4. BULGULAR
4.3 Tarla Denemesi
4.3.8 Bitki örtüsü sıcaklığı
Arazide bitki örtüsü üzerinden doğrudan infrared termometre ile temsil edecek sayıda ölçülmesiyle, ortam sıcaklığı ile bitki örtüsü sıcaklığı arasındaki fark (BÖSF) olarak elde edilmiştir. Bitkilerde BÖSF ölçümleri 2007 yılı tarla denemesinde ikinci sulama sonrası 9. günden itibaren, 2008 yılında ise sulama sonrası 7. günden itibaren yapılmıştır. Her iki yılda da tarla koşullarında nohut çeşitlerinin BÖSF’larına ait sonuçlar çizelge formatında Ekler bölümünde Ek 1.24-1.27’de verilmiştir. 2007 yılında yürütülen tarla denemesinde sulu ve kuru koşullarda çeşitlerin BÖSF’ları Şekil 4.45’de gösterilmiştir.
Çeşitlerin BÖSF’ları bakımından sulu ve kuru koşullar karşılaştırıldığında farkın az olması o çeşidin kuraklığa toleransının iyi olduğu anlamına gelir. Vejetasyon dönemi boyunca BÖSF ölçümlerini karşılaştırmak amacıyla Şekil 4.46 çizilmiştir. Bu şekilde sekiz farklı ölçüm döneminde çeşitlerin sulu ve kuru koşullarda oluşan ölçüm farkları gösterilmiştir. Ayrıca, 2007 yılı tarla denemesinde sulu ve kuru koşullarda çeşitlerin her birine ait BÖSF değerlerindeki değişimler Şekil 4.47 ve 4.48’de verilmiştir.
Ölçüm sonuçları incelendiğinde 2007 yılı tarla denemesinde kuru koşullarda yetiştirilen nohut çeşitlerinin BÖSF’nın sulu koşullarda yetiştirilen çeşitlerin BÖSF’ndan daha yüksek değerlere sahip olduğu belirlenmiştir (Şekil 4.45, Ek 1.24 ve 1.25). Yapılan tüm ölçümlerde nohut çeşitlerinin bitki örtüsü sıcaklık farkları (BÖSF) üzerine uygulama x çeşit interaksiyonunun etkisi önemli bulunmuştur (p<0.01). Gerek sulu gerekse kuru koşullarda BÖSF’ları bakımından çeşitler arasında ölçüm dönemlerinde farklılıklar görülmüştür. Bütün çeşitlerin BÖSF’ları kuraklık nedeniyle önemli düzeyde artmıştır.
Şekil 4.46-4.48’den görülebileceği gibi, 2007 yılı tarla denemesinde ilk ölçümlerde (9.
gün) sulu koşullara göre kuru koşullarda Aydın-92, ILC-195 ve Menemen-92 çeşitlerinin BÖSF’larında oluşan artışın diğer çeşitlere göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu çeşitleri İzmir-92, Sarı, Uzunlu-99, Canıtez-87, Er-99 ve Gökçe çeşitleri izlemiştir. Buna karşılık, Akçin ve Küsmen çeşitlerinin BÖSF’larında kuraklığın etkisiyle oluşan artışın daha düşük olduğu belirlenmiştir.
-5.0 -4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0
BÖSF, o C
9. gün 13. gün 17.gün 21.gün 25.gün 29.gün 33. gün 37.gün
Akçin Küsmen Canıtez-87 Gökçe
Sarı Uzunlu-99 Er-99 ILC-195
Menemen-92 İzmir-92 Aydın-92
SULU KURU SULU KURU SULU KURU SULU KURU
Şekil 4.45 2007 yılı 28 günlük gelişim döneminde sulu ve kuru koşullarda tarlada yetiştirilen nohut çeşitlerinin ortam sıcaklıklarına göre bitki örtüsü sıcaklıklarındaki değişimler (Ölçüm zamanlarında alınmış ortam sıcaklıkları: 9.gün: 35-37ºC; 13. gün: 32-36 ºC; 17. gün: 31-40.5 ºC; 21.
0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0
9. gün 13. gün 17.gün 21.gün 25.gün 29.gün 33. gün 37.gün
Sulama sonrası geçen zaman Uygulamalar arası BÖSF Farkları, oC
Akçin Küsmen Canıtez-87 Gökçe Sarı Uzunlu-99 Er-99 ILC-195 Menemen-92 İzmir-92 Ay dın-92
Şekil 4.46 2007 yılı 28 günlük gelişim döneminde sulu koşullarla karşılaştırıldığında kuru koşullarda tarlada yetiştirilen nohut çeşitlerinin ortam sıcaklıklarına göre bitki örtüsü sıcaklıklarındaki değişimlerin farkı
2007 yılı tarla denemesi ikinci ölçümlerinde (13. gün) Canıtez-87, ILC-195 ve Menemen-92 çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışın kuru koşullarda diğer çeşitlere göre daha fazla olduğu görülmüştür. Bu çeşitlere göre Gökçe, Uzunlu-99, Aydın-92, Er-99, İzmir-92 ve Küsmen çeşitlerinin BÖSF’larında kuraklığın etkisiyle oluşan artış nispeten düşük olmuştur. Kuru koşullarda Akçin çeşidinin BÖSF’ındaki artış ise en düşük düzeyde kalmıştır. Üçüncü ölçümlerde (17. gün) sulu koşullara göre kuru koşullarda elde edilen en yüksek artışın Canıtez-87 ve Küsmen çeşitlerinde olduğu belirlenmiştir.
Bu çeşitleri sırasıyla Gökçe, Er-99, ILC-195, Sarı, Uzunlu-99, İzmir-92 ve Menemen-92’nin izlediği görülmüştür. Akçin ve Aydın-92 çeşitlerinin BÖSF’larındaki artış ise kuru koşullarda diğer çeşitlere göre daha düşük olmuştur. Dördüncü ölçümlerde (21.
gün) ise kuraklığın etkisiyle BÖSF’larında en yüksek artışın Gökçe ve Er-99 çeşitlerinde olduğu belirlenmiştir. Menemen-92, ILC-195, Canıtez-87, Sarı, İzmir-92 ve Uzunlu-99 çeşitlerinin kuru koşullarda BÖSF’larındaki artış nispeten daha düşük olmuştur. Akçin, Küsmen ve Aydın-92 çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışın ise en düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir.
-3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0
BÖSF, oC
Akçin Sulu Akçin Kuru
-2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0
8.0 Küsmen Sulu Küsmen Kuru
-1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0
BÖSF, oC
Canıtez-87 Sulu Canıtez-87 Kuru
-1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0
10.0 Gökçe Sulu Gökçe Kuru
0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0
9. gün 13. gün 17.gün 21.gün 25.gün 29.gün 33. gün 37.gün Sulama sonrası geçen zaman
BÖSF, oC
Sarı Sulu Sarı Kuru
-2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0
9. gün 13. gün 17.gün 21.gün 25.gün 29.gün 33. gün 37.gün
Sulama sonrası geçen zaman Uzunlu-99 Sulu Uzunlu-99 Kuru
Şekil 4.47 Sulu ve kuru koşullarda tarlada yetiştirilen Akçin, Küsmen, Canıtez-87, Gökçe, Sarı ve Uzunlu-99 çeşitlerinin ortam sıcaklıklarına göre bitki örtüsü sıcaklıklarındaki değişimler (2007 yılı verileri)
-2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0
BÖSF, oC
Er-99 Sulu Er-99 Kuru
-4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0
7.0 ILC-195 Sulu ILC-195 Kuru
-3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0
BÖSF, oC
Menemen-92 Sulu Menemen-92 Kuru
-3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0
9. gün 13. gün 17.gün 21.gün 25.gün 29.gün 33. gün 37.gün
Sulama sonrası geçen zaman İzmir-92 Sulu İzmir-92 Kuru
-5.0 -4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0
9. gün 13. gün 17.gün 21.gün 25.gün 29.gün 33. gün 37.gün
Sulama sonrası geçen zaman
BÖSF, oC
Ay dın-92 Sulu Ay dın-92 Kuru
Şekil 4.48 Sulu ve kuru koşullarda tarlada yetiştirilen Er-99, ILC-195, Menemen-92, İzmir-92 ve Aydın-92 çeşitlerinin ortam sıcaklıklarına göre bitki örtüsü sıcaklıklarındaki değişimler (2007 yılı verileri)
2007 yılında alınan beşinci ölçümlerde (25. gün) kuraklığın etkisiyle çeşitlerin BÖSF’larında yüksek artışın sırasıyla Menemen-92, İzmir-92 ve Sarı çeşitlerinde daha yüksek olduğu, bu çeşitleri Canıtez-87, ILC-195, Er-99, Gökçe ve Aydın-92 çeşitlerinin izlediği belirlenmiştir. Sulu koşullara göre kuru koşullarda Akçin, Küsmen ve Uzunlu-99 çeşitlerinin BÖSF’ları diğer çeşitlerle karşılaştırıldığında çok daha düşük olmuştur.
Altıncı ölçümlere (29. gün) göre kuraklık uygulaması sonucu Menemen-92, Er-99 ve ILC-195 çeşitlerinin BÖSF’larında oluşan artışların en yüksek düzeyde olduğu bulunmuştur. Bu çeşitlere göre Canıtez-87, Gökçe, Sarı, Uzunlu-99, İzmir-92 ve Aydın-92 çeşitlerinin BÖSF’ları nispeten daha düşük oranda artmıştır. Buna karşılık sulu koşullara göre kuru koşullarda yetiştirilen Akçin ve Küsmen çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışlar ise tüm çeşitler arasında en düşük düzeyde gerçekleşmiştir.
Yedinci ölçümlere (33. gün) göre kuraklığın etkisiyle nohut çeşitlerinin BÖSF’larında oluşan artışlar ele alındığında, en yüksek artışın Canıtez-87, Menemen-92 ve Gökçe çeşitlerinde olduğu belirlenmiştir. Bu çeşitlere göre kuru koşullarda Küsmen, Sarı, Uzunlu-99, Er-99, ILC-195, İzmir-92 ve Aydın-92 çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışın oranı daha düşük olmuştur. Bununla birlikte sulu koşullara göre kuru koşullarda Akçin çeşidinin BÖSF’ındaki artışın en düşük düzeyde olduğu görülmüştür.
2007 yılı tarla denemesinin son ölçümlerinde (37. gün) Menemen-92 ve Uzunlu-99 çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışın diğerlerine göre oldukça yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu çeşitleri sırasıyla Er-99, Aydın-92, ILC-195, Gökçe, Aydın-92, Sarı ve Akçin çeşitleri izlemiştir. Küsmen ve Canıtez-87 çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışın ise diğer çeşitlere göre daha düşük olduğu belirlenmiştir.
2008 yılında yürütülen tarla denemesinde sulu ve kuru koşullarda yetiştirilen nohut çeşitlerinin BÖSF değerleri Şekil 4.49’da verilmiştir. İlk yılda olduğu gibi vejetasyon dönemi boyunca BÖSF ölçümlerini karşılaştırmak amacıyla Şekil 4.50 çizilmiştir.
Ayrıca, 2008 yılı tarla denemesinde sulu ve kuru koşullarda yetiştirilen çeşitlerin her birine ait BÖSF değerlerindeki değişimler Şekil 4.51 ve 4.52’de gösterilmiştir.
-5.0 -4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0
BÖSF, oC
7.gün 10.gün 14.gün 18.gün 21.gün 25.gün 28.gün
Akçin Küsmen Canı tez-87 Gökçe
Sarı Uzunlu-99 Er-99 ILC-195
Menemen-92 İzmir-92 Aydın-92
SULU KURU SULU KURU SULU KURU SULU KURU
Şekil 4.49 2008 yılı 21 günlük gelişim döneminde sulu ve kuru koşullarda tarlada yetiştirilen nohut çeşitlerinin ortam sıcaklıklarına göre bitki örtüsü sıcaklıklarındaki değişimler (Ölçüm zamanlarında alınmış ortam sıcaklıkları: 7.gün: 31.1-36ºC; 10. gün: 26.9-31.7ºC; 14. gün: 25-30.7 ºC;
0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0
7.gün 10.gün 14.gün 18.gün 21.gün 25.gün 28.gün
Sulama sonrası geçen zaman Uygulamalar arası BÖSF Farkları, oC
Akçin Küsmen Canıtez-87 Gökçe Sarı Uzunlu-99 Er-99 ILC-195 Menemen-92 İzmir-92 Ay dın-92
Şekil 4.50 2008 yılı 21 günlük gelişim döneminde sulu koşullarla karşılaştırıldığında kuru koşullarda tarlada yetiştirilen nohut çeşitlerinin ortam sıcaklıklarına göre bitki örtüsü sıcaklıklarındaki değişimlerin farkı
2008 yılı tarla denemesinde de sulu koşullarla karşılaştırıldığında kuru koşullarda elde edilen BÖSF değerleri daha yüksek olmuştur (Şekil 4.49, Ek 1.26 ve 1.27). İlk yıla göre 2008 yılında ortam sıcaklıklarının daha düşük olduğu belirlenmiştir. 2008 yılında sulamadan 14 gün sonra yapılan ölçümler dışında tüm ölçümlerde nohut çeşitlerinin bitki örtüsü sıcaklık farkları (BÖSF) üzerine uygulama x çeşit interaksiyonunun etkisi önemli bulunmuştur (p<0.01). İlk yılda olduğu gibi gerek sulu gerekse kuru koşullarda BÖSF’ları bakımından çeşitler arasında farklılıklar görülmüştür. Bütün çeşitlerin BÖSF’ları kuraklığın etkisiyle önemli düzeyde artmıştır.
Şekil 4.50-4.52’nin incelenmesinden görülebileceği gibi, 2008 yılı tarla denemesinde yapılan ilk ölçümlerde (7. gün) sulu koşullara göre kuru koşullarda BÖSF’larında en yüksek artışın Er-99, Sarı, Aydın-92 ve İzmir çeşitlerinde olduğu, bu çeşitlere göre Menemen-92, ILC-195, Uzunlu-99, Küsmen, Akçin, Gökçe ve Canıtez-87 çeşitlerinin kuru koşullarda BÖSF’larındaki artışın nispeten daha düşük olduğu belirlenmiştir.
-5.0 -4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0
BÖSF, oC
Akçin Sulu Akçin Kuru
-4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0
2.0 Küsmen Sulu Küsmen Kuru
-4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0
BÖSF, oC
Canıtez-87 Sulu Canıtez-87 Kuru
-4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0
3.0 Gökçe Sulu Gökçe Kuru
-4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0
7.gün 10.gün 14.gün 18.gün 21.gün 25.gün 28.gün
Sulama sonrası geçen zaman
BÖSF, oC
Sarı Sulu Sarı Kuru
-4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0
7.gün 10.gün 14.gün 18.gün 21.gün 25.gün 28.gün
Sulama sonrası geçen zaman Uzunlu-99 Sulu Uzunlu-99 Kuru
Şekil 4.51 Sulu ve kuru koşullarda tarlada yetiştirilen Akçin, Küsmen, Canıtez-87, Gökçe, Sarı ve Uzunlu-99 çeşitlerinin ortam sıcaklıklarına göre bitki örtüsü sıcaklıklarındaki değişimler (2008 yılı verileri)
İkinci ölçümlere (10. gün) göre kuraklığın etkisiyle Akçin, Uzunlu-99, Gökçe ve Er-99 çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışın diğer çeşitlere oranla daha yüksek olduğu, bu çeşitleri Canıtez-87, Sarı, ILC-195, Menemen-92 ve İzmir-92 çeşitlerinin izlediği, Aydın-92 ve Küsmen çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışın ise diğer çeşitlere göre en düşük düzeyde olduğu bulunmuştur. 2008 yılında yapılan üçüncü ölçümlerde (14 gün) sulu ve kuru koşullarda BÖSF’ları bakımından çeşitler arasında bazı farklılıklar görülse de kurak koşullarda çeşitlerin ortalama BÖSF’larının önemli düzeyde arttığı belirlenmiştir.
Dördüncü ölçümlerde (18. gün) ise kuraklığın etkisiyle BÖSF’larında en yüksek artış görülen çeşitler Canıtez-87 ve Akçin olarak belirlenmiştir. Bu çeşitlere göre kuru koşullarda Küsmen, Uzunlu-99, Er-99, ILC-195, Menemen-92, İzmir-92 ve Akçin çeşitlerinin BÖSF’larındaki artışın nispeten daha düşük olduğu, bununla birlikte BÖSF’ları bakımından sulu koşullara göre kuru koşullarda en düşük artışın da Gökçe ve Sarı çeşitlerinde olduğu belirlenmiştir. Yapılan beşinci ölçümlerde (25. gün) kuraklığın etkisiyle nohut çeşitlerinin BÖSF’larında oluşan artışlar ele alındığında, en yüksek artışın ise Akçin ve ILC-195 çeşitlerinde olduğu, bu çeşitleri sırasıyla Küsmen, Er-99, Sarı, Gökçe, Canıtez, Menemen-92, Aydın-92 ve İzmir-92 çeşitlerinin izlediği ve bütün çeşitler arasında en düşük artışın Uzunlu-99 çeşidinde olduğu belirlenmiştir. Altıncı ölçümlere göre BÖSF’ları bakımından kuru koşullarda en düşük artışın ILC-195 ve İzmir-92 çeşitlerinde olduğu belirlenmiştir. Bu çeşitlere göre Akçin, Küsmen, Gökçe, Sarı, Uzunlu-99, Er-99 ve Aydın-92 çeşitlerinin kuru koşullarda BÖSF’larındaki artışın nispeten daha yüksek olduğu ve en yüksek artışın ise Menemen-92 ve Canıtez-87 çeşitlerinde olduğu bulunmuştur.
2008 yılı tarla denemesi son ölçümlerinde (28. gün) ise, kuru koşullarda İzmir-92, Küsmen, ILC-195 ve Akçin çeşitlerinin BÖSF’larında oluşan artışın diğerlerine göre daha düşük olduğu görülmüştür. Bu çeşitleri sırasıyla Er-99, Uzunlu-99, Gökçe, Canıtez-87, Menemen-92 ve Sarı çeşitleri izlemiştir. Bununla birlikte Aydın-92 çeşidinin BÖSF’ı kuru koşullarda diğer çeşitlere oranla daha fazla artmıştır.
-4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0
BÖSF, oC
Er-99 Sulu Er-99 Kuru
-3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0
3.0 ILC-195 Sulu ILC-195 Kuru
-5.0 -4.0 -3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0
BÖSF, oC
Menemen-92 Sulu Menemen-92 Kuru
-3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0
7.gün 10.gün 14.gün 18.gün 21.gün 25.gün 28.gün
Sulama sonrası geçen zaman İzmir-92 Sulu İzmir-92 Kuru
-3.0 -2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0
7.gün 10.gün 14.gün 18.gün 21.gün 25.gün 28.gün
Sulama sonrası geçen zaman
BÖSF, oC
Ay dın-92 Sulu Ay dın-92 Kuru
Şekil 4.52 Sulu ve kuru koşullarda tarlada yetiştirilen Er-99, ILC-195, Menemen-92, İzmir-92 ve Aydın-92 çeşitlerinin ortam sıcaklıklarına göre bitki örtüsü sıcaklıklarındaki değişimler (2008 yılı verileri)