Devlet Hizmetleri

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde başlayan devlet hizmetleri birçok alanda olmuş ve Cumhuriyet Dönemi’nde de farklı görevler yapmıştır. Şûra-yı Devlet memurluğu ile başlayan devlet hizmetleri, Hazine-i Hassa İdaresi kâtipliği, Hazine- i Hassa İdaresi Mümeyyizliği, Hazine-i Hassa İdaresi Müfettişliği onun uzun yıllar görev yaptığı memuriyetlerdir. 1909 yılında Sultan II. Abdülhamid’in tahttan indi- rilmesi ile Hazine-i Hassa Dairesi Maliye Nezareti’ne bağlanınca bir süre açıkta kalan Ali Seydi Bey, Dâhiliye Nezareti içinde görev almıştır.

1909-1919 yılları arasında sözü edilen nezarette önce mülkiye müfettişliği ardından farklı sancaklarda mutasarrıflık ve vekâleten ve asaleten olmak üzere farklı vilayet- lerde valilik yaptığı görülmektedir.

Ali Seydi Bey’in görev yaptığı oluşumlardan biri de Tarih-i Osmani Encümeni üye- liğidir. 1909 yılında Sultan V. Mehmet’in emriyle kurulan Tarih-i Osmani Encü- meni’ne padişah tarafından daimi üye olarak seçilmiştir. Cumhuriyet’in ilanından sonra adı Türk Tarih Encümeni olarak değiştirilen ve tarihçi Ahmet Refik Altınay başkanlığında tekrar oluşturulan kurulda yer almıştır. Ancak 1927 yılında encüme- nin Maarif Vekâlet’ine bağlanması sonucunda Mehmed Fuad Köprülü104 _başkanlı-

ğında yapılan düzenlemede encümen içinde yer almamıştır105

.

Ali Seydi Bey kısa bir süre olsa da (yaklaşık 6 ay) milletvekili olarak görev yap- mıştır. Trabzon vilayetinin, mecliste 1933 yılında vekil sayısının boşalmasıyla aynı yıl yapılan ara seçimle milletvekili seçilmiştir. Bu görevdeyken rahatsızlanan Ali Seydi Bey, 2 Ağustos 1933 yılında vefat etmiştir. Dolayısıyla milletvekilliği onun devletteki son görevi olmuştur106.

Ali Seydi Bey’in devlet hizmetlerinden biri de farklı okullarda yaptığı öğretmenlik görevleridir. Devlet memurluğuna başladıktan sonra ikinci bir görev olarak okul- larda öğretmen olarak farklı dersler vermiştir. 1869’da yürürlüğe giren Maarif-i Umumiye Nizamnâmesi107 ile artan okullaşma oranı beraberinde öğretmen ihtiya-

104 _{Mehmet Fuat Köprülü (1890-1966), Türk edebiyat tarihçisi, Osmanlı Tarihçisi ve siyaset adamıdır.} 105

Uzun, a. g. e. s.443.

106_{Cumhuriyet Gazetesi Arşivi, 3 Ağustos 1933, s. 2.}

107 _{Maarif-i Umumiye Nizamnamesi, 1869 yılında Fransa eğitim modeli örnek alınarak yapılan Os-}

manlı Devleti’ndeki en kapsamlı eğitim düzenlemesidir. Bütün eğitim kademelerini ilgilendiren karar- lar alınmıştır. Ayr. Bkz. Somel, a. g. e. , s. 117-122.

cını ortaya çıkarmıştır108

. Osmanlı Devleti’nde örgün öğretim kurumlarında bugün- kü anlamda öğretmen yetiştirme çabalarının Tanzimat Dönemi’nde 1848 yılında Darulmuallimin’in (öğretmen okulu) açılmasıyla başladığı bilinmektedir. Rüştiye- lere(ortaokullara) öğretmen yetiştiren bu kurumun yanında 1868 yılında Darulmu- allimin’in ilkokul kısmı açılmış, daha sonra açılan kız (inas) ortaokullarının öğret- men ihtiyacını karşılamak üzere de 1870 yılında Darulmuallimat (Kız öğretmen okulu) açılmıştır. 1891 yılında Darulmuallimin-i Âliye adı altında da liselere öğ- retmen yetiştiren kurumlar açılmıştır. Ancak geçen zamanda ihtiyaca uygun kalite ve sayıda öğretmen yetiştirilemediği anlaşılmaktadır109

. Daha sonra öğretmen yetiş- tiren kurumların azlığı ve yetişen öğretmenlerin yetersiz kaldığı durumlarda devlet eğitimci ihtiyacını karşılamak için eğitimli olan her bireyden yararlanmaya çalış- mış; görevli pek çok memur ve bürokrat öğretmen olarak veya başka görevlerle eğitime katkı sunmaya çalışmıştır110

.

Bu dönemde öğretmen ihtiyacını karşılamak üzere Mülkiye Mektebi mezunları önemli görevler üstlenmiştir. Bu mektepten mezun olanların çoğu liselere idareci ve öğretmen olarak atanmışlardır. Ayrıca idari görevi bulunan okul mezunlarına ilave olarak öğretmenlik görevi verilmiştir111. Ali Seydi Bey’in 1892’de başlayan öğretmenlik hizmetleri mülki idare görevlerine başlayıncaya kadar (1909) devam etmiştir. Ali Seydi Bey, Şûra-yı Devlet Dairesinde göreve başladığı ilk zamanlarda iken Maarif Vekâleti tarafından, öğretmen olarak görevlendirildiği belgelerden an- laşılmaktadır112_{. İlk olarak İstanbul’da Özel Numune-i Terakki Mektebi’nde 1892}

den 1984 yılına kadar Matematik, Geometri, Kitabet, İmla ve Tarih öğretmenlikleri yapmıştır. İkinci olarak 1894 yılında Üsküdar İdadisi Belagat-İnşa (Güzel konuş- ma-Kompozisyon), Edebiyat öğretmenlikleri yaptığı görülmektedir. Bağdat’a sür- gün olarak gitmeden önce bu üç okulda görev yaptığını kayıtlardan anlaşılmakta- dır113_{. Bir eserin giriş sayfasında “Mekteb-i Mülkiye-i Şahane İdadisi Kitabet-i}

Resmiye Muallimi ”ifadesinden Ali Seydi Bey’in 1905 yılından 1909 yılına kadar bu mektepte Kitabet-i Resmiye(Resmi Yazışma) öğretmeni olduğunu anlaşılmakta-

108_{Yahya Akyüz, “Türkiye’de Çağdaş Anlamda Öğretmenlik Mesleğinin Doğuşu”, Türkler, C. 27,}

Ankara, 2002, s. 17.

109 _{Cemil Öztürk, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, TTK Yay. Ankara,1996., s.2-3.} 110_{Erkan Tural, ”Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi: II. Meşrutiyet Dönemi’nde Bürokratlar, İttihatçılar}

ve Parlamenterler”, TODAİE, Ankara, 2009, s. 49.

111 _{Akyüz, a. g. e. , s. 18.}

112 _{BEO. , nr. 192/14340.15 L 1310.} 113

Ali Seydi, Kitabet Dersleri, Şirket-i Mürettebiye Mat. , Dersaadet, 1321. s. 1

dır114_{. Bağdat’ta görevli olarak bulunduğu esnada farklı liselerde birçok dersin ho-}

calığını yaptığı anlaşılmaktadır.

Osmanlı Devleti’nde teknik eleman ihtiyacını karşılamak üzere açılan mesleki eği- tim kurumlarının ilki olan İstanbul Sanayi Mektebi de onun görev yaptığı okullar- dan biridir. Bu okulda 1894 yılında Osmanlı Lisanı öğretmenliği yaptığı anlaşıl- maktadır. Deprem sonucu okul binası zarar gördüğü için bu okuldaki görevi yarım kalmıştır. Aynı yıl, Üsküdar Lisesi üçüncü ve dördüncü sınıflara Belagat, İnşa ve Edebiyat öğretmenliği görevine atanmıştır. Ali Seydi Bey’in görev yaptığı okullar- dan bir diğeri de Mercan Mekteb-i İdâdisi’dir. Bu okulda 1905 yılında Kitabet dersleri öğretmeni olarak görev yapmıştır115. Bağdat Lisesi’nde Edebiyat ve Ahlak öğretmenliği görevinde bulunmuştur. Ali Seydi Bey, devletin farklı unsurları olan, azınlık okullarında da görev yapmıştır. Buna örnek olarak; Bağdat Ermeni Mekte- bi’nde Osmanlı Lisanı öğretmenliğini verebiliriz116.

1919’da mülki idare görevinden ayrıldıktan sonra uzun yıllar görev yaptığı kurum Mülkiye’dir. Adı daha sonra Mülkiye Mektebi olarak değiştirilen Mekteb-i Mülki- ye-i Fünûn-u Şahane’ de uzun yıllar öğrenci yetiştirmiştir. Ali Seydi Bey, bu ku- rumda uzun yıllar çeşitli derslerin hocalığını yapmıştır. 1924 yılına kadar Kitabet-i Resmiye, 1926 yılına kadar Siyasi Tarih ve 1932 yılına kadar Diplomatik Muhabe- re derslerini vermiştir117

.