Devlet adamları grubunu temsil eden kitapların incelenmesine yönelik değerlendirme

Devlet Adamları grubunda yer alan 214 kitabı temsilen 21 kitap incelendiğinde kitaplarla ilgili olarak olumlu ve olumsuz ortak noktalar tespit edilmiş, kitaplarda bulunması gereken özellikler vurgulanmıştır.

Tasarım Özellikleri başlığı altında tespit edilen özellikler şunlardır:

Kapak-Cilt: Bazı kitapların kapakları ince karton tercihinden ötürü (Çocuklar İçin Atatürk, 10 Kasım Ölümsüz İnsan gibi) kıvrılmaya, bükülmeye müsaittir. Bu durum çocuk okuyucular için olumsuz bir nitelik teşkil etmektedir. Kitapların ciltlemeleri genel anlamda sağlamdır, ancak iple ciltlenerek sağlamlığı arttırılan bir tek kitap (Anekdotlarla ve Çizgilerle Atatürk-1) vardır. Kapak resimleri genel olarak dikkat çekici nitelikte ve başarılı tasarlanmıştır. Kitapların çoğunda; eser adı, yazar adı, resimleyen adı, yayınevi adı bilgilerine iç kapakta yer verilirken bazılarında ise dış kapakta yer verilmiştir. Sadece iki kitapta arka kapakta tanıtım yazısına (Tüm Yönleriyle Atatürk, Selahaddin Eyyubi) yer verilmemiştir. Kitapların çoğunda, arka kapakta tanıtım yazısının olması olumlu bir özellik olarak değerlendirilmektedir. Sırt yazısı bulunmayan iki kitap (Çocuklar İçin Atatürk-10 Kasım Ölümsüz İnsan, Selahaddin Eyyubi) vardır. Kütüphane dizini oluşturmada sırt yazısına yer verilmesi önemlidir ve bu duruma birçok yayınevinin hassasiyet gösterdiği görülmüştür.

Kitabın hangi yaş için uygun olduğu bilgisine bu bölümde ele alınan yirmi bir kitaptan sadece beş tanesinde (Kahramanım Fatih, Sultandım Fatih Oldum, Destanlaşan Zaferler, Ertuğrul Gazi’yle Bir Gün, Osmanlı Dünyaya Hükmediyor) yer verilmiştir. Kitap kapaklarının iç kısımlarının değerlendirildiği ise sadece üç kitap (Anekdotlarla ve Çizgilerle Atatürk-1, Çocuklar İçin Atatürk-10 Kasım Ölümsüz İnsan, Selahaddin Eyyubi) vardır.

Boyutlar: Kitapların çoğu birbirinden farklı boyutta olmakla birlikte hepsi kolay tutulabilir ve taşınabilir niteliktedir. Klasik boyutlarda (16x23 cm) veya buna çok yakın olan üç kitap (Anekdotlarla ve Çizgilerle Atatürk-1, Sultan İkinci Abdülhamid Han, Bursa’nın Fatihi Orhan Gazi) vardır. Kütüphane oluşturmada sorun oluşturacak kadar büyük olmamakla beraber kitaplarda değişik boyutlar denenmelidir. Bu anlamda iki kitabın (Çocuklar İçin Atatürk-10 Kasım Ölümsüz İnsan, Selahaddin Eyyubi) kütüphane dizini oluşturmaya çok uygun olmadığı söylenebilir.

145

Kâğıt: Kâğıt seçiminde kitapların çoğunda mat kâğıt tercih edilmiştir. İki kitapta (Sultan İkinci Abdülhamid Han, Osmanlı Dünyaya Hükmediyor) parlak kâğıt tercih edilmiş olsa da kâğıt parlaklığının okuyucunun gözünü yoracak nitelikte olmadığı düşünülmektedir.

Sayfa Düzeni: Sayfa düzeninde bazı kitaplarda (Anekdotlarla ve Çizgilerle Atatürk-1, Kahramanım Fatih, Osman Gazi-Büyük Kurucu) ufak aksaklıklar dışında genel olarak metin ve resimlerde düzgün yerleştirmeler yapılmıştır.

Harfler: Harf seçimi bakımından kitapların çoğu uygun niteliktedir. Sadece iki kitabın puntosu (Anekdotlarla ve Çizgilerle Atatürk-1/ 8 punto, Sultan İkinci Abdülhamid Han/11 punto) istenilen boyuttan (en az 12 punto) küçüktür ve okuyucunun gözünü yoracak niteliktedir. Üç kitabın puntosu ise 15 puntonun üzerinde (Ertuğrul Gazi’yle Bir Gün/18 punto, Bir Destandır Mustafa Kemal/16 punto, Eğlenceli Osmanlı Tarihi/16 punto) ve bu çalışmada ele alınan 9-13 yaş grubu için biraz büyüktür.

Resimler/Fotoğraflar: Üç kitapta hiç resim/fotoğrafın yer almaması (Sultandım Fatih Oldum, Fetihler Babası Melikşah, Sultan İkinci Abdülhamid Han) olumsuz bir durum olarak tespit edilmiştir. Geri kalan on sekiz kitabın hepsi resim-metin uyumu içerisinde hazırlanmıştır.

Sonuçta; Devlet Adamları grubunu temsilen incelenen eserler, “Tasarım Özellikleri”

açısından birtakım küçük eksikler bulundurmakla beraber başarılı sayılabilirler.

İncelenen kitapların çoğunda; kitap kapağının iç kısımlarının değerlendirilmemesi ve hangi yaştaki okuyucular için uygun olduğunun belirtilmemesi ortak eksikliktir.

Oysaki bir çocuk için kitabın her köşesi okunabilir olmalıdır. Gerek görsellerle gerek ise biyografi türünün gerektirdiği birtakım bilgilerle (kaynakça, tarihî belgelerden alıntılar vb.) kitap kapağının iç kısımları değerlendirilebilir. Kitabın hangi yaştaki okuyucular için uygun olduğunun belirtilmesi de çocukların doğru yaşta doğru kitapla tanışması ve okuma alışkanlığı kazanması açısından ayrıca önemlidir.

Tasarım özelliklerinde yaş bilgisine yer verilmesi kitap seçiminde velilerin ve eğiticilerin işini de kolaylaştıracak, göz ardı edilmemesi gereken bir husustur.

İçerik Özellikleri başlığı altında tespit edilenler şunlardır:

Konu-İletiler-Kurgu: Kitaplarda tespit edilen en büyük eksiklik iletilerin doğrudan verilmesi olmuştur. Biyografi türünün desteklediği bir durum olarak tarihi bilgilerin

146

aktarımı birçok kitapta başarılıdır yalnız bu konuda bazı kitaplar sıkıcı kalırken birkaç kitap eğlenceli nitelik taşımaktadır. Yine biyografi türünün bir gerekliliği olarak kitaplarda belgelere ve kaynakçaya daha çok yer verilmesi gerekirdi. Bu konuda nitelikli kitap sayısının az olduğu görülmektedir.

Kahramanlar: Kitaplarda genel olarak ana kahramanın tanıtımı başarılıdır fakat ana kahramanlar çoğunlukla güçlü yönleriyle verilmiş, kahramanların zayıf yönlerine değinilmemiştir. Yan kahramanların ana kahramanla desteklenerek verilmesi ihmal edilmiştir.

Dil-Anlatım-Üslup: Özellikle yanlışsız olması gerekirken yazım ve imlada birçok hata tespit edilmiştir. Noktalama işaretlerinin gereksiz veya yanlış kullanımı, sözcüklerin yazımında (birleşik-ayrı) yapılan hatalar, Ek ve bağlaç olan “de”nin yazımı en çok tespit edilenlerdir. Deyim ve atasözü kullanımı ve sözcük dağarcığına yönelik kelime kazanımı bakımından çoğu kitap başarılıdır.

Sonuçta; Devlet Adamları grubunu temsilen incelenen eserlerin, “İçerik Özellikleri”

açısından “Dil-Anlatım-Üslup” başlığında önemli hatalar barındırdığı tespit edilmiştir. Çocuk kitaplarında hiç bulunmaması gereken yazım ve imla yanlışlarının çokluğu kaygı verici düzeydedir.

Eğitim İlkelerine Dair Özellikler başlığı altında tespit edilenler şunlardır:

Model Oluşturma: Oldukça az kitapta (Atatürk Anlatıyor, Osman Gazi-Büyük Kurucu) yer verilmiştir.

Beceriler: İncelenen kitaplarda becerilere sadece iki kitapta (Korkusuz Cengâver, Muhteşem Süleyman Kanuni) yer verildiği tespit edilmiştir.

Temel Değerler: Vatan sevgisi, adalet, şehitlik, ilim, saygı, Hak ve peygamber sevgisi en çok yer verilen değerlerdir.

Demokrasi Eğitimi ve Eşitlikçi Bakış Açısı Kazandırma: Birkaç kitapta (Atatürk Anlatıyor, Bir Destandır Mustafa Kemal, Sultandım Fatih Oldum) yer verilmiştir.

Estetik Duyarlılık ve Hayal Gücü Kazandırma: Estetik duyarlılık kazandırmaya yönelik yazımlar bazı kitaplarda yer alırken okuyucunun hayal gücünü geliştirmeye yönelik yazımlar yok denecek kadar azdır. Bu durumun biyografi türünün kurgusunun “gerçeklere dayanma” yönü ile ilişkili olabileceği düşünülebilir.

147

Sonuçta; Devlet Adamları grubunu temsilen incelenen eserlerde, “Eğitim İlkelerine Dair Özellikler” açısından en çok “Temel Değerler”e yer verildiği görülmüştür.

Kitaplarda en çok işlenen değerlerin vatanla ve devlet yönetimi ile ilgili olması da kitapların değer aktarımında başarılı olduğunu göstermektedir. İncelenen 21 kitap içinde bu başlıkta belirtilen niteliklerden hiçbirine yer vermeyen kitap sayısı ise 1’dir. Bu anlamda kitapların eğitim ilkeleri açısından okuyucuya katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.