Devlet memurluğundan çıkarma disiplin cezasında memuriyet ile ilgili bütün haklar kaybedildiğinden bu disiplin cezası, teminatlı ve profesyonel bir anlayışla yapılan mesleğin sürekliliğinin bir istisnasını oluşturmaktadır. Aynı zamanda, memurun kendisini adayarak icra ettiği görevle ilişiğinin kesilmesiyle uğradığı yaptırımın mali ve sosyal etkisi ailesine de sirayet etmektedir.464
Devlet memurluğundan çıkarma disiplin yaptırımının uygulanması idare açısından da etki doğurmaktadır. Memurun işgal ettiği kadro belirli bir müddet boş kalacaktır.
İdare; meslek içi eğitim veya mali olarak külfetli olan lisansüstü veya diğer eğitim yoluyla uzun yıllar yetiştirdiği tecrübeli personelini kaybedecek, temin edilen yeni personelin yetiştirilmesi ise uzun yıllar sürecektir.465 Bu sebeple; bu yaptırımın uygulanması, diğer yapıcı imkânların fayda etmediğinin anlaşılması üzerine son seçenek olmalıdır.466
Bu disiplin yaptırımı ile idare, kurumun saygınlığını korumaya ve kamu hizmetinin iyi bir şekilde işlemesini temin etmeye çalışmaktadır.467 Personelin kurum ile ilişiği kesileceğinden idare, disiplin yoluyla kurum personelini eğitmeye çalışmaz. Sadece kurum düzeninin korunması amaçlanır.468 Devlet memurluğundan çıkarma cezasının yaratmış olduğu objektif etki ile diğer personelin devlet memurluğundan çıkarılmasına
463 D.8.D., E. 2005/1982, K. 2005/3870, K.T. 04.10.2005; D.8.D. E. 2005/5366, K. 2006/1644, K.T.
19.4.2006 ; D.12.D., E. 2011/750, K. 2014/7169, K.T. 07.11.2014.
464 SANCAKDAR, a.g.e, s.150.
465 SANCAKDAR, a.g.e, s.151.
466 DÖNMEZER Sulhi, Genel Ceza Hukuku Dersleri, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2003, s.3; SANCAKDAR, a.g.e, s.151.
467 TAŞKIN, a.g.e, s.223.
468 SANCAKDAR, a.g.e, s.151.
101
sebep olacak davranışlardan kaçınmasını sağlayacağından, kurumdaki diğer personel bakımından eğitim fonksiyonu da gerçekleşmiş olur.469
Devlet memurluğundan çıkarma disiplin yaptırımı; DMK’ya tabi devlet memurları ile yükseköğretim personeline470 uygulanmaktadır. Bunun dışındaki hâkim ve savcılar ile Silahlı Kuvvetler Personeline bu ceza uygulanmamaktadır.471
Yukarıda da belirttiğimiz gibi; devlet memuriyetinden veya kamu görevinden çıkarma cezasının hukuki sonuçları meslekten çıkarma cezasına göre daha ağırdır. Bu cezayı alanlar başka bir kamu kurumunda dahi olsa tekrar memur olarak görev alamazlar.
Memur veya yükseköğretim personeli olarak görev yapan birisi mesleğinin gereklerine uyum sağlayamamış olabilir. Disiplin yaptırımlarının koruma fonksiyonu gereğince bu personelin kurumu ile ilişiğinin kesilmesi çok normaldir ve hatta gereklidir. DMK’da disiplin suçları ile ilgili yapılan düzenlemelere bakıldığında;
doğrudan kurum iç düzeninden veya mesleğin gereklerinden kaynaklanan disiplin suçlarının da yer aldığı görülmektedir. Söz gelimi; görevine alışamayan bir memur iki defa üçer gün görevine gitmese472 kişiye devlet memurluğundan çıkarma disiplin cezası uygulanacaktır.473
Benzer şekilde; kamu görevi ile ilişiğin kesilmesini gerektirmeyecek nitelik ve ağırlıkta düzenlemeler Yükseköğretim Kanunu’nda da bulunmaktadır. Örneğin; yeterli
469 SANCAKDAR, a.g.e, s.153.
470 Devlet memurluğundan çıkarma cezasının karşılığı 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nda “kamu görevinden çıkarma”dır.
471 Bu personele uygulanan disiplin yaptırımının niteliği meslekten çıkarmadır.
472 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Md.125: “Özürsüz ve kesintisiz 3 - 9 gün göreve gelmemek”
kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirmektedir.
473 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Md.125: “Disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya halin cezaların özlük dosyasından silinmesine ilişkin süre içinde tekerrüründe bir derece ağır ceza uygulanır.”
102
akademik nosyonu bulunmayan bir personel, öğretim elemanı sıfatına yakışmayan hareketlerde bulunduğunda kamu görevinden çıkarılabilecektir.474
Anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olduğu değerlendirilen, benzer disiplin suçlarına farklı kanunlarda farklı hukuki sonuçlar bağlandığı görülmektedir. Genel Kolluk Disiplin Kanunu’nda ve TSK Disiplin Kanunu’nda düzenlenen kimi eylemler meslekten çıkarma475 disiplin yaptırımını gerektirirken, nitelik ve içerik itibari ile bu eylemlere benzer fiiller, DMK ve Yükseköğretim Kanunu’nda kamu görevinden çıkarmayı gerektiren disiplin suçları olarak düzenlenmiştir. Söz gelimi; uyuşturucu madde kullanan476 bir polis memuru meslekten çıkartıldıktan sonra devlet memuru olabilecekken, aynı disiplin suçunu işleyen öğretim elemanı kamu görevinden çıkartılarak tekrar devlet memuru olmasının yolu tamamen kapanacaktır.477
Toparlamak gerekirse; idarenin kurum düzenine ve meslek gereklerine aykırılık teşkil eden basit nitelikte disiplinsizlikler sebebiyle kamu görevinden veya devlet memurluğundan çıkarma disiplin yaptırımı uygulaması söz konusudur. İdareye kamu
474 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu, Md.53: Kamu görevinden çıkarma yaptırımı gerektiren disiplin suçu olarak “Kamu hizmeti veya öğretim elemanı sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak” düzenlenmiştir. Görüleceği üzere bu suç seçimlik olarak işlenebilmektedir. Yani kişinin öğretim elemanına yakışmayacak hareketlerde bulunması kamu hizmetine yakışmayacak davranışlar anlamına gelmeyebilir.
475 6413 sayılı TSK D.K.daki “silahlı Kuvvetlerden Çıkarma” disiplin yaptırımı meslekten çıkarma disiplin cezası niteliğindedir.
476 Genel Kolluk Disiplin Kanunu, Md.:8 “Meslekten çıkarma cezasını gerektiren fiiller şunlardır: m) Uyuşturucu maddeleri yapmak veya kullanmak, bunların yapılmasına, kullanılmasına, saklanmasına, nakledilmesine, yakalanacağı sırada ortadan kaldırılmasına, satılmasına veya satın alınmasına aracı olmak, kullanılmasını kolaylaştırmak ya da özendirmek.”
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu, Md.53: “...kamu görevinden çıkarma cezasını gerektiren fiiller şunlardır: d) Uyuşturucu veya uyuşturucu olarak kabul edilen diğer uyarıcı maddeleri kullanmak, bulundurmak, başkalarına vermek, kullanılmasını özendirmek, satmak, imal etmek.”
477 2547—“Amire, iş arkadaşlarına, personeline, hizmetten yararlananlara veya öğrencilerine fiili saldırıda veya cinsel tacizde bulunmak” 657—“Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak”→ GKK--Üstlerine, aynı rütbedeki meslektaşları ile diğer mesai arkadaşlarına fiili tecavüzde bulunmak” 2547—“Kamu hizmeti veya öğretim elemanı sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak” 657—“Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak”→ GKK—“Mesleğin saygınlığını zedeleyecek şekilde uygunsuz yerlere gitmek”; 2547—“Hukuka aykırı olarak kurumun verilerini elde etmek, kaydetmek, kullanmak, depolamak, dağıtmak, değiştirmek veya yok etmek” 657—“Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak” → GKK—“Gizli tutulması zorunlu olan ve görev ile ilgili bulunan bilgi ve belgeleri görevli veya yetkili olmayan kişilere açıklamak”; 2547—“Kurumun bilişim sistemlerinin işleyişini kasten engellemek veya bozmak, Yetkili olmadığı halde hukuka aykırı olarak elektronik ortamda veya bilgisayar loglarında kişisel verilerle ilgili sorgulama yapmak, bu şekilde elde edilen bilgileri paylaşmak veya yayın yoluyla duyurmak, log kayıtlarını değiştirmek veya silmek” vb.
103
hizmetinin daha iyi yürütülmesi veya kurum düzenini sağlaması için, bu çerçevede verilen disiplin yaptırımı uygulama yetkisi sonucunda tesis edilen disiplin yaptırımının kapsamı, gerçekleştirmek istenen fonksiyon ile sınırlı olmalıdır. Bir tür idari işlem olan disiplin yaptırımları ile kişinin uzun süreli hak yoksunluğu yaratması idarenin bu yetkisi kapsamında olmayacaktır.
Değinmeye çalıştığımız hususu başka bir şekilde ifade etmek gerekirse; memurun kamu kurumunun iç düzeni ile ilgili disiplinsizlikleri sebebiyle disiplin yoluyla kurumuyla ilişiğinin kesilmesi idareye verilen yetki kapsamındadır. Ancak; disiplin yaptırımına başka bir kamu görevinde görev üstlenmesini engelleyecek nitelikte hukuki sonuç bağlanması bu yetkinin aşımıdır. Örneklendirmek gerekirse; bir kurumda yardımcı hizmetler sınıfında temizlikçi olarak çalışan bir memur, disiplinsiz davranışlarda bulunduğunda devlet memuriyetinden çıkarma disiplin cezası alabilir.
Ancak; bu memur sonrasında hukuk fakültesini bitirdiğinde, başka bir kamu kurumunda hukuk hizmetleri sınıfında çalışmasında gerçek anlamda bir engel bulunmamaktadır.
Yukarıda örneğini verdiğimiz, göreve bir süre gelmeyen memurun durumu belirli bir zaman dilimiyle sınırlı, öğretim görevlisinin davranışları sadece yükseköğretim personelinin sahip olması gereken nosyona aykırı olabilir. Disiplin yaptırımlarına kurum çerçevesinin dışına çıkılarak hukuki sonuç bağlanması, disiplin yaptırımlarının koruma fonksiyonunun amacının ötesine geçecektir. Bu bakımdan; kişinin kurumu ile ilişiğini kesen yaptırımların, Genel Kolluk Disiplin Kanunu’nda olduğu gibi meslekten çıkarma disiplin yaptırımı niteliğinde olmasının çalışma hak ve özgürlüğüne ve kamu görevine girme hakkına daha uygun olacağı kanaatindeyiz.
104
C. Devlet Memurluğundan/Kamu Görevinden Çıkarmanın Kurum Dışında