3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.2 Denemelerde Kullanılan Bitki Materyalleri
Denemede bitki materyali olarak Akçin, Küsmen, Canıtez-87, Gökçe, Sarı, Uzunlu-99, Er-99, ILC-195, Menemen-92, İzmir-92 ve Aydın-92 nohut (Cicer arietinum L.) çeşitleri kullanılmıştır. Türkiye’de yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan bu çeşitlerin tohumları Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve
I. Yıl Deneme Alanı
II. Yıl Deneme Alanı İkizce Göleti
Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü’nden sağlanmıştır. Alınan tohumlar içerdikleri yabancı maddelerden ve aynı zamanda hastalıklı tanelerden ayıklanmıştır.
Denemeler öncesi tohumlar sera koşullarında petri kapları içinde çimlenme testine tabi tutulmuştur. Bu çalışma sonucunda çimlenme oranı % 85 ve üzeri olan tohumlar deneme materyali olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte çimlenme testi sırasında tohumlarda gözlenen hastalık durumları nedeniyle etkin maddesi % 50 Benomyl olan Pilben 50 WP ve % 80 Thiram olan Pomarson Forte WP 80 marka fungusitlerle 1 kg tohuma 3’er g olacak şekilde karıştırılarak ilaçlanmışlardır. Bu ilaçlama her seferinde ekimden bir gün önce yapılmıştır. Denemede kullanılan nohut çeşitleri ile ilgili bazı özellikler sırasıyla Çizelge 3.1’de verilmiştir.
Çizelge 3.1 Denemede kullanılan nohut çeşitlerinin bazı özellikleri (Anonim 2008c)
Akçin-91
Islah Edildiği Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü-Ankara Tescil Yılı 1991
Morfolojik Özellikleri Sap uzunluğu 40 cm, yarı dik, tüylü, bileşik yapraklı, yaprakçık sayısı 9-11 olup, yaprakçık boyu 13 mm’dir. Yaprak koltuğundan tek çiçek çıkar, çiçek rengi beyazdır, bakladaki tohum sayısı 1, bakla boyu 28 mm’dir.
Tane Özellikleri Krem renginde, koçbaşı şeklinde, 1000 tane ağırlığı 400 g’dır
Tarımsal Özellikleri Kışa dayanma dayanıksız, kuraklığa ve yatmaya dayanma iyi, orta erkenci ve verimlidir.
Hastalık Durumu Antraknoza toleranslıdır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleri için önerilmektedir.
Küsmen
Islah Edildiği Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü-Ankara Tescil Yılı 1999
Morfolojik Özellikleri 54 cm’ye kadar boylanabilen, yarı dik gelişme gösteren, basit yapraklı bir çeşittir.
Tane Özellikleri Taneler krem renginde, koçbaşı şeklindedir. 1000 tane ağırlığı 490-530 g’dır.
Tane iriliği 8 mm’lik elekte %45, 9 mm’lik elekte %32.8 olan bir çeşittir.
Tarımsal Özellikleri Tescil denemelerindeki ortalama verimi 148 kg da-1 olan çeşidin verim
potansiyeli 348 kg da-1’a kadar çıkabilmektedir. Adaptasyonu yüksek bir çeşittir.
Hastalık Durumu Tescil denemeleri süresince yapılan çalışmalarda antraknoz hastalığına orta derecede dayanıklı olduğu saptanmıştır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler Orta Anadolu Bölgesi için önerilmektedir.
Çizelge 3.1 Denemede kullanılan nohut çeşitlerinin bazı özellikleri (Anonim 2008c) (devam)
Canıtez-87
Islah Edildiği Kuruluş Eskişehir Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Tescil Yılı 1987
Morfolojik Özellikleri Sap uzunluğu 30-40 cm, dik, tüylü, dallanma durumu iyidir, bileşik
yapraklı,yaprakçık sayısı 11-24 olup, yaprakçık boyu 10-18, yaprakçık genişliği 6-12 mm.’dir. Yaprak koltuğundan 1-2 çiçek çıkar, çiçek rengi beyaz ve büyüklüğü 6.2-9.8 mm’dir. Bakla boyu 19.2-33.7 mm, genişliği 14.4-17.2 mm, bakladaki tohum sayısı 1-2’dir.
Tane Özellikleri Açık bej, koçbaşı şeklinde iri tohumludur, boyu 11.6 mm, eni 8.9 mm, kalınlığı 9.2 mm, 1000 tane ağırlığı 450-550 g’dır. Tanedeki protein oranı %20-24’dür.
Tarımsal Özellikleri Kışa dayanma iyi, kuraklığa dayanma çok iyi, yatmaya dayanma çok iyi, bakla açılması yok, erkencilik orta, 105-110 gün, verimlilik 100-250 kg da-1’dır Hastalık Durumu Solgunluk hastalığına dayanma çok iyi, pasa dayanma çok iyi, antraknoza
hassastır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler İç Anadolu ve Marmara Bölgeleri için önerilmektedir.
Gökçe
Islah Edildiği Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü-Ankara Tescil Yılı 1997
Morfolojik Özellikleri Sap uzunluğu 33-40 cm, dik, tüylü, dallanma durumu 3-4 dal şeklindedir. Bileşik yapraklı, yaprakçık sayısı 9-11 olup, yaprakçık boyu 9-10, yaprakçık genişliği 11-13 mm’dir, yaprak koltuğundan tek çiçek çıkar, çiçek rengi beyazdır, bakladaki tohum sayısı 1, hasat esnasında bitki boyu 30-35 cm, ilk bakla yüksekliği 15-19 cm’dir.
Tane Özellikleri Krem, koçbaşı şeklinde orta iri tohumludur, 1000 tane ağırlığı 440-460 g’dır, Elek analizinde ise 8 mm’de % 60, 9 mm ve üzerinde % 40 oranında tane elde edilmektedir.
Tarımsal Özellikleri Kışa dayanma test edilmemiştir, Kurağa ve yatmaya dayanıklı, verimli, ortalama verim 160 kg da-1, en yüksek verim 250 kg da-1 olan, ekimden sonra ortalama 105-110 gün içerisinde hasat olgunluğuna gelen erkenci birçeşittir, tane dökme görülmemektedir.
Hastalık Durumu Antraknoza orta dayanıklıdır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinin nohut yetiştirilen alanlarına önerilmektedir.
Sarı
Islah Edildiği Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Tescil Yılı 1998
Morfolojik Özellikleri Sap uzunluğu 30-55 cm, bitki tipi yarı dik ve dik, tüylü, bitki boyu 30-55 cm’dir.
Tane Özellikleri Tohum rengi sarımsı bej, koçbaşı şeklinde, yüz tane ağırlığı 46 - 54 g’dır.
Tarımsal Özellikleri Yatmaya dayanma iyidir, tescil denemelerindeki ortalama verimi 155 kg da-1 olan çeşidin verim potansiyeli 297 kg da-1’a kadar çıkabilmektedir. Erken ekime uygun, orta geççidir.
Hastalık Durumu Antraknoza orta ve orta-hassastır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler Orta Anadolu ve Karadeniz İç Bölgeleri için önerilmektedir.
Çizelge 3.1 Denemede kullanılan nohut çeşitlerinin bazı özellikleri (Anonim 2008c) (devam)
Uzunlu-99
Islah Edildiği Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü-Ankara Tescil Yılı 1999
Morfolojik Özellikleri Dik gelişme gösteren, baklalarını yukarıda bağlayan, uzun boylu 68 cm’ye kadar boylanabilen, dallanması az olan (2-3), ekimden sonra 100-110 gün arasında hasat olgunluğuna gelen bir çeşittir.
Tane Özellikleri Taneler krem renginde, koçbaşı şeklindedir. 1000 tane ağırlığı 474-530 g’dır.
Tane iriliği 8 mm’lik elekte %42.5, 9 mm’lik elekte %38.8 olan orta irilikte bir çeşittir.
Tarımsal Özellikleri Dallanmasının az olması nedeniyle normal ekim sıklığında beklenen verim potansiyelini gösterememektedir. Biçer-döver ile kolaylıkla biçilebilmekte, tane dökme problemi görülmemekte ve bitki üzerinde olgunlaşma aynı zamanda olmaktadır. Tane verimi 150-175 kg/da arasında değişmektedir.
Hastalık Durumu Antraknoz hastalığına karşı toleranslıdır. Antraknoz hastalığına toleranslı olduğundan hastalık epidemisinin fazla olduğu yıl ve bölgelerde hastalık semptomu dallarda görülmekte olup, çeşidin özelliğinden dallarda kırılma olmamakta ve verimi olumsuz yönde etkilememektedir.
Tavsiye Edildiği Bölgeler Orta Anadolu ve Geçit Bölgeleri için önerilmektedir.
Er-99
Islah Edildiği Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü-Ankara Tescil Yılı 1999
Morfolojik Özellikleri Yarı dik gelişme gösterir, ortalama 30-35 cm boyundadır, 50 cm’ye kadar boylanabilir ve dallanma sayısı 3-4 adettir
Tane Özellikleri Taneler krem renginde, koçbaşı şeklindedir, 1000 tane ağırlığı 448-500 g’dır.
Elek analizinde % 23.4 oranında 9 mm, % 47.2 oranında 8 mm, % 27.1 oranında 7 mm tane elde edilmiştir.
Tarımsal Özellikleri Tescil denemelerindeki ortalama verimi 162 kg da-1’dır. Verim potansiyeli 340 kg da-1’a kadar çıkmaktadır. Adaptasyon kabiliyeti yüksek, tane dökme problemi görülmemekte ve bitki üzerinde aynı zamanda olgunlaşma olmakta, ekimden sonra 100-110 gün arasında hasat olgunluğuna gelmektedir ve makineli hasada uygundur.
Hastalık Durumu Tescil denemeleri süresince yapılan çalışmalarda antraknoz hastalığına orta dayanıklıdır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler Orta Anadolu ve Geçit Bölgeleri için önerilmektedir.
ILC-195
Islah Edildiği Kuruluş ICARDA çeşidi Tescil Yılı -
Morfolojik Özellikleri Uzun boylu ve ilk bakla bağlama yüksekliği fazla, yarı dik gelişme gösteren, bileşik yapraklı bir çeşittir.
Tane Özellikleri Taneler krem renginde, koçbaşı şeklinde ve küçük tanelidir. 1000 tane ağırlığı 320-340 g’dır.
Tarımsal Özellikleri Ortalama verimi 120 kg da-1’dır. Erkenci, yatmayan ve makineli hasada uygundur, ticari değeri yoktur, kuraklığa dayanıklılık ve erkencilik açısından melezlemede çok yoğun olarak kullanılmaktadır.
Hastalık Durumu Antraknoz hastalığına toleranslı, kuraklığa dayanıklı olduğu saptanmıştır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler -
Çizelge 3.1 Denemede kullanılan nohut çeşitlerinin bazı özellikleri (Anonim 2008c) (devam)
Menemen-92
Islah Edildiği Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Tescil Yılı 1992
Morfolojik Özellikleri Sap uzunluğu 45-57 cm olan yarı dik ve dik, tüylü, 4-5 dallı, bileşik yapraklı bir çeşittir, yaprak koltuğundan tek çiçek çıkar, çiçek rengi beyazdır, bitki boyu 45-57 cm’dir.
Tane Özellikleri Tane tipi koçbaşı, tohum rengi sarımsı-bej, yüz tane ağırlığı 38-45 g’dır.
Tarımsal Özellikleri Sahil kesiminde kışlık ekilebilir, yatmaya dayanıklı, erkencilik orta, verimli ortalama verimi 148 kg da-1, verim potansiyeli 230 kg da-1’dır.
Hastalık Durumu Antraknoza toleranslı, solgunluk ve pas hastalığına doğal koşullarda toleranslıdır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler Tüm Bölgeler için önerilmektedir.
İzmir-92
Islah Edildiği Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Tescil Yılı 1992
Morfolojik Özellikleri Sap uzunluğu 45-53 cm, dik, tüylü, bileşik yapraklıdır, yaprak koltuğundan tek çiçek çıkar, çiçek rengi beyazdır, bitki boyu 45-53 cm’dir.
Tane Özellikleri Tane tipi koçbaşı iri tohum, tohum rengi sarımsı-bej, yüz tane ağırlığı 38-45 g’dır.
Tarımsal Özellikleri Sahil kesiminde kışlık ekilebilir, yatmaya dayanma çok iyi, erkencilik orta, verimli ortalama verimi 148 kg da-1, verim potansiyeli 230 kg da-1’dır.
Hastalık Durumu Antraknoza toleranslı, solgunluk ve pas hastalığına doğal koşullarda toleranslıdır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler Tüm Bölgeler için önerilmektedir.
Aydın-92
Islah Edildiği Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Tescil Yılı 1992
Morfolojik Özellikleri Sap uzunluğu 45-60 cm, bitki tipi dik ve yarı dik, tüylü, bileşik yapraklı, yaprak koltuğundan tek çiçek çıkar, çiçek rengi beyazdır, bitki boyu 28-55 cm’dir.
Tane Özellikleri Tohum rengi sarımsı-bej, koçbaşı şeklinde, yüz tane ağırlığı 34-39 g’dır.
Tarımsal Özellikleri Yatmaya dayanma iyi, erken ekime uygun, orta erkenci, ortalama verimi 154 kg da-1’dır.
Hastalık Durumu Antraknoza dayanıklı, solgunluk hastalığına doğal koşullarda orta derecede dayanıklıdır.
Tavsiye Edildiği Bölgeler Bütün Bölgelere önerilmektedir.