3. ALİ SEYDİ BEY’İN ESERLERİ
3.4 Ali Seydi Bey’in Farklı Konuları İçeren Eserleri
Dergi Yazıları:
Ali Seydi Bey, Mülkiye dergisinde Osmanlı Tarihi ile ilgili farklı konularda yazılar yazmıştır. Osmanlı Devleti’nde önemli bir zaman dilimi olarak gördüğü Sultan III. Selim Dönemi’nden(1789-1807), II. Meşrutiyet (1908)’e kadar olan siyasi, askeri ve sosyal gelişmeleri ayrıntılı bir biçimde dergi yazılarında anlatmıştır218
. Dolay- sıyla bu zaman diliminin her yönüyle çok iyi bilinmesini istemektedir. Bu amaca yönelik olarak, kendisi dergide bu dönem aralığında meydana gelen askeri ve siyasi gelişmeleri ile ilgili bir dizi makale yazmıştır. Yine aşağıda görüleceği gibi dergide
214Türkçede kullanılan yanlış kelimelerin aslı ile bunların bir kısmının yakın anlamlı ve eş anlamlıları
ile aralarındaki farkları ve kullanıldıkları yerleri gösteren bir sözlük çalışmasıdır.
215 Seyfettin Özege, Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu, C. 1-5, İstanbul, 1975, s.
981.
216 Uzun, a. g. e. , s. 444.
217Ali Seydi Bey’in bu eserine ulaşamadık; ancak Mustafa Uzun bu eser hakkında şu bilgiyi veriyor:
“Türkçe'de kullanılan Batı kaynaklı kelimeler hakkında yazılmış benzerleri arasında en hacimli lügat olan bu eserin adına Ali Seydi’ den bahseden kaynaklarda rastlanmadığı gibi, aynı konuda bir sözlük hazırlayan M. Nihat Özön de daha önce yazılmış sözlüklerden bahsederken Ali Seydi Bey’in bu eseri- ni zikretmemiştir. Ancak Özön, kitabını meydana getirirken faydalandığı eserlerinden örnek alınmış yazarlar" listesinde A. S. rumuzuyla Ali Seydi'den örnek aldığın ı belirtmektedir”. Uzun, a. g. e. , s. 444.
218 Ali Seydi, “Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü”, Mülkiye, S. 8,
1325, s. 41-43.
farklı konularda çalışmalar yapmıştır. Mülkiye dergisinin yazar kadrosunda bulunan bütün yazarlara ait konu başlıkları ve sayısı ile ilgili Ahmet Nezih Galitekin bir çalışma yapmıştır219
. Bu çalışmada da Ali Seydi Bey’e ait konu başlıkları sıralan- mıştır. Ancak bizim dikkat çekmeye çalıştığımız konu yazıların içeriğidir. Derginin orijinal nüshası incelenerek Ali Seydi Bey’in dergideki bütün makalelerini incele- dik. Otuz sayılık dergide Ali Seydi Bey’e ait yazılar ve konu başlıkları içerikleri ile beraber irdelenmiştir. Tespitlerimize göre Ali Seydi Bey’in otuz sayılık dergide sekiz konu başlığı altında yirmi üç sayıda yazısı yayımlanmıştır. Yazılarının konu başlıkları ve yayın bilgileri aşağıdaki gibidir:
1-Rütbe, Sayı 1, Sayfa:21-26, 1 Şubat 1909.
2-Tarih-i Hukuk Cezadan Bir Yaprak, Sayı 3, Sayfa: 51-58, 1 Nisan 1325.
3-Me’murin-i Mülkiye İle Konsoloslar Arasındaki Merasim-i Teşrifatiye, Sayı 4, Sayfa: 8-11, 1 Mayıs 1325.
4- Atavizm ve Ensab-ı Âli Osman sayı, Sayı 5, Sayfa: 8-12, 1 Haziran 1325. 5- Türklerin Temâyulât-ı Ruhiyesi, Sayı 6, Sayfa: 14-19, 1 Temmuz 1325.
6-Yeni Ahvâl-i Ruhiyemiz Nevâkıs-ı İctimâiyemiz: Etnografya, Sayı 7, Sayfa: 34- 40, 1 Ağustos 1325.
7-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü,
7-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 8, Say- fa: 41-59, 1 Eylül 1325.
8-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 9, Say- fa: 1-9, 1 Teşrinievvel 1325.
9-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 10, Sayfa:14-20, 1 Teşrinisani 1325.
10- Me’zunîn-i Mülkiyeye Bir İhtar-ı Hayrhahâne ve Naçizane, Sayı: 10, Sayfa: 44-47, 1 Teşrinisani 1325.
11-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 11, Sayfa:1-22, 1 Kânunuevvel 1325.
219Ahmet Nezih Galitekin, “Mülkiye Mecmuası”, Müteferrika, S. 10, Kış 1996, s.143-185.
12-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 12, Sayfa: 1-15, 1 Kânunusani 1325.
13-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 13, Sayfa:19-31, 1 Şubat 1325.
14-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 14, Sayfa:1-14, 1 Mart 1326,
15-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 15, Sayfa:1-8, 1 Nisan 1326.
16-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 16, Sayfa: 17-21, 1 Mayıs 1326.
17-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü Sayı 17, Sayfa:1-18, 1 Haziran 1326,
18-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü, Sayı 18, Sayfa:20-36, 1 Temmuz 1326.
19-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü Sayı 19, Sayfa:26-32, 1 Ağustos 1326.
20-Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Teceddüdü Sayı 25, Sayfa: 21-34, 1 Şubat 1326.
8-Vatan-ı Osmaninin Anâsır-ı Asliyesi Yahut Tarih-i Osmani’nin Medhal-i Cedidi, 21-Vatan-ı Osmaninin Anâsır-ı Asliyesi Yahut Tarih-i Osmani’nin Medhal-i Cedi- di, Sayı 22, Sayfa:23-24, 1 Teşrinisani 1326,
22-Vatan-ı Osmaninin Anâsır-ı Asliyesi Yahut Tarih-i Osmani’nin Medhal-i Cedidi Sayı 23, Sayfa: 1-14,1 Kânûn-u evvel 1326,
23-Vatan-ı Osmaninin Anâsır-ı Asliyesi Yahut Tarih-i Osmani’nin Medhal-i Cedidi Sayı 24, Sayfa:29-31,1 Kânûn-u sâni 1326,
24-Vatan-ı Osmaninin Anâsır-ı Asliyesi Yahut Tarih-i Osmani’nin Medhal-i Cedidi Sayı 25, Sayfa: 21-34, 1 Şubat 1326.
Yayın bilgileri verilen çalışmaların içeriği çalışmamızın Ali Seydi Bey’in Dergi Yazıları bölümünde sunulacaktır.
Yurt Bilgisi, Kanaat Matbaası, İstanbul, 1929, 128 sayfa220.
Kitâbet-i Husûsiyye ve Ticâriyye Dersleri, Cihan Matbaası, İstanbul, 1324 (1908), 144 sayfa.
Mesâil-i Tabîiyye (Fen bilimleri ve Matematik ), Âlem Matbaası, İstanbul, 1307 (1891), 160 sayfa. Eser Coğrafya, Jeoloji, Fizik, Kimya, Fizyoloji, Bitkiler ve Hıf- zıssıhha vb. konularda genel kültür amaçlı yazıldığı anlaşılmaktadır.
Usûl-ı Mesaha ve Tayin-i Mesafe ile Hall-i Mesail. Matematik ve Geometri ile ilgi- li eserin Sicill-i Ahvâl Defteri’nde yayın izni alınmış; ancak basılıp basılmadığı tespit edilememiştir221.
Sadrazamalar. Osmanlı sadrazamları hakkında 1338/1922’de basılmamış bir eseri olduğu anlaşılmaktadır222
.
Teşrifat ve Teşkilatımız (Neş. N. A. Banoğlu, İstanbul) Ali Seydi Bey’e ait bir eser olarak gösterilen bu çalışma, Ali Seydi Bey’in İkdam gazetesinde yayınlanmış olan makalelerinden derlenerek oluşturulduğu yer yer kitabı yayına hazırlayan kişinin yazılarının ilavesinin olduğu saptanmıştır223
. Tercüman Gazetesinin 1001 Temel eser kapsamında yayınlanmıştır224
.
Eshab-ı Bedir isimli eser, İslam Tarihi’nde 624 tarihinde yapılan Bedir Savaşı’na katılan sahabeleri konu edinen, bir risalenin basımı için izin istendiğini arşiv belge- lerinden anlıyoruz. Ancak basılıp basılmadığı hakkında kesin bilgi yoktur 225
. Ali Seydi Bey’in tespit edebildiğimiz kadarıyla altısı bir ya da birkaç yazar ile bir- likte veya komisyon çalışması olarak elli beş kitabı, Mülkiye dergisinde sekiz ma- kale başlığı altında altısı tek, biri on üç yazı dizisi olarak devam etmiş; diğeri de dört dizi devam etmiş olan makaleleri vardır. Kesin olarak saptayamadığımız daha pek çok makalesi ve henüz ortaya çıkmamış eserleri bu sayıya dâhil değildir. Ça-
220Osmanlı Devleti’nde iptidai okullarda okutulan Ahlak ve Malumat-ı Vataniye dersi Cumhuriyet
döneminde 1926’da Yurt Bilgisi adı altında okutulmaya başlanmıştır. Bu dersle öğrencilere yurtsever- lik özelliği kazandırma, vatandaşlık hakları ve görevleri ile devletin idari sistemi hakkında bilgi verme amacı güdüldüğü anlaşılmaktadır. Geniş bilgi için bkz. Necdet Sakaoğlu, Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, Bilgi Üniversitesi, İstanbul, 2003, s.212-213.
221 Uzun, a. g. e. , s. 445. 222
Uzun, a. g. e. , s. 443.
223 Uzun, a. g. e. , s. 445.
224 Ali Seydi, Teşrifat ve Teşkilatımız, (Yayına hazırlayan: Niyazi Ahmet Banoğlu), Tercüman 1001
Temel Eser:17, ts. , s. 2.
225
BOA. MF. MKT. nr. 873/78. 28 Ca 1323.
lışmalarının büyük kısmı, iki eseri hariç226 1928 yılından önce yayınlandığı için
Osmanlı Türkçesi ile basılmış ve henüz çoğu sadeleştirilmemiştir. Ali Seydi Bey’in eserlerine baktığımızda belli bir kesimi hedef alsa da genel okuyucu kitlesinin de istifadesine sunulmuş olduğu görülmektedir. Ali Seydi Bey’in tarih alanında en çok Osmanlı Devleti’nin III. Selim (1789-1807) ile başlayan yeni düzen arayışı ve son iki yüz yıllık zamanı kapsayan dönem üzerinde eserler verdiği görülmektedir. Bu yakın dönemin doğru ve tam olarak bilinmesinin gerekli olduğunu vurgulamıştır227
. Böylece son iki yüzyılda Osmanlı Devleti ve dünyada meydana gelmiş önemli ge- lişmelere dikkat çektiği görülmektedir.
Ali Seydi Bey’in ulaşabildiğimiz ve kataloglara girmiş eserlerinin dökümünü yap- tığımız bu bölümde eserlerle ilgi bazı bilgiler vermeye çalıştık. Tezimizin konu çerçevesi gereği daha çok tarih alanındaki eserleri üzerinde durduk. Bu konuyla ilgili en net bilgiler Ali Seydi Bey’in bibliyografyasıyla ile başlı başına yapılacak bir çalışmayla ortaya çıkacaktır. Bu bölümdeki amaçlarımızdan biri Ali Seydi Bey’in eserleri hakkında bilgi sahibi olmayı sağlamakken; diğer bir amacımız da Ali Seydi Bey’in bibliyografyasını yapacak olanlara bir nebze katkı sunmaktır.
226Yeni harflerle yayınlanan eserleri: Resimli Yeni Türkçe Lûgat, Cihan Kütüphanesi, İstanbul, 1929.
ve Herkese Kendi Kendine Okutan Kitap ve Yeni Alfabe Muallimlerine Rehber, Şarki ve Maarif Kü- tüphaneleri Türk Neşriyat Yurdu, İstanbul, 1929.
227 Ali Seydi, “Devlet-i Osmaniye’nin Son Bir Asırlık Tarih-i İnkılâb-ı Cedidi”, Mülkiye, S. 8, 1325,
s. 41-43.