Başkanın Görev ve Yetkileri

Başkan yürütme erkinin tek yetkilisi olmaktadır. Kuvvetler ayrılığı ilkesinin gereği Başkanın görevine Kongre son verememektedir. Olağanüstü herhangi bir durum olmadığı sürece Başkan bu görevini anayasa tarafından belirlenen 4 yıllık sürede yerine getirmektedir. Yürütmenin tek yetkilisi olan Başkan aynı zamanda devlet başkanlığı makamını da temsil etmektedir.

Başkan, yürütmenin diğer üyeleri olan 15 adet sekreterleri (bakanları) kendisi belirlemekte ancak bakanlar Senatonun onayı ile atanmaktadır. Anayasal zorunluluğun ve kuvvetler ayrılığının bir sonucu olarak bakanların kongre üyelikleri bulunmaktadır. Başkan tarafından belirlenen hükümet programı bakanlar tarafından uygulanmaktadır. Yürütmeye ilişkin konularda Başkan bakanlarının görüş ve önerilerini dinlemekte ancak karar verici olarak kendisi tek başına karar almaktadır. Uzmanlık gerektiren konularda ise özel danışmalarına müracaat etmekte ve onlardan faydalanmaktadır. Başkan tüm görev ve yetkilerini yasal sınırlar çerisinde yapmak zorunda, aksi durumda Kongre’nin eleştirilerine muhatap olmakta ve hatta Temsilciler Meclisi tarafından suçlama(impeachment) ve Senato tarafından yargılama yolu ile görevden uzaklaştırmaya kadar gidilebilmektedir.93

Başkan hakkında suçlama(impeachment) mekanizmasının işletilebilmesi için Başkanın “vatana ihanet ve rüşvet gibi ağır suçları işlemesi veya görevini kötüye kullanması” gerekmektedir. Başkanın suçlanması Temsilciler Meclisi tarafından yapılabilmektedir. Temsilciler Meclisinin çoğunluğu başkanın suçlanmasını kabul ederlerse yargılama Senato tarafından yapılmaktadır. Bu durumda Senatoya Federal Yüksek Mahkeme Başyargıcı başkanlık etmektedir. Yargılama sonucunda Başkanın suçlanması için senatonun 2/3 ünün oyu gereklidir.94

Başkan yürütme erkinin başkanı olarak Anayasanın ikinci maddesinin ikinci ve üçünü bölümlerinde düzenlenen yetkiye istinaden yürütme erkine bağlı üst düzey

93 _{Arslan, a.g.e., ss.202-203}

94 _{Mert Nomer, ABD Başkanlık Sisteminde Başkanın Yetkileri, On İki Levha Yayıncılık, 1.Baskı,}

devlet memurlarını Senato’nun onayı ile atamakta ve tek başına görevden almaktadır.95

Başkanın yürütme görevini icra sırasında başkanlık makamına yardımcı olan kurumlar bulunmaktadır. Başkanın doğrudan ve etkin olarak kullandığı Beyaz Saray Çalışma Bürosu bu kurumların en önemlisi durumundadır. Büronun başlıca görevi Başkan’ın kararlarını diğer anayasal organlara iletmek ve uygulanması konusunda onları bilgilendirmek ve gerektiğinde ise ikna etmektir.96

Başkana dolaylı olarak yardımcı olan kurumların içinde hem yürütmenin hem de Kongre’nin etkin olduğu en önemli kurum ise federal kurumların bağlı olduğu Yürütme Ofisidir. Bu ofise bağlı Bütçe Uygulama Ofisi, Milli Güvenlik Konseyi, Ulusal Ekonomik Konseyi ve Ekonomik Danışma Konseyi bulunmaktadır. Başkan bu konseyler vesilesi ile politikalar üretmekte ve alınan kararları yine bu konseyler yolu ile uygulamakta ve ayrıca Başkan politikalarını kongreye karşı bu konseyler yolu ile savunmaktadır.97

Anayasaya göre başkanın, başkan yardımcısının ve bakanların yani yürütme erkinin yasamaya ilişkin herhangi bir kanun teklifi veya kanun tasarısı sunma yetkileri bulunmamaktadır.98 _{Başkan ihtiyaç duyduğu kanun tekliflerini, Kongre’deki kendi}

partisinden olan veya diğer partilerden kendine yakın hissettiği Kongre üyeleri aracılığı ile Kongre’nin gündemine getirebilmektedir.

Başkanın yasamaya ilişkin en etkili yetkisi “veto” yetkisidir. Başkana bu yetki aslında anayasal açıdan uygun olmayan kanunların engellenmesi için verilmişken zamanla başkanlar bu yetkiyi kendi politikaları açısından yerinde bulmadıkları yasal düzenlemeleri ve Kongre kararlarını etkilemek için kullanmışlardır. 99 _{Ancak Başkan} bu yetkisini Kongre’nin de kendisine karşı kullandığı birtakım yetkileri (ki bunun başında bütçe kanunu gelmekte) dikkate alarak kullanmaktadır. Bu nedenle başkanlık sistemi her ne kadar kuvvetler ayrılığı ilkesini benimsemiş olsa da bu sistemde

95 _{Nomer, a.g.e., ss.52-56} 96 _{Arslan, a.g.e., s.203} 97 _{a.g.e., s.204}

98 _{Kubilay Çelik, Amerika Başkanlık Sistemi, Asikitap (guru yapım), İstanbul,2016, s.109} 99 _{Eroğlu, a.g.e. s.116}

kuvvetleri dengeleyen bir takım mekanizmalar vardır. İşte onlardan birisi Başkan’ın Kongre kararlarını etkilemek için kullandığı “veto” yetkisidir.

Yine başkanın Kongre kararlarını yani yasamayı etkilediği başka bir gücü de “ulusa sesleniş” yetkisidir ki Başkan bu yetkiyi çoğu zaman halkı etkilemek ve kendi politikaları etrafında kamuoyu gücü oluşturmak niyeti ile yapmaktadır. Kamuoyu desteğini arkasına alan Başkan Kongre’ye baskı yaparak programı için gerekli yasal düzenlemelerin Kongre’den çıkmasında etkili olabilmektedir.100 _{Ayrıca Başkanın}

Kongreyi veya Kongreyi oluşturan meclislerden herhangi birini olağanüstü toplantıya çağırma yetkisi de mevcuttur.101

Anayasa Başkan’a yargıya ilişkin de yetki vermiştir. Buna göre Başkan, Yüksek(Yüce) Mahkeme yargıçlarını Senato’nun onayı ile atamaya yetkili kılınmaktadır. Yüksek Mahkeme anayasayı koruyan ve yorumlayan tek yetkili organ olması dolayısı ile mahkemenin onaylamadığı herhangi bir kanun veya düzenleme yürürlüğe girememektedir. 102 _{Yüksek Mahkemenin kanunları yorumlama yetkisini}

kullanırken zamanla yeniden kanun ihdas edildiği görülmektedir. Yani yargı organı zaman zaman kendini yasmanın yerine koyabilmektedir. Dolayısı ile Yüksek Mahkeme üyelerinin Başkan tarafından atanması da Başkanların Kongreye karşı etkinliğini artırmaktadır.103

Uygulamada görülen ancak anayasada açıkça belirtilmeyen Başkanın yasamaya dair bir yetkisi de başkanlık kararnameleridir. Anayasanın 2. maddesinin 3. bölümünde anayasa Başkan’a kanunların düzgün bir şekilde uygulanmasının denetimini vermektedir.104 _{Kuvvetler ayrılığı ilkesinin bir gereği olarak yasama işlemi}

yasama organına bırakılmaktadır. Ancak uygulamada Kongre, kanunların idari ve teknik bilgi gerektiren konular yönünden düzenlenmesini yürütme makamına bırakmaktadır. Çünkü anayasayı yorumlama yetkisine sahip tek kurum olan Yüce Mahkemeye göre Kongrenin, anayasal anlamda yasama yetkisini kullanırken yasanın

100 _{Nomer, a.g.e., ss.62-64} 101 _{Eroğlu, a.g.e., s.95} 102 _{Arslan, a.g.e., s.207} 103 _{Nomer, a.g.e., ss.71-74} 104 _{a.g.e., s.75}

uygulanacak konunun çerçevesini belirlemiş olması gerektiğini belirtmektedir. Kanunun somut anlamda idari ve teknik uzmanlık gerektiren alanları ise yürütmeye yani Başkan’a bırakılmaktadır. Uygulamada Başkanın kullandığı bu yetki aslında yürütmenin idari birimlerinin kullandığı veya kullanması gerektiği bir yetki olmaktadır.105

Anayasanın ikinci maddesinin ikinci bölümüne göre Başkanın, görevi kötüye kullanma olayları dışında devlete karşı işlenmiş suçlarda infazı erteleme ve suçluları af yetisi bulunmaktadır. Başkan bu yetkisini devlet başkanı kimliği ile kullanmaktadır. Ayrıca yine Anayasanın ikinci maddesinin ikinci bölümüne göre büyükelçileri ve diğer diplomatları atama ve diğer devletlerin büyükelçi ve diplomatlarını kabul etme yetkisine sahiptir.106 _{Ancak bu atamada Senato’nun onayı yalnızca kimin büyükelçi}

olarak görevlendirileceği konusunda gerekli olmaktadır.107 _{Ayrıca Başkan, devletin}

başı sıfatı gereği diğer devletler karşısında devletin tek temsilcisi olma ve bundan dolayı uluslararası konularda devleti temsilen baş müzakereci ve senatonun 2/3’ünün onayı alarak uluslararası antlaşmaları yapma görevini anayasadan almaktadır.108

Anayasanın 2. maddesinin 2. bölümüne göre Başkan başkomutan olarak Amerikan ordusunun ve donanmasının başı konumundadır. Devletin askeri politikaları konusunda son söz Başkana ait olmaktadır. Kongrenin burada Başkanla birlikte sorumluluğu ise savaş bütçesinin finansmanı ve savaş ilanın yapılması konusunda olmaktadır.109