DENETİMİN PLANLANMASI MÜŞTERİ SEÇİMİ VE İŞİN KABULÜ
3.5.2. Denetimin Planlanması
Denetimin planlanması, denetimin zamanında, en düşük maliyetle olabilmesi için; hangi denetim alanlarının, kimler tarafından, hangi tarihlerde, hangi denetim teknikleri uygulanarak denetleneceğinin yazılı olarak belirlenmesidir. Kısacası denetim planlama, denetimin amacına ulaşmak için sıra ile yapılacak işlerin düzenlenmesidir. (WEB_3, 2010)
Bağımsız denetimin planlanması, denetim riskinin makul bir düzeye indirilebilmesini amaçlar.
Planlama faaliyetlerinin yapısı ve kapsamı, işletmenin büyüklük ve karmaşıklığına, bağımsız denetçinin işletme hakkındaki önceki tecrübelerine ve bağımsız denetim ça- lışması sırasında şartlarda meydana gelen değişikliklere göre değişir.
Denetim planlaması tüm denetim alanlarının denetim kapsamına alınarak eksik alan bırakılmaması, riskli alanların belirlenip bunlara uygun denetim tekniklerinin belirlen- mesi, koordinasyon ile işgücü ve zaman tasarrufunun sağlanması, denetimin zamanında bitirilmesini sağlar.
Denetimin planlanması bir dizi işlemlerden oluşur. Denetim planlamasını oluşturan işlemler şu şekildedir;
• İşletme çevresi ve faaliyetlerinin tanınması • Denetim çalışmalarını bölümleme
• İç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme • Önemlilik düzeyini belirleme
• Denetim riski düzeyini belirleme • Denetim amaçlarını belirleme • Denetim programının yazılması • Denetim süresi ve zamanını belirleme
• Denetim personelinin görevlendirilmesi ve gözetimi
3.5.2.1. İşletme Çevresi Faaliyetlerinin Tanınması
İşin kabul edilmesi aşamasındaki bilgi toplama, işletme dışından ve işletme hakkında ön fikir sahibi olabilmek amacıyla yapılacaktır. Denetim işi kabul edildikten sonra, de- netim planlaması yapılırken müşteri hakkında toplanacak bilgiler ise, daha ayrıntılı ve işletme içi kaynaklardan belgelere dayalı olarak elde edilecek ve denetim için kullanıla- cak teknikleri belirlemede yardımcı olacaktır.
Denetçi bu safhada, müşteri işletmenin içinde bulunduğu ekonominin genel hatları ve içinde bulunulan sektörün durumu, rakip çevresi ile ilişkileri, müşteri işletmenin örgüt, hukuki ve finansal yapısı hakkından bilgi toplar.
3.5.2.2. Denetim Çalışmalarını Bölümleme
Denetçi, denetimin genel amacına ulaşmak için, yapacağı denetim çalışmasını, mali tabloları daha küçük birimlere bölerek yürütebilir. Bu bölümleme, denetim ekibinden farklı personele farklı görevlerin verilmesini sağlar. Böylece her birim birbirinden ayrı olarak denetlenir. Tüm birimlerin denetimi tamamlandığında, mali tablolar hakkında kesin sonuca ulaşılabilir. Denetçi, ilişkili bölümleri veya denetim alanlarını birleştirerek zaman ve işgücü tasarrufu sağlar.
3.5.2.3. İç Kontrol Sistemi Hakkında Bilgi Edinme ve Kontrol Riskini
Değerleme
Çalışma sahası standardına göre, işletmenin mevcut iç kontrol sistemi değerlendiril- melidir. İç kontrol sistemini değerlemenin amacı, müşteri işletmenin sisteminde var olan zayıflıkları ortaya çıkarmaktır. İç kontrol sistemi zayıf ya da yetersiz ise, denetçi- nin sistemdeki hata ve hile beklentisi artar ve kontrollerin zayıf olduğu işlem veya alan- larda denetim çalışmalarını genişletir. Hata veya hile olma riski daha yüksek görülen bu alanlarda, daha fazla zaman ve denetçi kullanıp, daha detaylı plan ve program hazırla- nır.
3.5.2.4. Önemlilik Düzeyini Belirleme
Önemlilik kavramı hem muhasebe hem de denetimde aynı anlamda kullanılmaktadır. Mali tablolarda açıklanan bilgilerin yanlışlığı, bilginin doğru olduğuna güvenen kişile- rin kararlarını etkileyecekse veya değiştirecekse, mali tablolarda o bilginin önemli oldu- ğu kabul edilir.
Önemlilik düzeyinin belirlenmesi, denetçinin mesleki yargısı ile yakından ilgilidir. Denetçi, risklerin mali tablolara yansıması ve mali tablo kullanıcılarına etki düzeyi hak- kında bir yargıya ulaşmak zorundadır.
Mali tablo üzerinde hata doğuran ve mali tablo kullanıcılarının kararlarını etkileyen riskler belirlenip önem sırasına konulur ve denetim planı da bu hataları ortaya çıkarta- cak şekilde hazırlanır.
3.5.2.5. Denetim Riski Düzeyini Belirleme
Mali tabloların denetimi ile ilgili iki risk olgusu vardır.Denetim riski; denetim işleminin mahiyetinden kaynaklanan risk olup, mali tablo- larda önemli yanlışlıklar olduğu halde, denetçinin mali tabloların doğru olarak sunuldu- ğu sonucuna varması ve mali tablolar hakkında olumlu görüş bildirmesi olasılığıdır.
Unvan riski; mali tabloların denetimiyle ilişkili olarak, denetçinin veya denetim fir- masının bir davadan veya söylentiden dolayı mesleki uygulamasına zarar gelmesi veya kayba uğraması olasılığıdır. Yani bu risk denetim firmasının yaptığı denetim dolayısıyla karşılaşabileceği risktir.
Denetçi, hem kanıt toplamak amacıyla uğrayacağı denetim prosedürlerini tasarlama- da, hem de mali tabloların bir bütün olarak, tüm önemli hususlarda doğru olarak sunu- lup sunulmadığını değerlemede denetim riskini ve önemliliğini göz önünde bulundur- malıdır.
Denetçi, denetim riskini düşük düzeyde tutacak şekilde denetimi planlamalıdır. De- netim riskinin ve önemliliğinin dikkate alınması, müşteri işletmenin büyüklüğüne ve karmaşıklığına, denetçinin müşteri işletmedeki deneyimine, müşterinin işi konusundaki bilgisine ve müşteriyle ilgili diğer etkenlere göre farklı olacaktır.
3.5.2.6. Denetim Amaçlarını Belirleme
Denetimin genel amacı, bir bütün olarak mali tabloların Genel Kabul Görmüş Muha- sebe İlkeleri’ne uygunluğunu araştırmak olduğundan, mali tabloların taşıması gerekli özelliklerde olup olmadığı araştırılır. Bu araştırma aynı zamanda denetim amaçları veya denetim kanıtı toplamaktaki hedeftir.
3.5.2.7. Denetim Programının Yazılması
Denetim programı, denetim çalışması sırasında her bir denetim alanı için uygulana- cak denetim işlerinin ayrıntılı listesidir. Yani, hangi denetim teknikleriyle, hangi dene- tim alanlarının denetleneceği ve hangi kanıtların toplanacağının ayrıntılı olarak belir- lendiği taslak belge veya temel plandır.
Denetim programı, yapılacak işlerin genel görünümü hakkında bilgi verir, denetçiler arasında dengeli bir işbölümü sağlar, zaman ve emek tasarrufu sağlar, denetim çalışma- sının eksiksiz yapılmasını, başlatılmış bir denetim çalışmasının başka bir denetçi tara- fından sürdürülebilmesini sağlar, ayrıca gelecekte yapılacak denetimlerde yol gösterici veya destekleyici kanıt olarak kullanılabilir.
3.5.2.8. Denetim Süresi ve Zamanını Belirleme
Her bir denetim alanında ne kadar süre denetim çalışması yapılacağı ve bu çalışmala- rın ne zaman gerçekleştirileceği belirlenir. Denetimin, amaçlanan zamanda tamamlanıp denetim personelinin zamanını verimli kullanmasını sağlar.
3.5.2.9. Denetim Personelinin Görevlendirilmesi ve Gözetimi
Her bir denetim alanında çalışacak denetim ekibi personelinin niteliği birbirlerinin yerine ikame edilebilme olanakları, müşteri işletmeden kimler ile temas kurulacağı ve bilgi alınacağı, eğer üçüncü kişilerden (avukatlar, danışmanlar vs.) yararlanılacaksa bunların kimler olduğu ve niteliğinin belirlendiği plandır.
Denetim personeli gözetimi, bu kişilerin denetim sırasında sürekli olarak çalışmala- rının yönlendirilmesidir.