bağımlı değiĢken olan kendini sabotaj üzerindeki etkisini incelemek amacıyla, ön- test, son-test ve izleme ölçümlerinde, ölçme aracı olarak Kendini Sabotaj ÖlçeğikullanılmıĢtır. Bireylerin demografik ve kiĢisel özelliklerine yönelik gerekli bilgileri elde etmek amacıyla ise ölçme aracının ilk sayfasına KiĢisel Bilgi Formu eklenmiĢtir.
91 3.3.1. Bilgi Toplama Formu
AraĢtırmacı tarafından hazırlanan bilgi toplama formu, katılımcılar hakkında sosyo- demografik bilgiler elde etmek için kullanılmıĢtır. Bu formda katılımcıların; yaĢ, cinsiyet, sınıf ve akademik baĢarı düzeyini belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır (Ek-1).
3.3.2.Kendini Sabotaj Ölçeği(KSÖ)
Bireylerin ön-test, son-test ve izleme ölçümlerindeki kendini sabotaj düzeylerini belirlemek amacıyla Rhodewalt (1990) tarafından geliĢtirilen ve Akın, Abacı ve Akın (2010) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan, Kendini Sabotaj Ölçeği(Ek 2) kullanılmıĢtır. Ölçeğin orijinal ve Türkçe formuna iliĢkin bilgiler aĢağıda sunulmuĢtur.
Ölçeğin Orijinal Formu
Rhodewalt (1990) ölçeğin iç tutarlılık güvenirlik katsayısını.79, bir ay arayla elde edilen test-tekrar test güvenirlik katsayısını ise .74 olarak bulmuĢtur. Diğer çalıĢmalarda ölçeğin iç tutarlılık güvenirlik katsayısının .71 ile .74 arasında değiĢtiği, yedi hafta arayla elde edilen test-tekrar test güvenirlik katsayısının ise .94 olduğu görülmüĢtür (Knee veZuckerman, 1998; Zuckerman ve diğerleri, 1998). KSÖ‟nün ölçüt bağıntılı geçerliğini inceleyen araĢtırmalarda (Hirt ve diğerleri, 1991; Rhodewalt, 1990; Rhodewalt ve diğerleri, 1984; Rhodewalt ve Hill, 1995; Strube, 1986) kendini sabotajın; öz-saygı (r= -.50), ve sosyal istenirlik (r= -.43) ile negatif, sonuçları çevresel faktörlere yükleme (r=.20) ve beden iĢlevlerinin farkında olmayla pozitif iliĢkili olduğu görülmüĢtür. BaĢarı ihtiyacı ile kendini sabotaj arasında ise anlamlı bir iliĢki bulunamamıĢtır.
Ölçeğin Türkçe’ ye Çevrilmesi
KSÖ‟nün Türkçe‟ye uyarlama ve geçerlik-güvenirlik çalıĢmaları Akın, Abacı ve Akın (2010) tarafından yapılmıĢtır. KSÖ‟nün Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik analizleri iki çalıĢma grubundan elde edilen veriler üzerinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Ġlk grup 585 üniversite öğrencisinden oluĢmaktadır. 257‟si kız, 328‟i erkek öğrenciden oluĢan bu grubun yaĢ ortalaması 21.1‟ dir. Ayrıca ölçeğin test-tekrar test çalıĢması için bu gruptan 128 öğrenciye ölçek üç hafta arayla tekrar uygulanmıĢtır. Ölçütgeçerliği için yine bu gruptan 378 öğrenci araĢtırmaya dahil
92
edilmiĢtir. Ġkinci çalıĢma grubunu ise ölçeğin dilsel eĢdeğerlik çalıĢmasının yürü- tüldüğü 86 Ġngilizce öğretmeni oluĢturmaktadır. YaĢları 23 ile 48 arasında değiĢen öğretmenlerin 39‟u bayan, 47‟si ise erkektir.
KSÖ‟nün Türkçe‟ye uyarlanması sürecinde öncelikle ölçeği geliĢtiren Frederick Rhodewalt ile elektronik posta yoluyla iletiĢim kurulmuĢ ve ölçeğin uyarlanabileceğine iliĢkin gerekli izin alınmıĢtır. Ġlk aĢamada ölçeğin Ġngilizce formu, iyi düzeyde Ġngilizce bilen üç öğretim üyesinden oluĢan bir komisyon tarafından Türkçe‟ye çevrilmiĢ ve daha sonra bu Türkçe formlar geri tercüme edilerek Türkçe ve Ġngilizce formlar arasındaki tutarlılık incelenmiĢtir. Daha sonra Türkçe form anlam ve gramer açısından incelenerek gerekli düzeltmeler yapılmıĢ ve denemelik Türkçe form elde edilmiĢtir. Ardından denemelik Türkçe form psikolojik danıĢma ve rehberlik ve ölçme ve değerlendirme alanında uzman olan üç öğretim üyesine inceletilerek görüĢleri doğrultusunda bazı değiĢiklikler yapılmıĢtır. Geçerlik ve güvenirlik çalıĢmalarına baĢlamadan önce KSÖ‟nün Türkçe formu ile Ġngilizce formu arasındaki tutarlılığı belirlemek için dilsel eĢdeğerlik çalıĢması yapılmıĢ KSÖ‟nün dilsel eĢdeğerlik çalıĢmasından elde edilen bulgular, Türkçe ve orijinal formda yer alan maddeler arasındaki korelasyon katsayılarının .69 ile .98 arasında değiĢtiğini, ölçeğin bütünü için dilsel eĢdeğerlik puanının ise .91 olduğunu göstermiĢtir. Bu bulgular iki formda yer alan maddelerin birbirleriyle yüksek düzeyde iliĢkili olduğunu ortaya koymuĢtur. Diğer bir deyiĢle, Türkçe formda yer alan çeviri maddelerle Ġngilizce formda yer alan orijinal maddelerin benzeĢtiği ve ölçeğin dilsel eĢdeğerlik açısından yeterli düzeyde olduğu görülmüĢtür. Dilsel eĢdeğerliğin sağlandığı görüldükten sonra geçerlik ve güvenirlik analizlerine baĢlanmıĢtır.
Madde Analizi
KSÖ‟nün Türkçe formunda yer alan maddelerin, toplam puanı yordama ve ayırt etme gücünü belirlemek amacıyla, madde analizi yapılmıĢtır. Yapılan analiz sonucunda Türkçe formun düzeltilmiĢ madde-test korelasyonlarının .30 ile .63 arasında sıralandığı görülmüĢtür. Madde analizi sonucunda madde-toplam korelasyonlarını .30 ölçütünü karĢıladığı göz önüne alındığında, ölçeğin madde toplam korelasyonları açısından yeterli düzeyde olduğu görülmüĢtür.
93
KSÖ‟nün geçerlik çalıĢması olarak yapı ve uyum geçerliği incelenmiĢtir. Yapı geçerliği için açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmıĢtır. Ölçütgeçerliği için ise KSÖ ile 2X2 BaĢarı Yönelimleri Ölçeği arasındaki korelasyonlar hesaplanmıĢtır.
Yapı geçerliği
KSÖ‟nün Türkçe formunun yapı geçerliği AFA ve DFA ile incelenmiĢtir. AFA‟da KMO örneklem uygunluk katsayısı .91, Barlett Sphericity testi χ2 değeri ise 4342,05 (p<.001, df=300) bulunmuĢtur. Jones ve Rhodewalt (1982) tarafından geliĢtirilen KSÖ tek boyutlu olduğu için, AFA‟da asal eksenlere göre döndürülmüĢ temel bileĢenler analizi kullanılmıĢtır. Yapılan analiz sonucunda toplam varyansın %32.21‟ini açıklayan, 25 maddeden oluĢan ve özdeğeri 1.00‟in üzerinde olan tek faktörlü bir yapı elde edilmiĢtir. Ölçek geliĢtirme ve uyarlama çalıĢmalarında açıklanan varyans oranı için %30 ve üzeri ölçüt olarak alındığı düĢünüldüğünde, ölçeğin yapı geçerliğinin sağlandığı görülmektedir. 25 maddenin faktör yükleri .34 ile .69 arasında sıralanmaktadır. KSÖ‟nün yapı geçerliği için yapılan DFA‟da Ki- kare değerinin (χ2=50.23, p=.05787) anlamlı olduğu görülmüĢtür. Uyum indeksi değerleri ise RMSEA=.037, NFI=.98, CFI=.99, IFI=.99, RFI=.97, GFI=.97, AGFI=.94 olarak bulunmuĢtur. Uyum indeksi sınırları göz önüne alındığında, modelin iyi düzeyde uyum verdiği ve ölçeğin orijinal faktör yapısının Türkçe formun faktör yapısıyla uyuĢtuğu belirlenmiĢtir.
Ölçütgeçerliği
Benzer ölçek geçerliği çalıĢmasında KSÖ ile 2X2 BaĢarı Yönelimleri Ölçeği arasındaki korelasyonlar hesaplanmıĢ ve kendini sabotajın öğrenme-yaklaĢma yönelimi ile negatif, öğrenme-kaçınma, performans-yaklaĢma ve performans- kaçınma yönelimleriyle pozitif iliĢkili görülmüĢtür. Bu sonuçlar, kendini sabotaj ile baĢarı yönelimleri arasındaki iliĢkileri inceleyen çalıĢmalardan (Elliot ve diğerleri, 2006; Midgley ve Urdan, 2001; O‟Brien, 2000; Ommundsen, 2004; Shields; 2007) elde edilen bulgularla genel görünüm itibarıyla tutarlıdır.Korelasyondan elde edilen iliĢkiler KSÖ‟nün uyum geçerliği için bir kanıt olarak gösterilebilir. Tüm bu sonuçlar KSÖ‟nün Türkçe formunun geçerliğinin sağlandığını göstermektedir.
94
KSÖ‟nün iç tutarlılık güvenirlik katsayısı .90, test-tekrar test güvenirlik katsayısı ise .94 olarak bulunmuĢtur. KSÖ‟nün güvenirlik katsayılarının yüksek bulunması gü- venirliğin yeterli düzeyde olduğunu göstermektedir.
Ölçek puanlarının değerlendirilmesi:
6‟lı Likert türü bir ölçme aracı olan KSÖ 25 maddeden oluĢmakta ve katılımcılardan her bir maddede yer alan açıklamaya katılma oranlarını belirlemeleri istenmektedir. Ölçekte yer alan maddeler, çaba harcamama, hastalanma, erteleme, alkol veya ilaç kullanma, uykusuzluk veya duygusal problemler gibi bir dizi kendini sabotaj strate- jisini değerlendirmektedir. Ölçekte yer alan 3, 5, 6, 10, 13, 20, 22 ve 23 maddeler ters kodlandıktan sonra tüm maddelerin puanları toplanarak toplam bir kendini sabotaj puanı elde edilebilmektedir. Ölçekteki olası puanların ranjı 25 ile 150 arasında değiĢmektedir. Ölçekten alınan yüksek puanlar bireyin sözel ve davranıĢsal kendini sabotaj eğiliminin yüksek olduğunu göstermektedir (Akın, Abacı ve Akın, 2010).