesi, büyük kanalizasyon, beton bordür, parke ve karo döşenmesi, su kuyusu açılması menfez ve taş duvar yapımı, çarşı, pazaryeri ve park düzenlemeleri, beton yol yapımı, sosyal tesisler ve diğer bazı tesislerin yapım işlerini ihale yöntemiyle yaptırmaktadır.(287)
Yine Gaziantep Belediyesi ve bağlı kuruluşlarının hisse çoğunluğuna sahip bulunan GAZİ- ULAŞ A.Ş Belediyenin mevcut otobüslerinden 60 âdetini belli bir ücret karşılığında kiralanmıştır. (288)
Aydın Belediyesinin yerel hizmetlere ilişkin özelleştirmesinde personel tasarrufu sağlanmış, bu sayede 1994 yılında bütçe içerisinde %84 ‘lere ulaşan personel harcamalarının payı 2000 yılında %24’lere ulaşan personel harcamalarının payı 2000 yılında %24’lere gerilemiştir.(289)
Antalya ‘da su ve atık su hizmetleri, sermayesinin tamamı Fransız ulus ötesi şirketi Lyonna desEaux ‘a ait ANTSU AŞ’ye 10 yıllığına ihale edilmiştir. Aynı model Bursa’da BUSKİ’ yede uygulanmak istenmektedir. (290)
(285)
Ünal Ömer F. ‘’Belediye Hizmetlerinin Özelleştirilmesinde Alternatif Yöntemler’’……….. s.22 (286) Köksal Tunay a.g.e. s.151–152
(287) Köksal Tunay a.g.e. s.153 (288)
Zengin E, Yerel Yönetimlerde Özelleştirme,……….. s.156 (289) Ulusoy A, a.g.e. s.284
(290)
SONUÇ:
En küçüğünden en büyüğümüze kadar herkesin iktisatçı kesildiği günümüzde ortalık o kadar karışmış kimin neyi söylediği ve neyin doğru, neyin yanlış olduğu konusunda belirsizliklerde giderek artmıştır. (291)
Her şeyden önce özelleştirmeden ne anlaşılmalıdır ve beklentiler nelerdir, sorusuna cevap bulunmalıdır. Türkiye’de özelleştirme denilince genelde Kamu İktisadi Teşebbüslerinin hisselerinin tümünün veya bir bölümünün özel kişilere satılması anlaşılmaktadır. Bu özelleştirmenin dar anlamıdır. En geniş anlamda özelleştirme ise, idarece yerine getirilmekte olan bazı kamu hizmetlerinin özel kişilere bırakılması, kamu tekellerinin kaldırılması, piyasa mekanizmalarının işlevini arttırması anlaşılmaktadır. (292)
Genel olarak uygulanan özelleştirme politikalarıyla ulaşılmak istenen amaçlarla, yerel düzeyde uygulanan özelleştirme politikalarında ulaşılmak istenen amaçlar aynıdır. Yerel yönetimler mali açıdan yeterli güce sahip olmadığı için kaliteli hizmet üretememekte ve aynı zamanda pahalı hizmet üretmektedir. Hizmetlerin özelleştirilmesi durumunda bir taraftan hizmet kalitesi artacak, diğer taraftan da hizmetler daha ucuza sunulabilecektir. Mali açıdan güçlü yerel yönetimlerin varlığı savunulmakta, bunun gerçekleştirilmesi aracının da özelleştirme olduğu dile getirilmektedir.(293)
Belediye hizmetlerinin özelleştirilmesinde, belediyeler daha ucuz ve kaliteli hizmetlerin yapılmasının mümkün olduğu durumlarda, bu hizmetleri özelleştirmek durumundadır. Piyasada kamu tekellerine son vermek özelleştirmenin bir başka amacıdır. Ancak niteliği gereği bazı yerel hizmetlerin özel sektör tarafından üretilmesiyle özel tekeller oluşacaktır. Bu durumda yapılacak şey kamu yararını ihlal etmeyecek tedbirlerin alınmasıdır. Özelleştirme uygulamalarının en yaygın olduğu alan çöp toplama alınıdır. Bunun nedeni, sendikalı belediye işçilerinin yüksek olan ücret ve özlük haklarıdır.
Kamu yararını güvence altına alacak tedbirler ihmal edilmemek kaydıyla, özel girişimciler yerel kamu hizmetlerini daha ucuza ve kamu sektörünün standartlarına eş sağlayabilirler.
Özelleştirmede benimsenecek yöntemi, gerek belediyenin sosyo-ekonomik koşulları, gerekse merkezi idarenin mali ve politik koşulları belirlemektedir. Yerel hizmetlerde özelleştirmeyi sadece artan yerel kamusal harcamalardan kaçış için iyi bir yol olarak değerlendirmemek gerekir. Ayrıca
(291) Çobanoğlu Cem, ‘’Özelleştirmeden Devletleştirmeye: Türkiye’’ Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Cilt:18, Sayı 166, Nisan, 1994,s.4
(292)
Tan Turgut, KİT’ lerin Özelleştirilmesi ve Sorunları, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:25, Sayı:1, Mart 1992,s.27 (293) Temelli Sezai, Belediye Hizmetlerinin Özelleştirilmesinin Toplumsal Maliyeti: İstanbul Örneği, Yerel Yönetimler
belediyelerin yerel hizmetleri temin eden değil, teminini kolaylaştıran bir vasıta olarak değerlendirilmesi fikrinin kamuoyunda oluşturulması sağlanmalıdır. Bu nedenle bazı yerel kamu hizmetlerini belediye örgütü tarafından yapılması halinde verimsiz olacağını ortaya koyarak, yerel hizmetlerin özelleştirilmesi konusunda, belde halkına özelleştirilen hizmetler konusunda, belediyelerinin sorumluluğunun devam ettiğini açıkça anlatılması faydalı olacaktır.
Belediye hizmetlerinin özelleştirilmesinden önce, belediye tüm hukuki sorunları, mali yetkileri ekonomik ayrıntıları ve belde halkı üzerinde olası etkileri değerlendirmelidir. Belediye hizmetleri özelleştirilirken, belediyelere düşen en önemli görev hangi hizmetlerin hangi öncelikle ve hangi yöntemle özelleştirileceğini kesin sınırlarıyla belirlenmesidir. Özelleştirmeden sonra ise, yerel hizmetlerin rasyonel bir biçimde ve kamu yararı gözetilerek yapılmasını sağlamak ve bu amaçla etkin bir denetim yapmak, belediyenin asli bir görevi olacaktır.
Ancak özelleştirme konusunda her zaman göz önünde bulundurulması gereken husus, özel sektörün her koşulda verimli, kamu sektörünün her koşulda verimsiz olduğu şeklindeki bir genellemenin gerçekçi bir değerlendirme olmadığıdır. Bu tür değerlendirmenin özel sektör lehine olmak üzere özelleştirme literatüründe sıkça yapıldığı görülmektedir. Oysaki uygulamada bu tür değerlendirmeler konusunda, İstanbul’un bir bölümünde elektrik dağıtımının özelleştirilmesinde olduğu gibi uyarıcı nitelikte sonuçlara rastlanmaktadır. Bu nedenle özelleştirmenin bir moda kavram olarak görülüp, sırf özelleştirme yapılmış olsun diye değil, maliyet indirimi veya hizmetin kalitesi iyileştirilmesi gibi açıkça görülen faydalar sağlayabiliyorsa yapılmalıdır.
KAYNAKLAR
- AKTAN, Coşkun, Can, Kamu Ekonomisinde Piyasa Ekonomisine : Özelleştirme Bilkom Yayınları,Ankara , 1993
- AKTAN, Coşkun Can, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Özelleştirme, Bilkom yayınları,Ankara , 1999
- AKTAN, Çoksun Can, “Özelleştirme ve Türkiye Deneyimi, “ Özelleştirme ve İş Hukuku
Alanında Ortaya Çıkan Sorunlar Semineri, Kamu-İş Sendikası Yayınları, Ankara, 1998
- ATAUZ, Sevil, “Gönüllü Örgütlere İlişkin Yaklaşım ve Kurumlara Eleştirel Bir Bakış, Amme İdaresi Dergisi Cilt: 21, yıl: 1988
- ARSLAN, Yılmaz ‘’Özelleştirme Rüzgarı”, Türk İdare Dergisi, yıl: 61, Sayı: 385, Aralık 1985 - AYDIN, Rıdvan, Yerel Yönetimlerde Özelleştirme ve Ankara Büyükşehir Belediyesi Örneği,
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya,1996
- BAİLEY, Robert, “Özelleştirme Kavramının Doğru ve Yanlış Kullanımları” (Çev. Aytaç Eker)
Kamu Ekonomisinin Genişlemesi ve Özelleştirme, (Yayına Hazırlayanlar. Coşkun Can Aktan,
Aytaç Eker) İzmir,1993
- BOZLOĞAN Recep, ‘’Belediye İktisadi Teşebbüsleri ve Özelleştirme”Yerel Yönetimler
Sempozyumu, TODAİE, 2000
- BOZLOĞAN Recep, “Yerel Hizmetlerde Özelleştirme Yöntemleri” Avrupa Birliği ile
Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Yerel Yönetimler, (Editörler: Bekir Parlak Hüseyin Özuğur)
Alfa Yayınları, İstanbul, 2002
- ÇAM, Sürhan, “Kurumsal Açıdan Özelleştirme” Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Cilt: 19 , Sayı : 184 - ÇAM,Sürhan, “Özelleştirme ve İstihdam Stratejileri’’ Mülkiyeliler Birliği Dergisi,
Cilt: 22 , Sayı: 206-209
- DAĞTAŞ, M.Ali, Belediyeler Maliyesi, Adana, 1987
- DEDE, Emre, “Yerel Yönetimler ve Yap-İşlet-Devret Modeli’’, Yerel Yönetimler Sempozyumu, TODAİE, 2000
- DOĞAN Zeki, DAĞ Mustafa, “Belediyelerde Özelleştirme ve Örnek Bir Uygulama” Çağdaş
- DURAK,A., SORGUN K.,”Katı Atık Toplanması: Adana Örneği, “Kentsel Hizmetler İçin
Alternatif İşletme Yöntemleri Çeşme Seminer Bildirilileri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı – İller
Bankası Yayını, Ankara, 1988
- EMREALP Sadun, HORGA Drew,”Belediyelerde Alternatif Hizmet Sunma Yöntemleri “Yerel
Yönetimlerin Geliştirilmesi Program,, El Kitapları Dizisi , Başbakanlık Toplu Konut İdaresi
Başkanlığı ve IULA- EMME Yayını, Kent Basımevi, İstanbul,1993
- ERDOĞDU, Serhan, ’’Yap-İşlet-Devret Modeli: Özelleştirmenin Kestirme Yolu’’, Mülkiyeliler
Birliği Dergisi cilt: 21, sayı:200 Haziran 1993
- EROĞLU Cem, Devlet Yönetimine Katılma Hakkı, İmge Kitabevi, Ankara, 1991
- ERSÖZ, Halil Yunus,”Yerel Yönetimlerde Özelleştirme Uygulamaları ve Yaygınlık Derecesi “,
Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2 Nisan 2001
- ERYILMAZ Bilal, “Belediye Hizmetlerinin Yürütülmesinde Alternatif Kurumsal Yöntemler”
Türk İdare Dergisi, Yıl.65 Sayı:382 , Mart 1989
- ERYILMAZ Bilal, EKEM Musa, “Mahalli İdarelerde Özelleştirme Politika ve Uygulamaları,
“Türk İdare Dergisi, Yıl:62 Sayı: 387 , Haziran 1990
- FALAY, Nihat : “Özelleştirme ve Sorunları “Özelleştirme Tartışmaları, (Yayına Hazırlayan: Aykut Polatoğlu) Bağlam Yayınları, Eylül, 1994
- GERAY, Cevat, Kentleşme Sorunu Çözümü Açısından Küreselleşme, Özelleştirme Yerelleşme ve Yerel Yönetimler, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt:10, Sayı:4, Ekim2001
- GERDANERİ Halis , EBRAR, Berk, “Belediye Vergi ve Harçlarının Özel Kişi veya Kuruluşlara Tahsil Ettirilmesine, Belediye Hizmetlerinin Bu gibi Kuruluşlara Gördürülmesine İlişkin Düşünceler” Türk idare Dergisi, Yıl:58 Sayı:373 Aralık, 1986
- GÖRMEZ, Kemal, Kent ve Siyaset, Gazi Büro Yayınları, Ankara, 1997
- GÜLER Birgül Ayman, ÖKTEM, M.Kemal” Belediyelerimizde Personel Sistemi”Amme İdaresi Dergisi Cilt:22 Sayı, Haziran 1989
- GÜLER, Birgül Ayman, Çöp Hizmetleri Yönetimi, Türkiye Amme İdaresi Enstitüsü Yerel Yönetimler Araştırma ve Geliştirme Merkezi, Ankara, Nisan 2003
- HANKE Stave ,”Özelleştirme Teorisi” (Çev. Fevzi Devrim) Kamu Ekonomisinin Genişlemesi ve
Özelleştirme (Yayına Hazırlayan Kamu Ekonomisinin Genişlemesi ve Özelleştirme (Yayına
Hazırlayan) Coşkun Can Aktan, Aytaç Eker) İzmir,1993
- HADALOĞLU Ramazan, Özelleştirme Kavramı ve Türkiye’de Özelleştirme Faaliyeti, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2000
- IŞIKLI Alpaslan “Özelleştirme ve Demokratikleşme” Mülkiyeliler Birliği Dergisi , Sayı. 96, Haziran 1988
- IŞIKLI , Alpaslan, “Özelleştirme” Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Cilt18 , sayı:157 , Temmuz 1993 - İŞMEN , Bülent “ Hükümetin Gözdesi Yap-İşlet-Devret Projeleri” Ekonomik Trend Dergisi, yıl:3
, sayı: 23 Nokta Basın A.Ş. , İstanbul, 1995
- KARAMANOĞULLARI, Onur “Kamu Hizmetinin Kurulmasında Yerel Yönetimlerin Yetkisi “
Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi , Cilt:10 ,Sayı:4, Ekim2001
- KARAMAN, Zerrin Toprak, ÖZGÜR Hüseyin “ İzmir Büyükkent Yönetim Alanında Belediye Şirketleri” Türk İdare Dergisi , Sayı:399 ,Haziran 1993
- KARAMAN, Zerrin Toprak, “Yerel Hizmetlere Gönüllü Katılım” Dokuz Eylül Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, cilt:5
- KAYA, Bekir, Özelleştirmenin Gerçekleri, Zorlukları ve Bilinmeyen Yönleri, Türk İdare Dergisi , yıl:69 Sayı: 416 , Eylül 1997
- KEITH, Hartley “ Özelleştirmede İhale Yöntemi: Rekabete Doğru Bir Adım (Çev. Kamil Tüğen)
Kamu Ekonomisinin Genişlemesi ve Özelleştirme (Yayına Hazırlayanlar: Coşkun c. Aktan,
Aytaç Eker) İzmir, 1993
- KELEŞ, Ruşen, Yerinden Yönetim ve Siyaset , Cem Yayınevi İstanbul,200
- KELEŞ, Ruşen, Fransa’da ve İspanya’da Yerinden Yönetim, Türk Belediyecilik Dergisi: 3 , Ankara, 1994
- KÖK, Recep, Ekonomik- Politik Popülizm Özelleştirme KİT’ler, Dergah Yayınları, İstanbul, 1995
- KÖKSAL Tunay, Belediye Hizmetlerinin Özelleştirilmesi Yöntemleri ve Uygulamaları, DPT uzmanlık Tezleri, DPT Yayını No:2328 , Ağustos 1993
- KELEŞ, Ruşen “Yerel Yönetimler ve Konut” Ankara Üniversitesi, SBF Dergisi, Ocak-Analık 1997
- MARTIN, Brendan “Dünya’da Özelleştirme “Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Şubat 1994 Eki.
- Mahalli Hizmetlerin Yerinden Karşılanması , Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları , Ankara, , 1991
- NADAROĞLU, Halil , Mahalli İdareler, Beta Yayınları İstanbul,2000
- Özgıda İş Sendikası Eğitim Yayınları, Özelleştirme mi Tekelleşme mi, Ankara, Eylül 1992
- ÖZTÜRK Azim “Türkiye’de Halkın Yönetime Katılması, mevcut Yerel Yönetim Anlayışı ve Çözüm Bekleyen Sorunlar, Türk İdare Dergisi, yıl :66 , Sayı: 405 , Aralık 1994
- Özelleştirme, İktisadi Araştırma Vakfı , Emlak Bankası Ortak Yayını, Seminer, Tebliğler, İstanbul, 1993
- SALİHOĞLU, Serhat “Belediyelerde Özelleştirme ve İşçi Hakları”Yerel Yönetimler
Sempozyumu, TODAİE,2000
- SAVAŞ, E.S , Daha iyi Devlet Yönetiminin Anahtarı: Özelleştirme,Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, (Çev. Ergun Yener) Ankara, 1994
- ŞAYLAN, Gencay, “Kamu Yatırımlarında İhale Düzenini işlerliği ve Hakemlik Kurumu “Amme İdaresi Dergisi, Cilt 28, Sayı: 1 , Mart 1995
- ŞENALP Engin, BİLİR Ali, “Yap-İşlet-Devret Modelinin Mahalli İdareler Yönünden Geçerliliği”
Türk İdare Dergisi yıl: 65, Sayı: 382 , Mart 1989
- TAN, Turgut “Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Sorunları” Amme İdaresi Dergisi , Cilt:25 ,Sayı :1 Mart 1992
- TENEKECİOĞLU, Murat, “özelleştirmeye Kamu Tercihi Teorisi Bakımından Bir Yaklaşım,
“Mülkiyeliler Birliği Dergisi, cilt:20 Sayı: 177 , Mart 1995
- TÜRKİYE’DE ÖZELLEŞTİRME ARAŞTIRMA RAPORU, Türk Demokrasi vakfı yayınları, Ankara 1994
- Türkiye Sanayiciler ve İşadamları Derneği, Kamu Reformu araştırması, TÜSTAD Yayını, Aralık 2002
- TÜYSÜZ, Zekeriya, “Belediye İktisadi Kuruluşları ve Bunlar Üzerinde Sayıştay Denetimi” Mali
Yönetim ve Denetim Dergisi, yıl: 3, sayı:13 Mart-Nisan2002
- TEMELLİ Sezai, “Belediye Hizmetlerinin Özelleştirilmesinin toplumsal Maliyeti: İstanbul Örneği , Yerel Yönetimler Sempozyumu, TODAİE, Kasım 2000
- ULUATAM, Özhan” Yap-İşlet-Devret Modeli üzerine Düşünceler , İşveren Dergisi, cilt: 27 , sayı:5 , Şubat 1989
- UĞUR, E “Ankara Su Temini Örnek Olay İncelemesi Kentsel Hizmetler İçin Alternatif İşletme
Yöntemleri, Çeşme Seminer Bildirileri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı iller –Bankası Ortak
Yayını, Ankara, 1988
- ULUSOY Ahmet, Mahalli İdareler, Seçkin Yayınları Ankara, 2002
- ÜNAL, Ömer Faruk, “Belediye Hizmetlerinin Özelleştirilmesinde Alternatif Yöntemler” www.
gafgaz. edu.az/ journal/ belediye %20 hizmet
- ÜNAL, Firdevs, Feyza Özelleştirmenin Kamu İktisadi Teşebbüsleri Üzerine Etkisi, Nobel Yayınları, Ankara, 2000
- YALOVA Yüksel, Özelleştirme, Yeni Türkiye, Mayıs Yıl: 5 Sayı: 27 , Yeni medya Hizmetleri Yayını Haziran 1999
- YAYMAN, Hüseyin “1980 Sonrası Türkiye’de Özelleştirme Uygulamalarının Gelişimi ve Kamu Yönetimi Üzerine Etkileri”www. dergi. iibf.gazi edu.tr
- YERELİ, Ahmet Burçin, İzmir ‘deki BİT’lerin Özelleştirilmesine Yönelik Stratejiler ve
Yöntemler , İzmir Ticaret Odası Yayını , İzmir, 1995
- YETER, Enis, “belediyelerin İktisadi ve Ticari Teşebbüsleri” Türk İdare Dergisi , Yıl: 65 , Sayı: 400 , Eylül 1993
- YILDIRIM, Uğur “Yeni Belediye Yasaları Çerçevesinde Alternatif Hizmet Sunma Yöntemleri “
Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi , Cilt:13, Sayı:4 Ekim 2004
- YOSMAOĞLU, Nevzat, “Özelleştirmenin Düşündürdükleri” Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Cilt: 21 sayı: 201
- YÜKSEL, Erkan,”Basın ve Siyaset Gündeminde Özelleştirme”, Özelleştirme Üzerine Bir
Gündem Belirleme Araştırması, Anadolu Üniversitesi, İletişim Bilimleri Fakültesi Yayın No: 41,
Eskişehir, 2000
- ZENGİN, Eyüp, Yerel Yönetimler ve Özelleştirme, Mimoza Yayını, Konya, 1999
- ZENGİN, Özelleştirmenin Kentsel Yaşam Kalitesi Üzerine Etkileri, Türk İdare Dergisi, Yıl:75, Sayı:425 Aralık,1999