Diğer Yazarlarda Türk ve Ermeni İmajı:

Raffi Kebabcıyan’ın Konuş Halil Bey Konuş adlı eseri daha önce Ermenice olarak yayımladığı on bir öykünün kendisi tarafından Türkçe olarak kaleme alınmasıyla derlenmiş çeviri bir kitaptır. Eserin temel konusu; 1955’te vuku bulan 6-7 Eylül Olayları’dır. Kıbrıs Sorunu’nun hat safhada olduğu bir dönemde, Selânik’te Atatürk’ün evine bomba atıldığı haberinin, İstanbul ve İzmir gibi büyük vilayetlerde gayrimüslimlere yönelik bir yağma hareketine dönüşmesi ve neticesinde birçok gayrimüslimin ülkeyi terk etmek zorunda kalması resmedilir. Eser isminden dolayı özellikle Türkler açısından olumsuzluklarla yüklü olacağı intibaını uyandırması ve Türk-Ermeni ilişkileri açışından kritik bir dönemi işlenmesine rağmen imajlar açısından yoğunluk arz etmez. Genelde olayların Ermeniler üzerindeki tesirlerine değinilir. Nadiren rastlanılan imaj unsurları belirgin kanaatler oluşturmayacak niteliktedir.

Oşin Çilingir, deneme türünde kaleme almış olduğunu söyleyebileceğimiz İçmizdeki Karadelik’te imajların çok ötesinde insan kavramını tanımlamaya çalışır. Bu durumda Ermeni ve Türk kimliklerine karşı tarafsız bir tutum içerisinde olduğunu söyleyebiliriz. Eserinde farklı ırklardan insanlara değinmiş olsa da onların farklılıklarını imaj oluşturması yönüyle değerlendirmez. İnsanları yargılamaz.

…Ne martıyı ne de istavriti, hiçbir canlıyı, hele hele insanı kesinlikle yargılamamak gerek. Bir peygamber diyor ki: Yargılamayın ki yargılanmayasınız! (Çilingir 2002:25).

“…Eğer bir insan ulusal kimliğini aşıp onu sıfırlamamışsa farklı ulustan birine vicdanlı davranabilir mi?” (Çilingir,2002:19)

“Kimlik sorununun aslında kendisi bir sorundu. Kimlik bulanımı kimliksizlikten değil, tam tersine kimlikten kaynaklanmaktaydı.” (Çilingir 2002:208).

“Aidiyet, yani bir şeye ait olmak, insanın kendisi olmaması, kendi doğal beninden kopması, bir başka şey olmasıdır…”(Çilingir,2002:156)

Jaklin Çelik, eserlerinde harc-ı alem konulara yer verir. Türkler ve Ermenilerle ilgili olarak göndermelerde nadiren bulunur. Bunlar da herhangi bir tasnife sokulamayacak kadar az ve zayıftır. Öykülerinde bir gezi havası vardır. Bunda Diyarbakır’dan İstanbul’a göç etmenin etkisi düşünülebilir. Yazar Kaçak Yolcu’da içindeki gezgini tamamen ortaya çıkararak Anadolu’nun elli beş şehrinden izlenimlerini aktarır.

SONUÇ

Bir konu hakkında düşünmek veya kanaat sahibi olabilmek Mantık İlmi’ne göre iki şekilde mümkün olmaktadır. Birincisi; parçaları birleştirmek suretiyle bir bütüne ulaşmaktır ki buna tümevarım denir. İkincisi ise; bir bütünü parçalayarak anlamaya çalışmaktır ve tümdengelim olarak adlandırılır. Tezde imgelerden imajlara ulaşmak için çoğunlukla tümevarımı kullanırken az da olsa bütünü parçalayıp sebepleri anlamak amacıyla tümdengelimi de kullandık. Aksi hâlde sebep-sonuç ilişkilerini yorumlamadan bilimsel bir neticeye varmak mümkün olamaz.

Edebi eserler üzerinden halkların birbirlerini algılamalarını kavramak, yazarların bilinçaltından yansıttıklarını anlamak ve bunlarla ilgili hükümlere varmak objektif bir bakış açısını da gerektirir. Türkçe yazan Ermeni yazarlarda Türk ve Ermeni imajlarını değerlendirdiğimiz araştırmamızda gerçekçi sonuçlara ulaşmak için hoşgörü ve tarafsızlığımızı muhafaza etmeye çalıştık.

I. Dünya Savaşı ve sonrasındaki süreç Osmanlı halkları için çok sıkıntılı bir dönem olmuştur. Bu dönemi işleyen eserlerde oluşan Türk ve Ermeni imajının en azından Türkler açısından çok olumsuz olabileceği düşünülebilecekken aksine bir kanaat hasıl olmuştur. Bunda en önemli faktörün Anadolululuk oluşu dikkat çekicidir. Anadolululuk ırki ve dini birçok saikin önüne geçerek toplumsal kaynaşmanın harcı olma niteliği göstermektedir.

Türk ve Ermeni halklar arasındaki din ve ırk farklılıklarının aşılıp bir kaynaşma halini almasında Anadolu’nun Türk-İslam kültürüyle yoğrulmuş olmasının büyük rolü olduğu açıktır. Yunus felsefesiyle İslamı özünden kavramış, sosyal ilişkilerde ‘sevgi’ düsturunu kendine rehber edinmiş bir Türk imajıyla sıklıkla karşılaşıldığı gibi bu felsefeyi kendilerine göre yorumlayan Ermeni kimliği de fark

edilir. Seferberliğin ağır şartlarından dolayı oluşan bazı olumsuz imajlarda insan faktörünün etkisine bağlanmıştır.

Farklılıkları ve üstün olmayı ifade eden ‘Ötekileştirme’ kavramı hor görmeyi de vurgular. Bu da Anadolu’daki Müslüman-Türk anlayışına uymaz. ‘Ötekileştirme’ vardır; ama bu sistemli bir tavır değildir. Müslüman-Türk’ün Ermeni’ye ya da Ermenilerin Türklere karşı birçok tavrı özleştirmeye uygundur. Ermeniler yaşayışlarıyla, sosyal münasebetleriyle tipik Anadolululardır. Gayrimüslim oluşlarına dayanarak ne kendilerini ne de Türkleri ötekileştirmemişlerdir. Kendilerini Anadolu medeniyetinin bir parçası olarak görürler ve medeniyeti üretmekte de kendilerini önemserler.

Bölgede hayatlarını devam ettiren iki halkın ilişkileri sağlıklı temeller üzerine kurulmuştur. Farklılıklar karşılıklı olarak kabul görmüş ve zenginliğe dönüşmüştür. Din farkının ortadan kalktığı düşünüldüğünde Ermeni ve Türk’ü birbirinden ayırt edemeyiz. Türklerin İslam’ı yorumlamaları gibi Ermenilerin de Hıristiyanlığı kendilerince yorumladığı anlaşılıyor. Her ikisinde de Anadolu mayası fark edilir.

Bazen yazarların Türk imajına karşı temkinli yaklaştıkları da gözükür. Aslında bu temkinli tavrın altında sosyal münasebetler açısından Türk algılanışı değil, Türklerin devlet olarak algılanışı vardır. Çünkü; Tehcir ile büyük bir haksızlığa uğranılmış olduğu Ermeniler arasında yaygın olan bir kabuldür ve bunun ilgisini, yüzyıllardır birlikte yaşadıkları Türk komşuları ve arkadaşlarıyla kurmazlar.

Aynı dönemde İstanbul’da yaşayan bazı Ermeni yazarlar Tehcir’den çok daha az etkilenmiş olmalarından ötürü, imajları oluştururken bu süreci kullanmaktan ziyade 20 Kura Askerlik (1941), Varlık Vergisi (1942), 6-7 Eylül Olayları’na (1955)

değinmişlerdir. Burada da Türkleri işaret eden bir söylemin ötesinde hak ve özgürlükler açısından insan teması işlenmiştir.

Yeni dönem yazarlardan büyük kısmı edebi eserlerinde Türk ve Ermeni imajlarına göndermeler yapmazken Markar Esayan’ın iki eserinde de yukarıda bahsi geçen Ermenilerle ilgili olayların bütünü kullanılarak Türk ve Ermeni imajları oluşturulmuş “Türklerin Tehcir’i kabul ederek, Ermenilerden özür dilemesi gerekir” tezi açıkça savunulmuştur. Bu şekilde Ermeni diasporasının söylemiyle uyuşmaktadır.

KAYNAKÇA

Anadol, Cemal (2002), Tarihin Işığında Ermeni Dosyası, IQ Kültür Sanat Y. İst. Arslanyan, Arslanyan (2007), Adım Agop Memleketim Tokat, Aras Y., İst. Biberyan, Zaven (2000), Yalnızlar, Aras Y., İst.

Bozkurt, Veysel (1997), Avrupa Birliği ve Türkiye, Alfa Basım Yayın, İst.

Çarkçıyan, Gomidas (1953), Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler, Yeni Matbaa, İst. Çelik, Jaklin (2000), Kum Saatinde Kumkapı, Aras Yayıncılık, İst.

Çelik, Jaklin ( 2002), Stories From The Sandgate, Çilenbik Y., İst. Çelik, Jaklin ( 2003), Yılanın Yolu,Aras Yayıncılık, İst.

Çelik, Jaklin (2005), Kaçak Yolcu, Çilenbik Y., İst.

Ceyhan, Kirkor (2000), Altını Nalladı Felek Düştü Peşimize, Aras Y., İst. Ceyhan, Kirkor (Yayın tarihi yok), Cennet Kimin, Mü-Ka Matbaası Ceyhan, Kirkor (1980), İt Yatağında Ekmek Ufağı, Gül Matbaası, İst. Ceyhan, Kirkor (1999), Kapıyı Kiler Çalıyor, Aras Y., İst.

Ceyhan, Kirkor (1998) Seferberlik Türküleriyle Büyüdüm, Aras Y.,

Ceyhan, Kirkor (Yayın tarihi yok), Teneke Bağlayanlar, Mü-Ka Matbaası,İst. Çilingir, Oşin (2002),İçimizdeki Kara Delik, Aras Y., İst.

Dabağyan, Levon Panos (2003), Paylaşılamayan Belde Konstantiniyye, IQ Kültür Sanat Y., İst.

Davison, H. Roderic (1993), “Türkiye’nin Batıdaki İmajı”, Tarih ve Toplum, S. 109,İst.

Deveci, Yıldız (2006), Zaven Biberyan’ın “Yalnızlar” Adlı Romanıyla Barbara Frisch muth’un “Pembe Avrupalılar” Adlı Romanında Tük İmgesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi

Doerfer, Gerhard (1987), “İran’da Türkler”, Türk Dili, TDK, S.431 Esayan, Markar (2005) Şimdinin Dar Odası, İnkilap Kitabevi, İst. Esayan, Markar (2007), Karşılama, Hayykitap, İst.

Güleryüz, Ali (2002), “İranlı Bilgin Abdulcevad El-İrani Et-Tahrani’nin Farsça Medhiyesi”, Nüsha, S.5, Bahar.

Güngör, Erol (2007), Tarihte Türkler, Ötüken Y. İst.

Hocaoğlu, Mehmed (1970), Arşiv Vesikalarıyla Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, Anda Dağıtım, İst.

Karabıyık, Osman (1984), Türk-Ermeni Münasebetlerinin Dünü, Bugünü, Hakikat Kitabevi, İst.

Karakaşlı, Karin (1997), Ay Denizle Buluşunca, Günışığı Y., İst. Karakaşlı, Karin (1999), Başka Dillerin Şarkısı, Varlık Y., İst.

Karakaşlı, Karin (2002), Can Kırıkları,Doğan K., İst

Karakaşlı, Karin (2005), Müsait Bir Yerde İnebilir miyim?,Doğan K., İst. Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (1976), Atatürk, Remzi Kitabevi, İst. Kebabcıyan, Raffi (2000), Konuş Halil Bey Konuş, Aras Yayıncılık, İst.

Kılıç, Davut (2000),Osmanlı İdaresinde Ermeniler Arasındaki Dini ve Siyasi Mücadeleler, Avrasya Stratejik Araştırma Merkezi Y., Ank.

Kocaş, Sadi (1986), Tarih Boyunca Ermeniler ve Türk – Ermeni İlişkileri, Altınok Matbaası

Kongar, Emre (1982), Kültür Üzerine, Çağdaş Y., İst.

Kowalski, Tadeusz (1984), “Şehname’de Türkler”, Çev: Harun Güngör, Erciyes Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, S. 1

Kürkçüoğlu, Erol (2000), “Orta Çağda Bizans ve İran’ın Ermeni Siyaseti, 21. Yüzyıla Girerken Tarihe Dostça Bakış” Türk Ermeni İlişkileri Uluslararası Sempozyumu,Ank. Margosyan , Mıgırdiç (2003), Biletimiz İstanbula Kesildi, Aras Y., İst.

Margosyan , Mıgırdiç (2006), Gavur Mahallesi, Aras Y., İst. Margosyan, Mıgırdiç (2007), Tespih Taneleri, Aras Y., İst.

Margosyan, Mıgırdiç (2005), Söyle Margos Nerelisen, Aras Y., İst. Oğuzcan, Ümit Yaşar (1960), Akıllı Maymunlar, Ümit Y., Ank.

Onur, Hüdavendigar (2000), Ermeni Portreleri, Burak Y., İst.

Öke, Mim Kemal (1987), “ Yabancı Ülkelerde Türk Kültürü’nün Tanıtılması” Milliyetçiler IV. İlmi Büyük Kurultayı Tebliğleri, İst.

Özsoy, Osman (1998), Türkiye’nin İmaj Sorunu, Alfa Basım Yayın, İst. Parla, Jale (1985), Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik, İletişim Y., İst.

Sevim, Ali (1983), Genel Çizgileriyle Selçuklu Ermeni İlişkileri, TTK Y., Ank. Söylemez, Turgay (2002), Cumhuriyet Dönemine Kadar Türk-Ermeni İlişkileri, Yayınlanmamış Dok. Tezi, Elazığ,

Süslü, Azmi (1990), Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörlüğü Y. Van

Süslü, Azmi (1995), Türk Tarihinde Ermeniler, Levent Ofset Matbaacılık ve Yayıncılık, Ank.

Şahin, Recep (1988), Tarih Boyunca Türk İdarelerinin Ermeni Politikaları, Özal Matbaası, İst.

Türkmen, Fikret (1992), Türk Halk Edebiyatının Ermeni Kültürüne Tesiri, Akademi Kitabevi, İzmir

Uçarol, Rıfat (1995), Siyasi Tarih (1789-1994), Filiz Kitabevi, İst.

Uras, Esat (1987), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İst. Yinanç, Refet (1983), “Selçuklular ve Osmanlıların İlk Dönemlerinde Ermeniler”, Türk Tarihinde Ermeniler Sempozyumu, Şafak Y., İzmir,

EKLER Ek- 1

ÖZGEÇMİŞ

1975 yılında Kemah’ta doğdu. İlköğrenimini Erzincan Sümer İlköğretim Okulu’nda, ortaöğrenimini ise Sivas Hacı Mehmet Sabancı Lisesi’nde tamamladı. 1993’te kazandığı Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden 1997’de mezun oldu. 2006-2007 güz döneminde Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı alanında yüksek lisans eğitimi başladı.

Erzurum’un Hınıs ilçesi ve Sivas’ta birçok okulda Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliğinin yanı sıra Türkçe öğretmenliği de yaptı. Murat Yusuf Önem şu anda Sivas Öğretmenevi’nde yönetici olarak çalışmaktadır.