Devrimde Rusya’nın Rolü

Sovyetlerin de sonunu getirecek olan sivil devrim Moskova’da da uygulanmıştı. Halk desteğini de arkasına alan Boris Yeltsin tankların üzerine çıkarak mevcut Gorbaçov yönetimine meydan okumuş ve iktidarı devirirek yönetimi eline almıştı. Doğu Bloku’nun ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasını takiben bağımsızlığını elde eden bir kısım ülkelerde milliyetçi lider ve kadrolarının iktidara gelmesini ve bu yönetimlerin Rusya karşıtı siyaset takip etmesini Moskova’daki Rus askeri bürokrasisini endişeye sevketmiştir. Batının Rusya’ya öncelik tanıyan politikalarına rağmen Moskova yönetimi “arka bahçesinde” kendisine yönelik dostane duygular beslemeyen iktidarlara karşı tedbirler almaya yönelmiştir299.

Rusya’da Putin’in iktidara gelmesiyle, Putin’in “Avrasyacılık” olarak isimlendirdiği, Rusya’nın, doğal hâkimiyet alanı olarak gördüğü Asya’da genişlemesi fikri tekrar gündeme gelmişti. ABD ise Mahan, Spykman gibi teorisyenler tarafından formüle edilen Avrasya kıtasında hâkim olma stratejisini hayata geçirmek peşindeydi. Rusya’nın stratejisinin bir boyutu da “Yakın Çevre” kavramı kapsamında öncelikle eski SSCB alanında nüfuzun devamını sağlamak üzere BDT ülkeleri ile iyi ilişkiler kurmaktı300. Orta Asya devletlerinde yaşayan

298 _{Bingöl, a.g.m., s.14.} 299 _{Oğan, a.g.e., s.33.}

300 _{Bozkurt, “Gürcistan, uyUkrayna ve Kırgızistan’da Kadife Devrimler”, 2023 Dergisi, Mayıs 2006,} s.1.

Ruslar ve bu azınlıkların sorunları Rusya’yı bölgede etkin olmaya iten bir diğer faktördü. Azerbaycan dahil olmak üzere bölgede yaşayan 60 milyon kişinin yaklaşık 10 milyonu Rus kökenlidir. Bu ülkelerde Rusların oranı Azerbaycan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan’da yüzde 6 ila yüzde 9 arasında değişirken bu oran Kırgızistan’da 22 ve Kazakistan’da yüzde 38’dir. Ayrıca Rus azınlıklar bulundukları ülkelerde ekonomide, çeşitli meslek guruplarında ve devlet aygıtında önemli mevkiler işgal etmektedirler301.

Gürcistan ve Ukrayna’da gerçekleşen devrimlerden önce, Rusya Federasyonu eski Sovyet coğrafyasına yönelik dış politika stratejilerinde ciddi değişiklikler yapmıştı. Bu değişiklikler üzerinde Rus toplumunun ve yönetici elitinin mutabakatı vardı. Mutabakatın özünde ise Balkanlar ve Orta Avrupa’nın aksine eski Sovyet coğrafyasının Rus gerçek ulusal çıkarlarının bir alanı olduğu düşüncesi yatıyordu. 1990’lı yıllarda Balkanlar ve Orta Avrupa’da Avrupa ve ABD’nin nüfuzunun artması ve sıranın Rusya’nın arka bahçesi olarak gördüğü bölgelere gelmesi Rusya’nın hassasiyetini artırmış ve düşmanca bir tavır almasını güçlendirmiştir. Kosova’daki gelişmeler, NATO’nun genişlemesi ve Avrupa Komşuluk Politikası ılımlı Rus eliti, ekonomistleri ve diplomatlarını dahi tedirgin etmişti. Bu gelişmeler sırasında diplomatik kınamalar dışında Rusya herhangi bir tavır ortaya koyamasa da “Yakın Çevre” stratejisi ile BDT ülkeleri arasındaki ekonomik entegrasyonu derinleştirerek ve Rusya yanlısı siyasi elite destek vererek karşı hamle yapmaya çalışmıştır. Uluslararası aktörler yakın çevreye girdikçe bu duyguda kuvvetlenmiştir. İktidardaki ikinci döneminde Putin’in önceliği eski Sovyet devletleriyle işbirliğini artırmak olmuştur. Kremlin bu teoriyi hayata geçirmekte tereddüt etmemiştir. Rus analistlere göre bağımsızlığını yeni kazanan devletlerde eski siyasiler iktidarda kaldığı sürece, bu coğrafyadaki statükonun dramatik olarak değişmesi ihtimal dâhilinde olmayacaktır302.

301 _{Banuazizi ve Weiner, a.g.e., s.6.}

302 _{Vsevolod Samokhvalov, “Colored Revolutions In Ukraine And Georgia: Repercussions For The} System Of International Relations In The Black Sea Region”, Perceptions, Sonbahar 2005, s.101-102.

Putin 2000 yılından itibaren Rusya’yı yeniden birinci sınıf güç merkezi yapmaya yönelik stratejiler uygulamıştır. Bu amaçla Orta Asya'da ABD'nin nüfuz alanını daraltma bağlamında ŞİÖ’ye diğer üye ülkelere nazaran daha fazla anlam yüklemiş ve işlevselliğini artırmaya çalışmıştır. Ancak Rusya bu hedefi gerçekleştirmede oldukça pragmatik davranarak Doğu ve Batı arasında manevra alanı oluşturmuş ve denge politikası gütmektedir. Düşman üretmekten ve açıktan meydan okumaktan kaçınmakta, taleplerini yüksek tonda dile getirmemekte ve düşük bir profille hedefine yürümeye çalışmaktadır303. Rusya bölgenin en kritik ülkesi konumundadır. Rusya’yı denklem dışı tutan ve koordinasyonunu sadece bölge ülkeleri ile yapan her türlü girişimin başarısız olması muhtemeldir. Rusya’nın diğer küresel ve bölgesel aktörlere kıyasla Orta Asya’da daha çok ilgi ve çıkarı vardır. Orta Asya geniş çaplı transnasyonel tehditlere karşı Rusya’nın birinci savunma hattıdır. Rusya Afganistan’da üretilen uyuşturucunun bir pazarıdır. Bölgeye yerleşik yerel ve transnasyonel terör örgütlerinin silah temin ettiği potansiyel ülkelerden birisidir. Rus suç şebekelerinin Orta Asya’daki suç şebekeleriyle yakın bağlantıları vardır. Bu unsurlar da denklemi giriftleştiren ve Rusya’yı önemli kılan unsurlardır304.

Rusya’nın ŞİÖ’yü ön plana çıkarmak ve güçlü bir yapı haline getirmek istemesinin bir nedeni de ABD’nin desteklediği renkli devrimler vasıtasıyla demokrasiyi yayma çabalarının bölgede istikrarı bozması ve kanlı olayları tetiklemesidir. Rusya ve Çin yaptıkları ortak tatbikatlarda bölgedeki istikrarı koruma kapasitesine sahip olduklarını göstermek istemişlerdir. Rusya’nın ŞİÖ’ye verdiği değerin bir diğer gerekçesi uluslararası arenadaki mevcut konumundan memnun olmaması ve daha etkin hale gelmek istemesidir. G-8 üyesi ve BM’de veto hakkına sahip ülkelerden biri olmasına rağmen Rusya Batıda daha çok enerji tedarikçisi ve petrol istasyonu bir ülke olarak görülmektedir. ŞİÖ sayesinde Rusya mevcut konumunu kırmak ve sözü geçen bir ülke olmayı hedeflemektedir305.

303 _{Turgut Demirtepe, “Şanghay İşbirliği Örgütü ABD Karşıtı Bir Direniş Bloğu mu?”,} http://www.usakgundem.com/yazarlar.php?id=341&type=4, 22 Haziran 2006.

304 _{Oliker ve Shlapak, a.g.e., s.34.}

305 _{Yusuf Önaç, “Yükselen Güç Şanghay İşbirliği Örgütü ve Genişleme Politikası”,} http://www.bilgekalemler.org/index.php/print/208.html, 27 Nisan 2008, s.2.

Rusya’nın ikinci sınıf ya da küresel iddiası olmayan bir ülke konumunu kabul etmesi tarihi altyapısı, imparatorluk özgeçmişine sahip olması ve Rus halkının bu noktadaki psikolojik üstünlük duygusu nedeniyle beklenilebilir değildir. Daha 20 yıl öncesine kadar dünyanın iki süper gücünden birisi olan Sovyetler Birliği’nin ana nüvesini oluşturan Rusya’nın ve Rusların küresel güç konumundan aşağıda bir konumu kabul etmesi ve 20.yüzyıldaki rakibi ABD’nin, arka bahçesine yerleşmesine göz yumması makul değildir. Rusya Batıya entegre olup edilgen bir konumda onun herhangi bir parçası olmak yerine kendisi bir çekim merkezi olduğunu ortaya koyma iddiasındadır.

19. yüzyılda yaşayan Rus filozof Nikolai Danilevsky, “Rusya Avrupa devletleriyle bütünleşme çabası içinde olmamalıdır; çünkü onlar için daima bir yabancı gibi olacaktır. Batı ise açık veya gizli bir şekilde Rusya’ya düşmanlık besleyecektir” diyordu. Rus devlet adamlarının bugünkü siyasi mantalitesi de yaklaşık olarak bu düşünce etrafında şekillenmektedir. Rus tarihçi Natalia Narochnitskaya Çeçenlerin dillendirdiği taleplerin eski jeopolitik özlemlerin – Kafkasya’nın ve Rusya’nın güney kısımlarının ayrılması- bir devamı olduğunu ifade etmektedir. Bu tarihçiye göre, bugün Rusya’ya ait olan ve önceki birkaç yüzyılda Osmanlı ve İran devletlerinin sahip olmak için savaş verdikleri topraklar terör vasıtasıyla Rusya’nın elinden alınmak istenmektedir. Diğer bir ifadeyle “teröristler” başta ABD olmak üzere, Rusya’yı parçalamak isteyen Rusya’nın jeopolitik rakiplerinin elinde bir oyuncaktır. Rusya Devlet Başkanlığı danışmanlarından ve aynı zamanda çağdaş Rusya’nın önde gelen ideologlarından olan Vladislav Surkov Batıyı daha açık bir şekilde suçlamakta ve şöyle demektedir: “Hala soğuk savaş fobileriyle yaşayan, Rusya’yı potansiyel düşman olarak gören, Rusya’nın teröristlerin finans kaynaklarını kesmesini engellemeye ve Rusya’yı siyaseten tecrit etmeye çalışan siyasi kişilikler bulunmaktadır. Amaçları Rusya’yı yok etmek ve yerine yaşaması zor devlet benzeri yapılarla doldurmaktır306.”

306 _{Fyodor Lukyanov, “America as the Mirror of Russian Phobias”, Social Research, Kış 2005, Cilt} 72, Sayı 4, Academic Research Library, s. 859

Rusya’da pek çok siyasetçi ve analistler açıkça Avrasya’daki Amerikan girişimini Rusya’yı hedefliyor şeklinde algılamaktadırlar. Avrasya’da seçimlerin serbest ve adil yapılması noktasında Amerikan ve Avrupalıların ortaya koyduğu ortak çaba Moskova’da Rusya’nın müttefiklerinin elinden alınması olarak görülmektedir. Ve Rusya’nın vereceği tepki kendi renkli devrimlerini yaratmak ve bu ülkelerde kendine dost ve müttefik olacak unsurları desteklemek olmaktadır. Gerek Rusya’da ve gerekse eski Sovyet Cumhuriyetleri’ndeki siyasi elit arasındaki genel kanı ABD’nin renkli devrimleri körüklediği yönündedir. Sonuçta, bölge hükümetleri ABD destekli eylemcilerin kontrol altında tutulması gerektiğini düşünmektedirler307.

11 Eylül sonrasında küresel güçler Kırgızistan’da üs elde etme yarışına girişmişlerdi. ABD’den sonra Rusya da Kırgızistan’da askeri üs konuşlandırmıştı. Özellikle ABD’nin bu hamlesi Çin’i Doğu Türkistan konusunda endişelendirmiş ve ABD lehine psikolojik üstünlük sağlamıştı. Kırgız yönetimi ABD’nin bölgedeki bu ilerleyişini durdurmak amacıyla Washington’a karşı Moskova-Pekin eksenine yaklaşmış ve Şanghay İşbirliği Örgütü’nde de aktif olarak yer alarak bu çizgisini somutlaştırmıştı. 2004 yılından itibaren Akayev ağırlığı yoğun düzeyde Rusya’ya vererek ABD, Çin ve Rusya üçgeninde tercihini Rusya’dan yana kullanmaya başlamıştı. Akayev’e göre Rusya şu anda ve gelecekte Kırgızistan’ın stratejik dostu ve ortağı idi. Bu mesajın hedefinde ABD de vardı ve şayet ABD Kırgızistan ile ilişkilerini geliştirmek istiyorsa bunu Kırgızistan-Rusya stratejik ilişkilerini dikkate alarak yapmak zorunda olacaktı. Rusya ise açıkça Kırgızistan’dan Amerikan askeri üslerinin kaldırılmasını ve ABD ve NATO güçlerinin varlığına son verilmesini istiyordu. Bu bağlamda, 15 Şubat 2005’te Kırgızistan Dışişleri Bakanı, Cengiz Aytmatov’un, Washington’un Kırgızistan’da AWACS sistemini konuşlandırma talebini reddetmişti. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Ivanov’a göre Kırgızistan’daki AWACS uçaklarının Afganistan’da yürütülen terörle mücadeleyle bir ilişkisi yoktu. ABD ve Rusya’nın Kırgızistan’daki askerî üsleri arasındaki mesafe ancak 25 km idi ve karşılıklı olarak birbirini takip edebilmekteydiler. Bunun yanı sıra ABD kendi üssünde konuşlandırdığı erken uyarı ve hava gözetleme E-3 AWACS uçakları ile

Orta Asya dahil Rusya’nın bir kısmı ve Doğu Türkistan bölgesini takip altına alabilme imkanına sahip olmuştu308.

Putin için renkli devrimler eski Sovyet coğrafyasında Rusya’nın nüfuzuna karşı ciddi bir meydan okuma anlamını taşıyordu. Kendi destekledikleri adayın Ukrayna’da ve Gürcistan’da seçimleri kaybettiğini gördükten ve Rus birliklerini Gürcistan’dan çekmek durumunda kaldıktan sonra, Putin yönetimi 11 Eylül’den sonra Orta Asya’da ABD’ye kaptırdığı üstünlüğünü tekrar almaya kararlıydı. Rus hükümeti eski Sovyet Cumhuriyetleri’nde ortaya çıkan istikrarsızlıkların müsebbibi olarak Batıyı görüyor ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) askeri ve iktisadi kurumlarını yeniden canlandırmaya çalışıyordu. Andican olayları Rusya’nın Özbekistan ile güvenlik alanında yeniden işbirliği yapması için kapıları tekrar açmıştı. Bu olaylara kadar Özbekistan Orta Asya’da ABD’nin kilit müttefiklerinden birisiydi. Bu iki ülke ilk ortak askeri tatbikatlarını Eylül 2005’te gerçekleştirdiler. Rusya bunun yanı sıra ABD’nin bir diğer müttefiki konumuna gelen Tacikistan’la da olan askeri işbirliğini genişletmişti. Tacikistan Nurek radar istasyonunu Rusya’ya kiralamayı kabul etmiş ve iki ülke Haziran 2006’da ortak askeri tatbikatlar icra etmişti. Temmuz 2006’da Rus hükümeti Kırgızistan’daki Kant üssündeki güçlerini iki katına çıkaracağını ve sonraki yıl için üsse tahsis edilen kaynağın da 3.5 milyon $ olacağını ilan etmişti. Bakiyev yönetimi üzerindeki nüfuzunu sağlamlaştırmak amacıyla Putin yönetimi iki yıllık bir eylem planı uygulamaya koyarak Kırgızistan’a 5 milyon dolarlık bir askeri yardım sağlamış, Kırgızistan’ın Rusya’ya olan borcunun yarısını (187 milyon dolar) silmiş, iki adet hidroelektrik santrali inşa etmiş ve Rusya’da çalışan Kırgız işçiler için prosedürleri basitleştirmiştir. Ayrıca Kırgız enerji endüstrisinde Rusya temel bir görev üstlenerek yeni doğal gaz yataklarının araştırılması ve geliştirilmesi hakkını elde etmiştir309.

Rusya ve Orta Asya’yı yeniden entegre eden süreç 1990’ların ortasında Yeltsin döneminde başlamıştı. Bununla birlikte önceliği doğuya veren politikayı

308 _{Erkin Ekrem, “Kırgızistan”, http://www.turksam.org/tr/a298.html, 29 Mart 2005.}

309 _{Elizabeth Wishnick, “Promoting East Asian Oil Diplomacy,Containing Change in Central Asia”,} Asian Survey, Cilt 46, Sayı 1, Ocak/Şubat 2006, s.73-74.

Putin başlatmıştı. Andican olayları310 Özbekistan’ı Amerikan cephesinden alıp Rusya cephesine taşımıştı. Özbek askeri güçleri protestocu kalabalığın üzerine ateş açtığında bu hadise karşısında Amerikalıların aldığı tavır Kerimov’la Washington arasındaki yakınlaşmayı sona erdirmiş ve yönünü Moskova’ya dönmeye mecbur bırakmıştı. Temmuz 2005’te Kazakistan’ın başkenti Astana’da yapılan ŞİÖ zirvesi Rusya’nın Orta Asya’daki kaderinin dönüm noktası olmuştu. Özbekistan, Kırgızistan ve Kazakistan önderliğinde, zirvede “terör karşıtı koalisyondan” yani ABD ve NATO ülkelerinden geçici olarak kullanmakta oldukları askeri tesisleri boşaltma ve ŞİÖ ülkeleri topraklarında bulunan askeri varlıklarını sona erdirme konusunda bir zaman planlaması yapması istenmiştir. Aynı zirveye İran, Hindistan, Pakistan ve Moğolistan’dan elçilerin gözlemci sıfatıyla katılmalarına olanak sağlanmıştı. Bu zirvede tüm devlet başkanları ŞİÖ’nün Orta Asya’nın potansiyel sesi olacağını dile getirmişti. ŞİÖ üyesi ülkeler ve gözlemci ülkeler nüfus ve sahip oldukları enerji kaynakları açısından değerlendirildiğinde örgütün önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Yaklaşık 3 milyarlık toplam nüfus ile dünya nüfusunun yarısını oluşturmaktadır. Bu ülkelerdeki enerji kaynakları toplam dünya enerji kaynaklarının yüzde 20’sidir ve Çin dünyanın en büyük enerji tüketicisidir311_.

Orta Asya’daki yeni Rus diplomatik hamlesi Ekim 2003’te Kant Rus hava üssünün gösterişli resmi açılışında başlamıştı. Her beş yılda bir yenilenme hakkını da içeren 15 yıl süreli bir kiralama sözleşmesi imzalanmış ve Kant üssünün ŞİÖ’nün planlı hızlı konuşlanabilir gücü için bir operasyonel üs olacağı ifade edilmişti. Askeri açıdan bir diğer entegrasyon silahlı kuvvetlerin entegre edilmesidir. Rusya halihazırda bunu Ermenistan ve Beyaz Rusya ile ayrı ayrı yapmış durumdadır ve benzerini Orta Asya’da yapmak istemektedir. Aynı yıllarda Tacikistan’ın Afganistan

310 _{Özbekistan’ın Andican şehrinde bir hapishanede başlayan firar eylemi akabinde sonu kanlı biten} kitlesel siyasi gösteriler başlamıştır. 12-13 Mayıs 2005’te radikal İslamcı faaliyetlerde bulunmak suçundan hapse atılan bir kısım mahkûm silahlı bir grup tarafından hapishaneden çıkarılmıştır. Silahlı grup müteakiben belediye binasını ele geçirmiş, ancak ulusal güvenlik teşkilatı karargâhlarını ele geçirme teşebbüsleri ise başarısız olmuştur. Ele geçirilen belediye binası önünde yerel halk da bu grupla birlikte Andican ve merkezi Özbek yönetimi aleyhine protesto gösterileri yapmışlardır. Güvenlik güçleri ise göstericilere ateş açarak olaylara müdahale etmiştir. Sonuçta Özbek yönetiminin resmi kayıtlarına göre 187, bazı insan hakları örgütlerine göre ise binlerce kişi hayatını kaybetmiştir. Marat, a.g.e., s.49.

sınırı boyunca 14.000 ila 17.000 arasında Rus birlikleri konuşlandırılmış ve imzalanan anlaşmalarla bu birlikler kalıcı hale getirilmiştir. Kant üssünün genişletilmesi ve hemen akabinde Ortak Savunma İşbirliği Örgütü (CTSO) namına kurulan Hızla Konuşlanabilir Güç, Rus askeri varlığını Orta Asya’da Batının da başaramayacağı ölçüde kalıcı hale dönüştürmüş ve bölge ülkelerinin savunmalarını Rusya-destekli bir duruma getirmiştir312.

Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra birliği oluşturan ve bağımsızlığını kazanan devletler her ne kadar kendi ayakları üzerinde durmaya çalışsalar da bunu başarmaları pek çok iç ve dış etkene bağlıydı. Sovyetler Birliği’nin motor gücü olan Rusya Federasyonu birliğin yıkılmasını takip eden yıllarda büyük bir siyasi, ekonomik, askeri ve toplumsal kriz içerisine sürüklenmişti. Kendi arka bahçesini ve yaşam alanını oluşturan cumhuriyetlerin diğer küresel ve bölgesel güçlerin nüfuz alanına girmesini engellemeye çalışmıştı. Ancak Rusların yaşamakta olduğu kriz sebebiyle ilk yıllarda kurulan bu ortak resmi kurumların etkinliği zayıf kalmıştır. Fakat Putin iktidarıyla birlikte bu kurumlar yeniden canlanmaya ve yeni birlikler oluşturulmaya başlanmıştır. Şimdi bu kurumları sırasıyla ele alacağız.

Birincisi; Bağımsız Devletler Topluluğu (CIS): 12 Eski Sovyet Cumhuriyeti tarafından Aralık 1991’de kurulmuştur. Üyeleri ise, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan, Rusya Federasyonu ve Ukrayna'dır.

İkincisi; Ortak Savunma İşbirliği Örgütü (CTSO): Bu örgüt CIS içerisinde 1994 yılında Ortak Savunma Paktı olarak kurulmuştur (üç devlet 1999’da çekilmiştir) ve şimdiki adını Mayıs 2002’de almıştır. Üyeleri ise Rusya, Beyaz Rusya, Kırgızistan ve Tacikistan’dır. Özbekistan Ağustos 2005’te tekrar örgüte katılım başvurusu yapmıştır. 11 Ekim 2005’te CTSO Genel Sekreteri Nikolai Bordyuzha, “Orta Asya’yı savunmak amacıyla büyük bir güçler birliği kurulacaktır” demiştir; ancak henüz böyle bir şey gerçekleşmemiştir.

312 _{Black, a.g.m., s.3.}

Üçüncüsü; Avrasya Ekonomik Topluluğu (Eurasec): 1995’te Gümrük Birliği olarak kurulmuş ve Rusya, Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ı kapsamaktadır. Özbekistan Ekim 2005’te birliğe üye olmak için başvurmuştur. Hindistan gayri resmi olarak davet edilen düzenli gözlemci devlet statüsündedir. Avrasya Ekonomik Topluluğu Ekim 2005’te Almatı’da Orta Asya İşbirliği Örgütü ile birleşmiş ve Özbekistan resmi olarak Ocak 2006’da örgütün üyesi olmuştur. 2006 yılı itibariyle topluluğa üye devletler arasındaki ithalat-ihracat vergileri uyumlu hale getirilmiş ve bir gümrük birliği şekillenmeye başlamıştır.

Dördüncüsü; Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ): 1996 yılında Rusya, Çin, Kazakistan, Tacikistan ve Kırgızistan’ın katılımıyla Şanghay Beşlisi olarak kurulmuştur. 2001 yılında Özbekistan’ın üye olmasıyla örgüt Şanghay Forumu adını almış ve 2003’te resmi tüzüğün kabul edilmesiyle örgüt mevcut adını almış ve Birleşmiş Milletler’de bölgesel kuruluş olarak tanınmıştır. ŞİÖ Ocak 2004’te Pekin’de daimi bir Sekreterya ve Taşkent’te Bölgesel Anti-terörizm Merkezi açmıştır. Bu gelişmelerle örgüt CIS ve CSTO’nun etkinliğini kırmıştır313.

Orta Asya’da vuku bulacak bir “Büyük Oyunda” Rusya’nın ABD, NATO ve AB karşısında bir dizi faktör nedeniyle açık bir avantajı bulunmaktadır. Bu üstünlükler: Bir, coğrafi yakınlık. İki, Orta Asya cumhuriyetlerindeki eski Komünist Parti genel sekreterlerinin pek çoğunun hala iktidarda olması. Üç, Afganistan’da devam eden kaos halen Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan için bir tehdit oluşturmaktadır ve hem Rusya hem de Çin dini aşırılık ve ayrılıkçılığa karşı ABD ve NATO’dan daha fazla yardım etmektedir. Dört, Rusça yayın yapan televizyon kanalı bölgede en çok izlenen kanaldır ve Kırgızların çoğu ülke ve dünya gündemini Rus televizyonlarından takip etmektedir. Bu da Kırgızların dünyayı Rus bakış açısından algılamalarına sebep olmaktadır. Ayrıca Rusça Orta Asya devletleri arasındaki ilişkilerde ortak iletişim dilidir. Beş, Orta Asya devletlerinin dini olan İslam Rusya’da ikinci büyük dindir ve 142 milyonluk toplam Rusya nüfusu içerisinde 28 milyon Müslüman kökenli halk yaşamaktadır. Altı, Rus yatırımcılarla Kırgız

politikacıları arasındaki gayrıresmi bağlantılar ilişkilerin gelişiminde lokomotif görevi görmektedir314. Yedi, Eski Sovyet ekonomisinden miras kalan ticaret/ulaştırma/transit geçiş bağları ekonomik olarak ayakta kalabilmek için hala çok önemlidir; hidroelektrik projelerindeki geniş çaplı yatırımlar, sulama projeleri ve ulaşım altyapısı da Rusya’nın varlığını güçlendirmektedir. Kırgızistan’ın Rusya’ya olan borcu da bağımlılığı artırmaktadır. Kırgızistan’daki özelleştirmeler sırasında işletmelerin önemli bir kısmını Ruslar satın almıştır. Kırgız hidroelektrik şirketlerinin yüzde 49 hissesi Rusların elindedir ve Kırgız hidroelektrik şirketi Rus dengi ile birleştirilmiştir. Yani Kırgızistan hidroelektrik sektöründe Rusların sözü geçmektedir315. Sekiz, Ortak istikrar vizyonu, tüm Orta Asya devletleri, Rusya, Çin ve Hindistan’ın terörizme eşitlediği İslami aşırıcılık Vahabizm316 olarak adlandırılmaktadır ve ayrılıkçılığa karşı anti-terörist bir retorikle dillendirilmektedir317.

Rusya Orta Asya’da emperyalist niyetlerinin olmadığını iddia etmektedir. Oysaki Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan’daki enerji üreticileri şunu çok iyi