3.4. VERĠLERĠN TOPLANMASI
3.4.2. Deneysel ĠĢlemler
Bu araĢtırmada, deney grubunu oluĢturan bireylerle her biri yaklaĢık 90 dakikadan oluĢan, 10 oturumluk,ADDT Odaklı Psiko-Eğitim Programıuygulaması gerçekleĢtirilmiĢtir. Oturumlar her hafta bir oturum Ģeklinde organize edilmiĢ ve 2011-2012 eğitim öğretim yılı bahar döneminde oturumların tamamlanması planlanmıĢtır. Tüm oturumlar araĢtırmacının liderliğinde, Hendek Kız Meslek Ve Teknik Lisesi Rehberlik Servisinde gerçekleĢtirilmiĢlerdir. Oturumlarda yapılan uygulamaların geniĢ özet ve raporları araĢtırmanın ekler bölümünde (Ek–5 Deney Grubuna Uygulanan ADDT Odaklı Grupla Psiko-Eğitim ProgramıOturumlarının Özetleri) verilmiĢtir.
3.4.2.1ADDT Odaklı Psiko-Eğitim Programı 3.4.2.1.1 Geliştirilme süreci
ADDT Odaklı Psiko-Eğitim ProgramıgeliĢtirilmeden önce ADDT‟ye yönelik kuramsal bilgiler toplanmıĢ, bu terapi yaklaĢımının felsefesi, bireye bakıĢ açısı, ilkeleri, terapi süreci ve ADDT temelli çok sayıda terapi uygulaması ve yapılandırılmıĢ programlar incelenmiĢtir. Bu aĢamada özellikle, ADDT uygulamaları alanında önde gelen bilim insanlarından William Knaus‟un çalıĢmalarından (Knaus, 1974; 1977a, b; 1985; 2004; 2005) büyük oranda yararlanılmıĢtır. Ayrıca ülkemizde bu alanda son yıllarda yapılan çalıĢmalardan (Altun, 2006; Akın, 2009; Çapri ve Gökçakan 2008; Çivitci, 2003; Koç, 1997; Ortaçkale, 2008; Yıkılmaz, 2009) da faydalanılmıĢtır.Bu inceleme süreciyle eĢ zamanlı olarak araĢtırmanın bağımlı değiĢkeni olan kendini sabotaj alanındaki kuramsal ve uygulamaya yönelik literatür analiz edilmiĢ ve ADDT‟nin terapi ilke ve uygulamalarını temel alan bir uygulama programı geliĢtirilmiĢtir.
3.4.2.1.2 Genel özellikleri ve amacı
Bu uygulama, ADDT yaklaĢımının temel ilkelerine dayalı olarak geliĢtirilen haftada bir kez, 90 dakika olmak üzere 10 oturumluk bir uygulamadır. Uygulamanın temel varsayımı; duygusal rahatsızlıklara neden olan en önemli faktörün bireylerin inanç ve düĢünceleri olduğudur. Ġçeriğinde ise;
98 Duyguları tanıma,
Sağlıklı ve sağlıksız duyguları ayırt edebilme Olay-düĢünce-duygu-tepki zincirlemesi, FelaketleĢtirmenin doğasını keĢfetmek,
Tercihler ile akıldıĢı talepler arasındaki farklar,
Olumsuz içsel konuĢmaların, olumsuz duygulara neden olduğuna iliĢkin farkındalık kazandırmak,
AkıldıĢı inançların saptanması ve daha akılcı ve iĢlevsel inançlarla yer değiĢtirmesi,
ABCDEFG modeli,
Kendini sabotaj stratejilerinin değiĢtirilmesi, Değersizlik duygularıyla mücadele edebilme, YaĢamın her zaman mükemmel olamayacağı,
Benlik saygısını artırma ve koruma ile ilgili uygulamalar yer almaktadır.
Uygulama sürecinde, uygulamanın içeriğine uygun olan kendini sabotaj yapılarıyla iliĢkisi bulunan16 etkinlik gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu etkinliklerin içeriğiyle ilgili ayrıntılı bilgiler araĢtırmanın ekler bölümünde yer almaktadır. Ayrıca 10oturum süresince, birçok materyal (ekler bölümünde verilmiĢtir) kullanılmıĢtır. Uygulama sürecinde gerçekleĢtirilecek etkinliklerin listesi aĢağıda sırasıyla verilmiĢtir;
TanıĢma (Ek-6) Duygular (Ek- 7)
Farklı Duyguları AraĢtırma (Ek–8) Duygular Nereden Geliyor (Ek–9) Olay-DüĢünce-Duygu-Tepki (Ek–10) Taleplere KarĢı Tercihler (Ek–11) Dertli yüz (Ek–12)
FelaketleĢtirme (Ek–13 ) Ġçsel konuĢmalar (Ek–14)
Akılcı Olmayan Ġnançlar ve Sonuçları (Ek- 15) Nick‟in Hikayesi(Ek–16)
Kurabiye Hırsızı (Ek–17) ABC'den DEFG'ye (Ek–18)
99
Kendini Sabotaj ve Mahkeme Oyunu (Ek-19) Mükemmellik Mümkün mü? (Ek -20)
Sevgi Bombardımanı(Ek-21)
ADDT Odaklı Psiko-Eğitim Programınıngenel amacı, bu yaklaĢımı temel alarak düzenlenmiĢ olan oturumlarla, deney grubunda bulunan bireylerin kendini sabotaj düzeylerini azaltmaktır. Ayrıca bireylerin ADDT‟ye ait temel prensipleri öğrenerek onları yaĢamlarında uygulamalarını; mantıkdıĢı inançlar ve öz-yıkıcı duygular yerine daha sağlıklı ve iĢlevsel düĢünce ve duygular geliĢtirmelerini sağlamak diğer bir önemli amaçtır.
3.4.2.1.3 Oturumların genel akışı
Uygulama sürecinde akılcı duygusal davranıĢçı terapisürecinin de birer parçası olan bilgi verme, beyin fırtınası, tartıĢma, rol oynama ve ev ödevleri gibi çok sayıda yöntemden yararlanılmıĢtır.
Uygulamalara baĢlamadan önce her bir oturumun baĢlangıcında, üyelere paylaĢmak istedikleri özel bir gündemlerinin olup olmadığı sorulmuĢ ve üyeleri oturuma hazırlamak, grup etkileĢimini artırmak amacıyla lider tarafından kısa sohbetler yapılmıĢ, üyeler cesaretlendirilmiĢtir.
Oturumlara geçmeden önce, her hafta bir önceki oturumun özetini yapılmıĢtır. Ayrıca oturumların ortasında ve sonunda da gönüllü üyeler ya da lider tarafından o günkü oturumun özet ve değerlendirilmesi yapılmıĢtır Verilen ev ödevleri bir sonraki oturumda konu ile ilgi durumuna bağlı olarak
grupça tartıĢılmıĢtır. Üyeler ev ödevlerini gönüllü olarak paylaĢmalarıkonusunda lider tarafından cesaretlendirilmiĢlerdir.
Lider her bir oturumun baĢlangıcında, o günkü oturumda neler paylaĢılacağı ile ilgili kısa bir bilgi vermiĢtir.
Lider üyelere ilgili oturumların sonunda bir sonraki oturumda görüĢülmek üzere çeĢitli ev ödevleri vermiĢtir.
Lider ayrıca her bir oturumla ilgili değerlendirme raporu ve özet hazırlamıĢtır.
3.4.2.1.4 Grup kuralları
ADDT Odaklı Psiko-Eğitim oturumlarında uyulması gereken kurallardan bazıları (Ek-4), lider tarafından oturumların gerçekleĢtirildiğirehberlik ve psikolojik danıĢma
100
servisine asılmıĢtır. Diğer kurallar ise lider tarafından üyelerle paylaĢılmıĢ ve onlara liste halinde verilmiĢtir. Bu kurallar genel olarak Ģu Ģekilde özetlenebilir.
Grupla psikolojik danıĢma sürecinde gönüllülük esastır. Oturumlara devam edilmesi gerekmektedir.
Oturumlara zamanında gelip gidilmesi son derece önemlidir. Grup oturumlarına grup dıĢındaki bireyler katılamazlar. Grup içinde paylaĢılanlar grup içinde kalmalıdır.
Grup içinde herkes birbirine güvenmeli ve saygı göstermelidir.
Üyeler söz almak için elini kaldırmalı ve birbirlerinin sözlerini kesmemelidirler.
Üyeler birbirleriyle duygu düĢüncelerini paylaĢırkenduyarlı olmalıdırlar. Üyeler ve lider görüĢlerini ifade etmek için uygun sözcükler kullanmalıdır. Grup lideri aynı zamanda grubun bir üyesidir.
Üyeler cevap vermek istemedikleri soruları yanıtlamak zorunda değillerdir. Grup içinde diğer üyeleri rahatsız edecek biçimde yüksek sesle ve ikili gruplar halinde konuĢulmayacaktır.
Üyeler duygu ve düĢüncelerini serbestçe ve dürüstçe ifade edebilecektir. Üyeler birbirlerini dikkatle dinlemeye ve anlamaya çalıĢacaktır.
Her üye sorumluluğun farkında olmalı ve verilen ödevleri zamanında yerine getirmelidir.
Gerekli durumlarda yeni grup kuralları, üyelerle birlikte belirlenebilir.
3.5.2.1.5 ADDTOdaklı Psiko-Eğitim Programı oturum özetleri 1. OTURUM
Amaç
1. Grubun oluĢturulması.
2. Grupla psikolojik danıĢmanın doğasından, genel amaç ve özelliklerinden söz edilmesi.
3. Üyelerin bireysel amaçlarının belirlenmesi. Alt Amaçlar
101
2. Grupla psikolojik danıĢmanın genel amaçları hakkında bilgi verme. 3. Grup sürecinin yapılandırılması ve grup kurallarının belirlenmesi.
4. Grup üyelerinin grupta bulunmaya dair düĢüncelerinin, duygularının paylaĢılması.
5. DanıĢma sürecine yönelik bireysel amaçların belirlenmesi. 6. Grup Terapisi SözleĢmesinin üyelere imzalatılması.
2. OTURUM Amaç
1. Üyelerin duygulara iliĢkin farkındalık kazanması 2. Yararlı ve yıkıcı duyguların ayırt edilmesi. Alt Amaçlar
1. Grup üyelerinin, kendi duygularını tanıma ve tanımlamalarına yardımcı olmak.
2. Grup üyelerine insanların duygularını çeĢitli Ģekillerde ifade ettiklerini göstermek.
3. Üyelerin “Aynı duyguya neden olan faktörlerin birbirinden farklı olabileceğine” yönelik farkındalık kazandırmak.
4. Grup üyelerinin, kendilerinin kullandığı veya diğer insanlarda gözlemleyebilecekleri oldukça fazla sayıda duygunun var olduğunu anlamalarını sağlamak.
5. “Duygular” isimli etkinliği gerçekleĢtirmek.
6. “Farklı Duyguları AraĢtırma” isimli etkinliği gerçekleĢtirmek. 3. OTURUM
Amaç:
1. Üyelerin duygularını daha yakından tanıması.
2. Üyelerin duyguların kaynağına iliĢkin farkındalık kazanması. Alt Amaçlar
1. Üyelerin kendilerine zarar veren öz-yıkıcı duygularını tanımlamalarına yardımcı olmak.
2. Üyelerin öz-yıkıcı duygularıyla mücadele edebilmelerine ve bu tür duyguları yönetebilmelerine yardımcı olmak.
102
3. Üyelerin olumsuz olaylarla yüzleĢtiklerinde negatif duygular yaĢamak zorunda olmadıklarını göstermek.
4. Üyelerin kullanabilecekleri farklı duygulara sahip olduklarını anlamalarına yardımcı olmak.
5. Üyelerin duyguların, düĢünce ve inançların ürünü olduğuna yönelik farkındalık kazanması.
6. “Duygular Nereden Geliyor” isimli etkinliği gerçekleĢtirmek.
4. OTURUM Amaç:
1. Üyelerin bireylerin herhangi bir durumda verdikleri tepkilerin temeline yönelik farkındalık kazanması.
2. Üyelerin tercihler ile zorunluluklar arasındaki farkı anlamalarını sağlamak.
3. Üyelerin günlük yaĢamda kullandıkları felaketleĢtirmeleri tanımlamalarına yardımcı olmak.
Alt Amaçlar
1. Üyelerin olay ve durumlara nasıl tepkide bulunduklarını görsel olarak algılamalarına yardımcı olmak.
2. Üyelerin tercih içeren ve bireye seçim Ģansı tanıyan ifadelerle talepler ve zorunluluk içeren ifadeler arasındaki farkı anlamalarını sağlamak.
3. Olay-DüĢünce-Duygu-Tepki (ODDT) arasındaki iliĢkileri göstermek.
5. OTURUM Amaç
1. Üyelerin akılcı olmayan taleplerine yönelik farkındalık kazanmalarını ve akılcı inançlar geliĢtirmelerini sağlamak.
Alt Amaçlar
1. Üyelerin akılcı olmayan taleplerini tanılamalarına ve bunlarla mücadele etmelerine yardımcı olmak.
2. Üyelerin akıldıĢı inançlarının yerine akılcı inançlar geliĢtirmelerini sağlamak. 3. Üyelerin akıldıĢı talepler sonucunda ortaya çıkan olumsuz duygusal tepkilerin
103 6. OTURUM Amaç
1. Üyelere akıldıĢı inançların değiĢmesinin mümkün olduğunu ve onlarla mücadele etmenin gerekliliğini göstermek (ABC).
2. Olumsuz içsel konuĢmaların, olumsuz duygulara neden olduğuna iliĢkin üyelere farkındalık kazandırmak.
Alt Amaçlar
1. Üyelere akıldıĢı inançların değiĢmesinin mümkün olduğunu göstermek. 2. Üyelere akıldıĢı inançlarla mücadele etmenin gerekliliğini göstermek.
3. Üyelerin olumsuz içsel konuĢmaların sonuçlarına iliĢkin yeni bir anlayıĢ kazanmalarını sağlamak
4. “Ġçsel KonuĢmalar” isimli etkinliği gerçekleĢtirmek.
7. OTURUM Amaç
1. AkıldıĢı inançlarımızın ne kadar etkili olduğunu anlamak
2. Üyelerin genel akılcı olmayan düĢüncelerini tanımalarına ve bunları değiĢtirmelerine yardımcı olmak.
Alt Amaçlar
1. Üyelerin genel akıldıĢı inançlarını tanılamalarına yardımcı olmak.
2. AkıldıĢı inançların neden mantıkdıĢı olduğuna yönelik üyelere farkındalık kazandırmak.
3. Üyelere alternatif akılcı inançlara iliĢkin bilgi vermek.
4. AkıldıĢı inançların sonuçlarına yönelik üyelere farkındalık kazandırmak. 5. “Nick‟in Hikayesi” isimli etkinliğin uygulanması.
6. “Kurabiye Hırsızı “isimli etkinliği gerçekleĢtirmek.
8.OTURUM Amaç
1. Üyelere ABCDEFG modelini öğretmek.
2. Üyelere akılcı olmayan düĢüncelerini tartıĢarak, bunların yerine alternatif akılcı inançlar geliĢtirmelerine yardımcı olmak.
104 Alt Amaçlar
1. Üyelere olumsuz duygu ve davranıĢlara neden olan temel faktörün düĢünce ve inançlar olduğunu göstermek.
2. Üyelerin olumsuz duygu ve davranıĢlarının yerine daha olumlu ve akılcı olanlarını geliĢtirmelerine yardımcı olmak.
3. “ABC'DEN DEFG'ye” isimli etkinliği gerçekleĢtirmek.
4. “Mahkeme Oyunu ve Kendini Sabotaj”adlı etkinliği gerçekleĢtirmek ve kendini sabotaj stratejilerine farkındalık geliĢtirmek.
9. OTURUM Amaç
1. Üyelere mükemmelliğin doğasını ve sonuçlarını göstermek 2. Mükemmelliğin akıldıĢı inançlardan biri olduğunu göstermek. Alt Amaçlar
1. Üyelere her Ģeyin her zaman mükemmel olamayacağını göstermek.
2. “Mükemmel Olmayı Denemek Yerine Ġlerleme Kaydetmek” isimli etkinliği gerçekleĢtirmek.
10.OTURUM Amaç
1. Üyelerin gruptan aldıkları destekle değerli oldukları duygusunu hissedebilmelerini sağlamak.
2. Üyelerin kendilerini olduğu gibi kabul etmelerini sağlayarak, öz-saygılarını artırmak.
3. Tüm oturumlarının genel bir değerlendirmesini yapmak ve oturumları sonlandırmak.
Alt Amaçlar
1. Üyelerin gruptan olumlu duygularla ayrılmalarını sağlamak. 2. “Sevgi Bombardımanı” isimli etkinliği uygulamak.
3. “Ben Bir Bütünüm” isimli formun doldurulması. 4. Grup oturumlarında edinilen kazanımları pekiĢtirmek.
5. Üyelerin kendi olumlu özelliklerini görebilmelerini ve değerli olduklarını hissetmelerini sağlamak
105