Devrin SatıĢ SözleĢmesinin Hükümlerine Etkisi

Satıcının, taşınır satış sözleşmesindeki borçları; zilyetliği alıcıya geçirme borcu, satılanı saklama borcu, ayıba karşı tekeffül borcu ve zapta karşı tekeffül borcudur²⁴⁰. Sözleşme alıcı tarafından devredilirse, satıcı söz konusu borçları sözleşmeyi devralan alıcıya karşı yerine getirmekle yükümlü olacaktır. Burada satıcının devralana karşı yükümlülüğü devirden sonraki aşamayı kapsar. Ancak devir işleminden önce doğan bir yükümlülük devirden sonra da devam ediyorsa satıcı bu yükümlülüklerden devir anına kadar devredene, devirden sonra da devralana karşı sorumlu olur. Aksine yapılacak anlaşmalar saklıdır.

240 Akıntürk, Kahraman, 2014: 242.

115 Sözleşmeyi devreden satıcı ise, bu borçların sözleşmeyi devralana geçeceği söylenebilir. Hatta, zilyetliği alıcıya geçirme borcu ve satılanı saklama borcunun devir işlemiyle birlikte herhalde sözleşmeyi devralana geçer.

Peki, ayıba karşı tekeffül borcu ile zapta karşı tekeffül borcundan sözleşmeyi devralanın sorumluluğu ne olacaktır?

Satıcının alıcıya karşı herhangi bir surette bildirdiği niteliklerin satılanda bulunmaması ya da nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan, kullanım amacı bakımından değerini ve alıcının ondan beklediği faydaları ortadan kaldıran veya önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayıpların bulunmasından dolayı alıcıya karşı sorumluluğuna satıcının ayıba karşı tekeffül borcu denir (TBK m.

219/ I)²⁴¹.

Satıcı tarafından sözleşmenin üçüncü bir kişiye devredilmesi halinde ayıba karşı tekeffül borcundan doğan sorumluluğun sözleşmeyi devralana geçeceğini söylemek mümkündür. Gerçekten de ilk olarak, ayıba karşı tekeffül borcunun sorumlusu taşınır sözleşmesinin satıcısıdır ve bu sıfat devir işlemiyle birlikte sözleşmeyi devralana geçmiştir. İkincisi, devir işlemi halefiyet sonucunu doğuran bir işlem olduğundan, ayıba karşı tekeffül borcundan dolayı sözleşmeyi devredene tam halef olan devralanın sorumlu tutulması gerekir. İşte bu sebeplerden ötürü sözleşmeyi devralan satıcı ayıptan dolayı sorumlu olacaktır. Hatta sözleşmeyi devralan, ayıbın bizzat devredenin vaat veya işlemlerinden meydana geldiğini ileri sürerek sorumluluktan kurtulama. Zira satıcı, ayıbın varlığını bilmese dahi alıcıya karşı sorumlu olacaktır (TBK m. 219/ II). Ayıbın bizzat sözleşmeyi devredenin vaatlerinden ya da onun işlemlerinden meydana gelmesi halinde, sözleşmeyi devralan genel hükümler dairesinde devredene başvurabilir. Fakat bu durum devralan ve devreden arasındaki iç meseledir.

Ayıp durumunda alacaklının sahip olduğu sözleşmeden dönme, semenin indirilmesi, satılan şeyin misli ile değiştirilmesi veya malın ücretsiz tamirini isteme haklarının muhatabı sözleşmeyi devralan satıcıdır.

241 Aral, 2014: 114.

116 Ayıba karşı tekeffülden dolayı açılacak davalar iki yıllık zamanaşımı süresine tabidir (TBK m. 231). Fakat satıcı, satış konusunu ayıplı olarak devretmekte ağır kusurlu ise bu zamanaşımı süresinden yararlanamayacaktır (TBK m. 231/ II). Burada tartışılması gerekli olan husus, ayıp konusunda sözleşmeyi devreden ağır kusurlu ise sözleşmeyi devralanın iki yıllık zamanaşımı süresinden yararlanıp yaralanamayacağıdır. Kanun koyucu, satış konusunun ayıplı olarak devredilmesinde ağır kusurlu olmayı aradığından, sözleşmeyi devralanın iki yıllık zamanaşımından yararlanıp yararlanamayacağı tespit edilirken taşınırın kimin tarafından devredildiği dikkate alınmalıdır. Eğer taşınır, sözleşmenin devrinden önce devreden satıcı tarafından ağır kusurlu bir biçimde devredilmişse, bu durumda devredenin ağır kusuru devralana sirayet edecek ve devralana karşı ayıp sonucu açılacak davalar iki yıllık zamanaşımı süresine tabi olmayacaktır. Satış konusu taşınır teslim edilmemiş olmakla birlikte, sözleşmeyi devreden satıcının, taşınırın ayıbına ilişkin ağır kusuru söz konusu ise ve bu durum sözleşmeyi devralan tarafından taşınırın ayıplı bir biçimde teslim edilmesine neden olmuşsa, devreden satıcının ağır kusuru sözleşmeyi devralana sirayet etmeyecek ve devralana karşı ayıp nedeniyle açılacak davalarda iki yıllık zamanaşımı süresi uygulanacaktır. Bu sonucun doğması için devralanın durumu bilmemesi gerekir. Sözleşmeyi devralan satıcı, satım konusunu kendi ağır kusuruyla alıcıya devretmişse bu durumda iki yıllık zamanaşımından yararlanamayacak; alıcı, devralan satıcıya karşı her zaman ayıptan dolayı dava açabilecektir.

Sözleşmeyi devralan satıcının ayıba karşı tekeffül borcundan başka karşılaşabileceği bir diğer borç da zapta karşı tekeffül borcudur. Satış sözleşmesinin kurulduğu sırada var olan bir hak dolayısıyla, satılanın tamamı veya bir kısmı üçüncü kişi tarafından alıcının elinden alınırsa, satıcının bundan dolayı alıcıya karşı sorumluluğuna zapta karşı tekeffül borcu denir (TBK. m. 214/ I).

Bununla birlikte alıcı, satış sözleşmesinin kurulduğu sırada zapt tehlikesinin var olduğundan, yani satılan şey üzerinde üçüncü kişinin böyle bir hakkı bulunduğundan haberdar idiyse, satıcı ayrıca taahhüt etmiş olmadıkça sorumlu olmayacaktır²⁴² (TBK m. 214).

242 Akıntürk, Kahraman, 2014: 245.

117 Satıcının zapta karşı tekeffül borcu²⁴³, taşınır satış sözleşmesinin bünyesine ve ruhuna uygun olarak doğrudan doğruya kanundan kaynaklandığı için, satıcının sözleşmeyi devretmesi halinde, sözleşmeyi devralan satıcı da alıcıya karşı zapttan dolayı kanun gereği sorumlu olacaktır.

Bundan başka, taşınır satış sözleşmesi, alıcıya sözleşmenin bedelini ödeme borcu ile satılanı teslim alma borcunu yükler. Sözleşmeyi devredenin satıcı olduğu ihtimalde, alıcı söz konusu borçlarından dolayı sözleşmenin devrine ilişkin genel hükümler çerçevesinde sözleşmeyi devralan satıcıya karşı aynen sorumludur. Sözleşmeyi alıcı taraf devretmişse sözleşmeyi devralan, satıcıya sözleşmenin bedelini ödemek ve satılanı teslim alma borcu altındadır. Eğer, sözleşme bedeli sözleşmeyi devreden alıcı tarafından satıcıya ödenmişse, bu durumda sözleşmeyi devralan sözleşme bedelini ödeme borcu altında değildir. Sözleşmeyi devreden tarafından kısmi ödeme yapılması halinde sözleşmeyi devralan, ödenen kısım kadar bedel ödeme borcundan kurtulur. Satılanı teslim alma borcu da, sözleşmenin devriyle birlikte sözleşmeyi devralan alıcıya geçer. Eğer, devralan alıcı sözleşme konusunu teslim almada temerrüde düşerse satıcıya karşı, alacaklının temerrüdü hükümleri çerçevesinde sorumlu olur. Eğer, sözleşmeyi devreden alıcı, sözleşmeyi devretmeden önce temerrüde düşmüşse, devralan alıcı bu temerrüt halinden sorumlu olacaktır.