Devlet Başkanı

Rusya Federasyonu Anayasasının 80. maddesi gereğince Cumhurbaşkanı; devletin başı, Anayasasının, insan ve vatandaş hak ve özgürlüklerinin güvencesi olmakla birlikte Rusya Federasyonu egemenliğinin, bağımsızlığının ve toprak bütünlüğünün korunması için önlemeler alır; devlet organlarının uyumlu işleyişini ve karşılıklı işbirliğini sağlar; Anayasaya ve federal kanunlara uygun olarak devletin iç ve dış politikasının temel yönlerini belirler ve ülke içinde ve uluslararası ilişkilerde devleti temsil eder.179

Cumhurbaşkanı olabilmenin şartlarına ve görev süresine ilişkin düzenlemeler anayasanın 81. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından, genel, eşit ve gizli oyla 6 yıllığına seçilmektedir. Cumhurbaşkanı olabilmek için en az 35 yaşında, Rusya Federasyonunda en az on yıldan beri ikamet ediyor ve Rusya vatandaşı olmak gerekmektedir. Bir kişi arka arkaya en fazla iki dönem

177 _{Aykaç, Durgun, a.g.e., 2015, s.371}

178 _{Müzeyyen Eroğlu Durkal, Mustafa Karahöyük, “Yarı başkanlık Sistemi ve Rusya Federasyonu}

Örneği”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:12 Sayı:1, 2017, s.72

Cumhurbaşkanı olabilmektedir.180 _{Anayasadaki “Aynı kişi, arka arkaya iki dönemden}

fazla Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı görevinde bulunamaz.” ifadesinden arka arkaya iki defa bu görevi yapan bir kişinin; araya başka kişi veya kişiler bir veya birden fazla dönem bu görevi yaptıktan sonra, tekrar üçüncü kez bu göreve seçilip seçilemeyeceği tam olarak anlaşılamamaktadır.181 _{Oysa uygulamada 2000 ila 2008}

yılları arasında iki dönem Cumhurbaşkanlığı yapmış olan Vladimir Putin ikinci görevinden sonra 2008 ila 2012 arasında görev yapan Dimitri Medvedev’den sonra üçüncü defa tekrar seçilerek Cumhurbaşkanı olmuştur.

Rusya Federasyonu Anayasasının 92. maddesine göre Cumhurbaşkanının görevlerini yerine getiremediği tüm durumlarda Cumhurbaşkanına vekâlet görevi hükümet başkanı yani başbakan tarafından yerine getirilmektedir. Ancak bu şekilde Cumhurbaşkanına vekâlet eden başbakan Cumhurbaşkanının birtakım yetkilerini de kullanmamaktadır. Cumhurbaşkanına özgü olan bu yetkiler ise; “Devlet Duma’sını feshetme, referandum belirleme ve Rusya Federasyonu Anayasasına ilave ve değişikliler yapılmasını teklif etme”182 _{yetkileridir.}

Rusya Federasyonu Anayasası yukarıda da belirtildiği üzere Cumhurbaşkanına diğer kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanan demokratik sistemlerde olmayan güçlü birtakım yetkiler vermiştir. Rusya anayasasının olağanüstü yetkilerle donattığı Cumhurbaşkanından dolayı Rusya’daki yönetim sistemi teoride “süper başkanlık”, “kendine özgü başkanlık”, “güçlü başkanlık” gibi hem parlamenter sistemlerden hem de başkanlık veya yarı-başkanlık sistemlerinden daha güçlü yetkilere sahip bir yürütmeye sahip olduğunu vurgulayan tanımlamalar yapılmıştır.183

Rusya’da Cumhurbaşkanı yasama, yürütme, yargı ve ulusal güvenlikle alakalı alanlarda birçok önemli yetkileri bulunmaktadır.

Cumhurbaşkanının yasama ile ilgili yetkileri anayasanın 84. maddesine göre Devlet Duma’sına kanun tasarıları sunmak, Anayasaya ve federal kanuna uygun olarak

180 _{Hasan Dursun, “Süper Başkanlık ya da Başkancı Parlamenter Sistem: Weimar Almanya’sı İle Rusya}

Federasyonu Örnekleri ve Çıkartılacak Dersler” TBB Dergisi, Sayı 67, 2006, s.263

181 _{a.g.e., s.263}

182 _{Rusya Federasyonu Anayasası, a.g.e., (Erişim Tarihi: 24.01.2019 ).} 183 _{Aykaç, Durgun, a.g.e., s.367}

Devlet Duma’sı seçimlerini belirlemek, yine Anayasada öngörülen durum ve şekillerde Devlet Duma’sını feshetmek, Federal anayasal kanunla düzenlenen şekilde referandum belirlemek, Federal kanunları imzalamak ve yayımlamak ve son olarak ülkedeki durumla, devletin iç ve dış politikasının temel yönleriyle ilgili Federal Meclise yıllık mesaj sunmaktır. Yine anayasanın 107. maddesine göre Cumhurbaşkanı kanun önerisinde bulunabilmekte ve federal meclislerde kabul edilen kanunları veto etme yetkisine sahip olmaktadır. Veto yetkisini 14 gün içerisinde kullanması gereken Cumhurbaşkanı, veto edilen kanunların federal meclislerde üye tamsayılarının 2/3 çoğunluğu ile kabul edilmesi durumunda bu kanunları imzalamak ve yayımlamak zorundadır. 184

Cumhurbaşkanının anayasanın 90. maddesinde yer alan yasamaya ilişkin diğer bir önemli yetkisi de Rusya federasyonu anayasasına ve federal kanunlara aykırı olmamak kaydı ile kararname ve emirler yayımlamasıdır. Anayasa tarafından verilen bu yetkiye istinaden çıkarılan kararname ve emirlere Rusya federasyonunda herkes için bağlayıcı olmaktadır.185 _{Dolayısı ile Cumhurbaşkanı, kararname ve emirler}

çıkarabilmek için herhangi bir yetki kanununa ihtiyaç duymamaktadır.

Cumhurbaşkanının yasamaya ilişkin bir diğer önemli yetkisi de anayasanın 117. maddesinde düzenlenmiş olan federal meclisi oluşturan meclislerden birisi olan Devlet Duma’sını fesh etme yetkisidir.186 _{Bu duruma ilişkin gerekli açıklama bu}

bölümün yasama erkine ilişkin kısmında yapılacaktır.

Cumhurbaşkanına anayasanın 83. maddesinde önemli atama yetkileri verilmektedir. Cumhurbaşkanının en önemli atama yetkisi ise hükümet başkanı olan başbakanın atanması olmaktadır. Yine anayasanın 112. maddesine göre başbakanın teklifi üzerine başbakan yardımcılarını ve bakanları atama yetkisine sahip olmaktadır. Cumhurbaşkanının anayasanın 83. maddesinde sayılan diğer önemli atama yetkilerinden bazıları ise;

184 _{Rusya Federasyonu Anayasası, a.g.e., (Erişim Tarihi: 24.01.2019 ).} 185 _{Dursun, a.g.e., s.266}

 Rusya Federasyonu Merkez Bankası Başkanlığına atanmak üzere Devlet Duma’sına aday önermek ve aynı şekilde başkanın görevden alınması içinde bu konuyu Devlet Duma’sının gündemine getirmek,

 Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesi, Yüksek Mahkemesi, Yüksek Hakem Mahkemesi hâkimlerinin ve Rusya Federasyonu Başsavcısının adaylıklarını Federasyon Konseyine önermek, yine başsavcının görevden alınması için Federasyon Konseyine teklif sunmak ve diğer federal mahkeme hâkimlerini atamak,

 Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanının yetkili temsilcilerini göreve atamak ve görevden almak, Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetlerinin yüksek komuta heyetini göreve atamak ve görevden almak, Federal Meclis kamaralarının ilgili komite ve komisyonlarına danışarak, Rusya Federasyonu’nun yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlardaki temsilcilerini göreve atamak ve geri çağırmaktır.187

Rusya Cumhurbaşkanı yine anayasaya göre ülkenin silahlı kuvvetlerinin yüksek başkomutanı olup bu yetkisine istinaden ülke herhangi bir silahlı saldırıya maruz kaldığında veya ülkeye saldırı ihtimalinin oluştuğu durumlarda ülkenin tamamında veya bir kısmında sıkıyönetim ve yine federal kanunlarda yer alan durumlarda ve şekillerde olağanüstü hal ilan etme yetkisine sahip olmaktadır.188

Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı anayasanın 91. maddesi gereği dokunulmazlığa sahip olmaktadır. Cumhurbaşkanı devlete ihanet ve diğer ağır suç işlemesi konusunda Devlet Duma’sının 1/3 nün vereceği bir öneri ile başlayan süreç sonunda Rusya federasyonu yüksek mahkemesinin görüşü ve anayasa mahkemesinin de itham usullerine uyulduğuna dair görüşü alınarak federasyon konseyince görevden uzaklaştırılabilmektedir. Suçlamanın kabulü için her iki meclisin 2/3 çoğunluktaki oyu gerekmektedir.189 _{Federasyon Konseyi tarafından bu karar, Devlet Duma’sının}

187 _{Rusya Federasyonu Anayasası, a.g.e., (Erişim Tarihi: 24.01.2019)} 188 _{TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, a.g.e., s.194}

ithamından itibaren üç ay içerisinde alınamaz ise anayasaya göre Cumhurbaşkanı hakkındaki suçlama reddedilmiş sayılmaktadır.