Devlet Personel Dairesinin Görevleri ve Çalışma Usulü

DPD, genel ve katma bütçeli kurum kuruluşlarla il özel yönetimi, belediyeler, iktisadi devlet teşekkülleri; kamu iktisadi kuruluşları, özel kanunla kurulan banka ve kuruluşlardan oluşan geniş bir alanda söz sahibi olacak bir üst kurum niteliğinde kurulmuştur. DPD’nin ülkemizdeki kamu personel rejimini düzenleyen üst kimliğini yansıtan önemli göstergelerden diğer bir tanesi de Dairenin yasal görevleridir. Bu görevler 160 Sayılı Kanunun 5. maddesinde sayılmıştır:

1. Belirlenmiş kıstaslara göre memuriyet ve hizmetleri gruplandırmak suretiyle kurumların benzer işleri için eşit ücret prensibini yaşama geçirmek,

2. Memur ve hizmetli kadro unvanlarını standart hale getirmek,

3. Personelin işe alınma ve terfileri için gereken yeterlik koşulları ile çalışma yöntemlerinin rasyonelleştirilmesi için uygulanması gereken usul ve esasları belirlemek,

4. Ülke genelindeki iktisadi, sosyal ve mali gelişmeleri izleyerek maaş, ücret ve diğer özlük haklarda yapılması gereken düzeltmeleri hazırlamak,

5. Kurumların memur ve hizmetli kadrolarının hizmetin gereklerine uygun bir düzeyde tutulması için gerekli düzeltmeleri yapmak,

6. İhtiyaç fazlası olan personeli ihtiyaç duyulan boş kadrolara yerleştirme usul ve esaslarını belirlemek,

469 _{Güler, (İnceleme-1), s.93.} 470 _{Güler, (İnceleme-1), s.94.} 471 _{Güler, (İnceleme-1), s.94.}

108 7. Kurumlarınca açıkta bırakılacak personele ilişkin işlemleri düzenlemek, 8. İç ve dış gezi günlükleriyle sürekli görevle yurtdışında bulunan memurların maaşlarına uygulanacak ödeme oranlarını belirlemek,

9. Genel personel kayıtlarını tutmak ve kamu görevlileri hususunda sayısal bilgiler toplamak,

10. Görev alanına giren konularla personel rejimini düzenlemeye ilişkin kanun tasarıları, tüzük ve yönetmelik taslakları hazırlamak,

11. Kamu personelinin hak ve yükümlülüklerini, bunlara uygulanacak disiplin sistemini belirleyerek bütün kurumlarda aynı şekilde uygulanmasını sağlamak,

12. Personelin yetiştirilmeleri, ileriki kadrolara hazırlanmaları için uygun teknikleri belirlemek,

13. Personelin ödüllendirilmesine ilişkin hususları incelemek,

14. Sonradan ortaya çıkacak ihtiyaca göre doğrudan ya da Dairenin teklifi üzerine Dairenin kadrolarını ve giderlerini artırmamak şartıyla verilecek diğer işleri görmek.472

Genel olarak görevlere biraz dikkatle bakıldığında, reformcu kimliğinin unutulduğu, DPD’ye ülkedeki kurum ve kuruluşlarda zaten sürdürülen görevlerin ve işlemlerin takip edilmesi görevinin verildiği açıkça görülmektedir. 1956 yılındaki Kanun Tasarısı ile 160 sayılı Kanun arasında pek fark yoktur. İkisinde de Daire reform örgütü yerine merkezi yürütme birimi olarak dile getirilmiştir.473

Bununla birlikte görevleri sayılan 160 sayılı Kanunun 4. maddesinde ise kanun kapsadığı kamu kurumlarının hangisi olduğu, diğer bir ifadeyle kanunun hangi kamu kurumlarını kapsadığı anlatılmaktadır. İlgili maddeye göre kanun DPD’ye tasarrufta bulunma yetkisi tanıdığı kamu kurum ve kuruluşları şunlardır:

“Personeli (subay ve astsubaylar hariç) ile ilgili olarak bu kanunun şümulüne dâhil daire ve müesseseler olarak;

1. Genel ve katma bütçeli daireler, 2. İl özel idareleri,

3. Belediyeler ve bunlara bağlı müesseseler,

4. Sermayesinin tamamı Devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi müesseseler,

472 _{DPD Kurulması Hakkında 160 Sayılı Kanun, s.376.} 473 _{Güler, (İnceleme-1), s.85.}

109 5. Sermayesinin yarısından fazlası Devlete ait bankalar,

6. Hususi kanunlarla veya hususi kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan banka ve teşekküller (5590 sayılı Kanuna tâbi odalar ve borsalarla meslekî teşekküller hariç)

7. Sermayelerinin yarısından fazlasına iştirak suretiyle kurulan teşekküllerle, bunların aynı nispette iştiraki ile vücut bulan müesseseler.”

Kanuna göre bu kurumların personellerinin tüm düzenlemelerinin DPD tarafından yapılması öngörülmüştür.

DPD’nin yetki ve görevlerini özetledikten sonra Dairenin çalışma usulünü anlatmak yerinde olacaktır. DPD’nin çalışma usul ve esaslarının 160 sayılı kanunun 6. maddesinin son fıkrasında yönetmelikle tanımlanacağı belirtilmiştir. Ayrıca anılan maddede şöyle denilmektedir:

“Devlet Personel Dairesine intikal eden veya bu dairece re’sen ele alınan mevzular, gerekli etüt ve inceleme yaptırıldıktan sonra Genel Sekreter tarafından Devlet Personel Heyetine tevdi edilir. Heyetin 5. maddede yazılı mevzulara dair kararları istişare mahiyette olup Bakanlar Kurulunun tasdiki ile tekemmül eder.”474

Kanun metninden de anlaşılacağı üzere DPD’de yapılan düzenlemeler öneri niteliğindedir. Alınan kararlar Bakanlar Kuruluna sunulmakta, ancak Bakanlar Kurulunun onayından sonra icra yetkisi kazanmaktadır. Zaten Bakanlar Kurulunun ülkedeki tüm kamu kuruluşları üzerinde doğrudan doğruya düzenleme yetkisi olduğu göz önünde bulundurulduğunda, DPD’nin aslında icrai yetkisinin kadük olduğu anlaşılabilir.475

Bu görüşü destekleyen diğer bir madde de Kanunun 7. maddesinde belirtilen örgütün sorumluluğunda kalan kamu kurumlarındaki özlük işleri müdürleri ile münasebetlerin anlatıldığı görülmektedir. 160 sayılı Kanunun 7. maddesinde; “Kurumların [Kanunun 4. maddesinde sayılan ve DPD sorumluluğundaki kamu kurumları] özlük işleri müdürleri veya bu görevi ifa eden personeli, 5 nci madde ile ilgili olarak nazara alınmasında fayda gördükleri hususları ve daire kararlarının tatbik şekli ile ilgili müşahedelerini her üç ayda bir Devlet Personel Dairesine yazı ile bildirirler” denilmektedir.476

474 _{DPD Kurulması Hakkında 160 Sayılı Kanun, s.376.} 475 _{Güler, (İnceleme-1), s.97.}

110 Bu düzenlemeyle ilgili ilk olarak DPD’nin kamu kurumları üzerindeki gücünün ve etkinliğinin, yazışmalara dayanan formalitelere dönüştürüldüğü söylenebilir. Çünkü düzenleme DPD ile ülkedeki kamu kurumlarının personel müdürlükleri arasında rapora dayalı gevşek bir ilişki öngörmektedir.477

Böylece ülkedeki kamu kurumlarının personel müdürlükleri, DPD’nin görev alanına giren iş ve işlemlerinde, sadece dikkate alınmasında fayda gördükleri hususları ve Daire kararlarının tatbik şekli ile ilgili gözlemlerini her üç ayda bir DPD’ye yazı ile bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır.

Son olarak Kanunun Dairede çalışacak personelin ve heyet üyelerinin maaşlarının, giderlerinin ve ödeneklerinin Başbakanlık bütçesinden karşılanması düzenlenmiştir.478

3.1.7. Devlet Personel Dairesi’nin Faaliyetlerinin ve Etkililiğinin Genel