Destinasyon Seçiminde Etkili Olan Çekicilik Unsurları

Turistlerin tatil öncesi satın alma sürecinde, destinasyon seçim kararları üzerinde çeşitli faktörler etkili olabilmektedir. Destinasyona özgü çekicilikler de bu faktörlerden birisidir. Destinasyon çekicilikleri, hem genel özellikleri hem de bölgesel özellikleri kapsamaktadır. İnsanların tatilleri ile ilgili kararları üzerinde önemli derecede etkili olan bu çekicilikler satın alma sürecini de kolaylaştırmaktadır (Demir, 2010, s.1051).

Tüm destinasyonlar, farklı kaynakların birleşimi ile oluşmuş bütüncül bir yapıdır. Bu bakımdan her destinasyon, turizm açısından önemli farklı kaynaklara sahiptir. Bu durum her destinasyonun sahip olduğu kaynakları ile diğer destinasyonlardan ayırt edilebildiğini göstermektedir (Türkay, 2014, s.205). Destinasyonlar, insanların seyahat alışkanlıklarına, seyahat eğilimlerinin şekillenmesine etki eden önemli bir faktördür. Turizm faaliyetlerine katılacak kişiler, destinasyonların sahip olduğu farklı özelliklerin ve ihtiyaç duydukları hizmetlerin bulunmasına önem vermekte ve nihai kararlarını bu özellik ve niteliklere göre vermektedirler (Akyurt ve Atay, 2009, s. 1).

Türk Dil Kurumu’na göre çekicilik; çekici olma durumu, alım, albeni, alımlılık, cazibe ve çekme gücü olarak tanımlanmıştır (tdk.gov.tr). Bir başka tanımda ise çekicilik; genel anlamda, tercihlerin ve isteklerin belli bir yöre üstünde yoğunlaşması şeklinde tanımlanmıştır (Kutvan ve Kutvan 2013). Turizm destinasyonları sahip olduğu özellikler dolayısıyla birçok unsura sahiptir. Bu unsurlar pek çok yazar tarafından farklı şekillerde sınıflandırılsa da temelde hepsinin aynı noktaya vardığı görülmektedir. Destinasyonların sahip oldukları unsurlar, destinasyon kaynakları olarak da nitelendirilebilir. Destinasyonların çekiciliklerinin temelini de sahip olduğu bu unsurlar meydana getirir. Destinasyonların sahip olduğu unsurların tamamı veya birkaçı o destinasyona turist çekmektedir. Bu bakımdan destinasyon unsurları, turizm faaliyeti içerisinde arz tarafını oluşturur ve destinasyonların çekim gücünü arttırır. Destinasyonları oluşturan unsurların kapsamı çok geniştir. Destinasyon unsurları, doğal ve insan yapımı çevre varlıkları, özel olay ve etkinlikleri, altyapıyı, ağırlama ve ulaşım hizmetlerini kapsamaktadır (Yüksek, 2014, s. 15).

Destinasyonlar, sahip oldukları kaynaklar ile birbirlerinden farklı unsurlara sahip olsa da destinasyon geliştirme çabaları ile birbirlerine benzeyen destinasyonlar ortaya çıkmaktadır. Bununla beraber tüm destinasyonların aynı unsur ve kaynaklara sahip olduğunu söylemek mümkün değildir. Çünkü tüm destinasyonlar doğal kaynaklar açısından eşit özelliklere sahip değildir. Bazı destinasyonlar Ritche ve Crouch (2000), doğal kaynaklar yönünden üstün varlıklarla, avantajlı konuma sahipken, diğer bir destinasyon zayıf doğal varlıklar, gelişmemiş altyapı ve yönetim açısından asgari düzeyde destek gördüğü için dezavantajlı duruma düşebilmektedir (Hsu, Walfe ve Kang, 2004, s.121).

Turizm faaliyetine katılanlar, ister günübirlikçi olsunlar isterse konaklasınlar, kesinlikle fiziki bir yere ihtiyaç duyarlar. Turizm endüstrisinin faaliyet gösterdiği ve varlığını devam ettirdiği yerler olarak tanımlanan destinasyonlar, sahip oldukları doğal ve beşeri yapı değerleri ve farklı etkinlik ve aktiviteleri ile turistleri kendilerine çekerler (Tarakçıoğlu ve Aydın, 2003, s. 168). Tüm beşeri, doğal, tarihi çekicilik öğeleri destinasyonların unsurlarını da meydana getirmektedir. Destinasyon unsurları, yapılan çalışmalar da farklı şekillerde sınıflandırılsa da genel olarak; çekicilikler, ulaşılabilirlik, konaklama, destek hizmetler ve etkinlikler olarak değerlendirilebilir (Yüksek, 2014, s.17). Tüm bu unsurlar bir bakıma destinasyonun çekicilik öğeleri olarak nitelendirilebilinir. Tablo 2.9’da destinasyon çekicilik öğeleri; çekicilikler, tesisler ve hizmetler, altyapı, ağırlama ve maliyet olarak sıralanmıştır.

Tablo 2.9 Destinasyon Çekicilik Öğeleri

Çekicilikler Tesisler Altyapı Ağırlama Tutar (Maliyet)

•Manzara, doğal kaynaklar •Kültür •Yiyecek •Tarihi alanlar •Etnik yapı •Ulaşılabilirlik • Konaklama • Havaalanları • Otobüs/tren istasyonları • Spor tesisleri • Eğlence • Alışveriş merkezleri •Yiy-İç tesisleri • Sus sistemleri • İletişim ağları • Sağlık hizmetleri • Kanalizasyon • Yollar/Otobanlar • Güvenlik sistemleri • Samimiyet • Yardımseverlik • Şikâyetlere verilen yanıt • Paranın değeri • Konaklama fiyatları •Yiyecek/İçecek fiyatları • Ulaşım ücretleri • Alışveriş ücretleri Kaynak: Güngör, 2010, s.22

Kolb (1996, s.11) bir şehir olarak turizm destinasyonlarının temel bileşenlerini; yerin özelliği, hizmetler/etkinlikler ve imaj olarak sınıflandırmıştır. Ritche ve Crouch (2000, s.3) destinasyonların temel kaynak ve çekicilikleri ile destekleyici faktör ve kaynaklarını şu şekilde sıralamışlardır:

Temel Kaynaklar ve Çekicilikler • Fiziksel yapısı ve İklim

• Kültür ve Tarih • Pazar Bağlantıları • Aktivitelerin Çeşitliliği • Özel Etkinlikler • Eğlence Olanakları • Üstyapı

Destekleyici Faktörler ve Kaynaklar • Altyapı

• Erişebilirlik

• Kaynakları Kolay Elde Edilebilirlik • Misafirperverlik

• Kuruluşlar

Deng, vd., (2002) yapmış oldukları çalışmada destinasyon çekiciliklerinin hiyerarşisine ilişkin bir yapı (Şekil 2.6) oluşturmuşlardır.

Şekil 2.6 Destinasyon Çekiciliklerinin Hiyerarşik Yapısı Kaynak: Deng, vd., 2002, s. 429

Çevresel çekicilikler, ulaşılabilirlik, kaynaklar, faaliyetler-turizm tesisleri, yerel toplum olmak üzere beş ana bileşen olarak belirlemişlerdir. Bu beş bileşen daha sonra kendi içerisinde alt bölümlere ayrılmaktadır.

Çevresel çekicilikler kendi içerisinde, çekiciliklerin sayısı ve önemi olmak üzere iki alt gruba, ulaşılabilirlik, iç ve dış olmak üzere gruplandırılmıştır. İç ve dış ulaşımda, mesafe, bağlantılar, ulaşım kolaylığı ve bağlantılar rol oynamaktadır. Kaynaklar, kültürel kaynaklar ve doğal kaynaklar olmak üzere iki alt başlık altında toplanmıştır. Kültürel kaynaklar, mimari, din ve tarih, doğal kaynaklar ise, kendi içerisinde çevresel ve fiziksel olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Çevresel faktörler; sanitasyon, konfor ve güvenlik olarak sınıflandırılmış ve sanitasyon faktörleri, fiziksel, kimyasal, biyolojik olarak sınıflandırılmıştır. Güvenlik

faktörleri ise, insanlardan ve doğadan olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Fiziksel faktörler; iklim, su, dağ, fauna ve flora olarak sınıflandırılmıştır. Fauna faktöründe, bilimsel ve estetik değerler, flora faktöründe ise, çeşitlik ve enderlik faktörleri olarak ikiye ayrılmıştır.

Turizm tesisleri çekicilikleri; eğitim, rekreasyonel ve altyapı olmak üzere üç başlıkta toplanmıştır. Son olarak, yerel topluma yönelik çekicilikler, kültürel, ekonomik ve sosyal çekicilikler olarak üç alt gruba ayrılmıştır (Deng, vd., 2002, s. 429).

Tablo 2.10 Turistik Çekicilik Unsuru Kriterlerinin Sınıflandırılması

Doğal Faktörler Doğal Güzellikler

Arazinin genel coğrafyası, özellikleri ova, dağ, nehir, göl, orman, görülmeye değer doğa harikaları, sahillerin durumu, denizin temizliği, doğal kumsallar, küçük adalar, kaplıca ve içmeler, sıcak su kaynakları, şelaleler.

İklim Güneşli gün miktarı, deniz kıyısında geçirilebilecek süre, sıcaklıklar, deniz _{suyu sıcaklığı, rüzgarlar ve yağış miktarı.} Sosyal Faktörler

Mimari Özellikler Bölgenin mimari özellikleri ve tatil yeri seçimine etkisi, farklı mimarinin _{getirdiği farklı hayat tarzı.} Festivaller Müzik ve dans festivalleri, spor karşılaşmaları.

Yöresel Özellikler Folklorik özellikler, giyiniş, müzik, dans, yöresel yemekler, yöresel _{eşyalar, yöre halkının yaşayış biçimi ve gelenekler.} Halkın Turistlere

Karşı Tutumu

Yöre halkının turistlere ilgi göstermesi ve davranış biçimleri, turistlerle karşılıklı olarak etkileşimleri.

Tarihi Değerler

Önemli Harabeler Antik şehir kalıntıları, fonksiyonu yitirmiş eserler, kalıntılar. Dini Eserler Eski din merkezi olan kentler, camiler, kiliseler.

Tarihi Eserler Belli dönemin tarihini yansıtan fonksiyonunu yitirmemiş eserler. Rekreasyon ve Alışveriş Kolaylıkları

Sportif Faaliyetler Avcılık, balıkçılık, yüzme, yelkencilik, golf vs. sporlarını yapabilme _olanakları. Kültürel Faaliyetler Arkeolojik ve etnografik müzeler, hayvanat bahçeleri, milli parklar, _{tiyatro, sinema, sergi olanakları.} Sağlık ve Dinlenme

Olanakları Kaplıcalar ve içmeler, piknik alanları.

Gece Rekreasyonu Gazino, diskotek, gece kulübü gibi yerler ve kullanımı.

Alışveriş Olanakları Hatıra ve hediyelik eşya satan dükkanlar, yöresel el sanatlarının satıldığı _{yerler, süpermarket ve benzeri alışveriş olanakları.} Teknik Altyapı

Turiste Olanak Sağlayan Altyapı

Ulaşım; kara, hava, deniz bağlantıları, ana yol güzergahlarında servislerin sağlanması, konaklama olanakları, ulaşım kolaylıkları, su, elektrik gibi altyapı olanakları, sağlık hizmetleri, komünikasyon bağlantısı.

Yiyecek ve Konaklama Kolaylıkları

Yiyecek-içecek işletmelerinin, otel, motel, tatil köyü, bungalov, kamping, ve diğer konaklama tesislerinin kalitesi, gelir gruplarına göre hizmet verebilmeleri, tesislerin denize ve ilçe merkezlerine yakınlıkları.

Turizm destinasyonları, turizm sisteminin başlıca unsurudur ve toplumsal/doğal kaynaklar, kültür, ulaştırma, hizmetler, tesisler ve diğer altyapılar gibi çok çeşitli eleman ve çekicilikleri oluşturur. Destinasyon çekiciliği, turizm deneyimlerinin ve etkinliklerinin bütünlüğü, sürdürülebilir olmak için diğer rakip destinasyonlara denk veya onlardan üstün olmalıdır (Ekin ve Ören, 2012, s. 134-135).

Turistik çekicilik unsurlarının her biri, turistler için farklı öneme sahiptirler. Turizm faaliyetine katılan veya katılacak olan turistlerin çekicilik unsurları arasında yaptığı tercihler, onların turizm talebi niteliklerini belirler. Turistik çekicilik unsurları da kendi içerisinde belirli kriterlerle sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmaların her bir destinasyonda aynı özellikleri göstermesi beklenemez. Kutvan ve Kutvan, (2013, s.165) çekicilik unsurları kriterlerini; doğal faktörler, sosyal faktörler, tarihi değerler, rekreasyon ve alışveriş kolaylıkları ve altyapı şeklinde sınıflandırmışlardır (Tablo 2.10).

Turistik çekicilikler, turizm ve seyahat endüstrisinin temellerinden biridir ve turizm hareketlerinin bu oranda gelişmesi, bir nevi çekicilikler ile doğrudan orantılıdır. Üzerinde önemle durulması gereken husus, yalnızca ulusal değil uluslararası turistlerin ilgisini çekebilecek çeşitlilik, farklılık ve özellikte çekiciliklere sahip olmak ve bunu en iyi şekilde değerlendirebilmektir. Bununla beraber yetersiz ve kalitesiz hizmet veren çekicilikler, turistler tarafından yeteri kadar talep görmemektedir. Bu nedenle, turizm hareketlerinden aldığı payı arttırmak ve rekabetin yoğun olduğu turizm pazarında yerini korumak isteyen destinasyonlar, ürünlerini sürekli iyileştirmek ve geliştirmek durumundadırlar (Özdemir, 2008, s. 30-31).