Denekler Arası Çoklu Yoklama Desen

Denekler arası çoklu yoklama desenine göre, ilk olarak birinci denekte ard arda başlama düzeyi verisi toplanırken, diğer deneklerde sadece bir oturumda yoklama verisi alınır. Birinci denekle başlama düzeyi verilerinde kararlı nokta elde edilince, uygulamaya başlanır. Birinci denekte uygulamaya başlandığında, ikinci ve üçüncü denekte bir kez daha yoklama verisi toplanır. Birinci denekte amaçlanan ölçüte ulaşıldığında ya da verilerin kararlılık göstermesinin ardından, ikinci denekte ard arda başlama düzeyi verisi toplanır ve üçüncü denekte bir kez daha yoklama verisi alınır. İkinci denekte amaçlanan ölçüte ulaşıldığında ya da veriler arası kararlılığın oluşmasından sonra, üçüncü denekle ard arda başlama düzeyi verisi toplanmaya başlanır ve yine başlama düzeyi verilerinin kararlılık göstermesinin ardından, üçüncü

denekle uygulama sürecine yer verilir (Tawney ve Gast, 1984; Cooper, Heron ve Heward, 1987; Alberto ve Troutman, 1990; Kırcaali İftar ve Tekin, 1997).

Denekler arası çoklu yoklama deseninde deneysel kontrol, deneklerle sağaltımın yapıldığı durumda verilerin düzeyinde ya da eğiminde amaçlanan değişikliğin olması; henüz sağaltımın başlatılmadığı durumlarda verilerin düzey ya da eğimlerinde değişiklik olmamasından anlaşılır. Aynı şekilde, diğer deneklerde uygulama gerçekleştirildikçe verilerin eğim ya da düzeyinde amaçlanan değişikliğin ard-zamanlı olarak tüm durumlarda gerçekleşmesi ile deneysel kontrol sağlanır (Tekin ve Kırcaali- İftar, 2001).

3.1.3.1. Denekler Arası Çoklu Yoklama Deseninde Verilerin Analizi

Diğer tek denekli desenlerde olduğu gibi, denekler arası çoklu yoklama deseninde de veriler, grafiksel analizle yorumlanır (Tawney ve Gast, 1984; Cooper ve diğerleri,1987; Kırcaali İftar ve Tekin, 1997; Richards ve diğerleri, 1999).

Grafikte bağımlı değişkene ilişkin veriler, grafiğin “y” dikey ekseninde; bağımsız değişkene ilişkin veriler ise “x” yatay ekseninde gösterilir (Cooper, Heron ve Heward, 1987). Yatay eksen gözlem oturumları, ders saati, gün, hafta gibi değişik zaman birimlerine karşılık gelir. “x” ekseninde yer alan her bir oturuma karşılık gelen davranış oluşum yüzdesinin, “y” ekseni üzerindeki değeri işaretlenerek grafik oluşturulur (Cooper, Heron ve Heward, 1987). Bu araştırmada, öğretmen ödüllendirmeleriyle ilgili grafikte “x” ekseninde, öğretmenlerin ürettikleri betimlemeden ve betimleyerek ödüllendirme davranışlarının sayısı ve “y” ekseninde ise oturumlar gösterilmiştir. Öğrencilerin ders dışı etkinlikte bulunma davranışlarıyla ilgili grafikte “y” ekseninde, öğrencilerin ders dışı etkinlikte bulunma davranışlarının düzeyi ve “x” ekseninde ise oturumlar gösterilmiştir.

Grafikte yatay eksene dik çizilen çizgiler, araştırmanın evrelerini (başlama düzeyi, uygulama, izleme gibi) birbirinden ayırmada kullanılır. Her bir evrenin

özelliğini gösteren başlama düzeyi, öğretim sonu, izleme gibi evre kodları bulunur (Tawney ve Gast, 1984; Kırcaali İftar ve Tekin, 1997; Richards ve diğerleri, 1999).

3.1.3.2. Denekler Arası Çoklu Yoklama Deseninde Grafiğin Yorumu

Denekler arası çoklu yoklama deseninde grafiksel analiz yapabilmek için, çizgi grafiği kullanılır. Grafiğin düşey ekseni bağımlı değişkenin niceliksel değerini, yatay eksen ise, uygulamanın zaman boyutunu gösterir (Tawney ve Gast, 1984; Cooper ve diğ., 1987; Richards ve diğerleri, 1999).

Tüm tek denekli desenlerde olduğu gibi grafiklerden elde edilen verilerin birleştirilmesi ile ortaya çıkan veri yolları, eğim ve düzey olarak yorumlanır (Tawney ve Gast, 1984). Çoklu yoklama deseninde grafikte başlama düzeyi ile sağaltım evresinde oluşan eğriler, yatay eksene uzaklıkları ve eğrilerin yönü ve eğimi bakımından karşılaştırılarak sağaltımın etkililiği belirlenir (Murphy ve Bryan, 1980; Cooper, Heron ve Heward, 1987). Tüm durumlarda hedef davranışta ancak sağaltım uygulandığında ilerleme kaydediliyorsa, sağaltım uygulanmadan önceki başlama düzeyi ve yoklama verileri sabit kalıyorsa, bu durum uygulanan sağaltımın etkili olduğunu gösterir. Grafikte, sağaltım uygulandığında başlama düzeyine göre bir değişiklik olmadan aynı veriler elde ediliyorsa, bu durum uygulanan sağaltımın etkili olmadığını gösterir. Sağaltım uygulandığında davranışta değişme olmakla birlikte, başlama düzeyi ve yoklama ölçümleri sonucunda elde edilen verilerde de değişme gözleniyorsa, deney kontrolünün iyi sağlanmadığını veya başlama düzeyi ölçümlerinin uygulanan sağaltımdan etkilendiğini gösterir (Horner ve Bear, 1978; Murphy ve Brayn, 1980; Tawney ve Gast, 1984).

Bu araştırmada, DDD’lığın öğretmenlerin ödüllendirme davranışlarının artırılmasına ve öğrencilerin ders dışı etkinlikte bulunma davranışlarının azaltılmasına yol açıp açmadığını değerlendirmek için başlama düzeyi ve sağaltım uygulaması ile elde edilen veri yollarının hem düzeyindeki ve hem de eğimindeki değişiklikler yorumlanmıştır. Araştırmada sağaltım evresindeki veri noktalarının düzeyi ve yönü başlama düzeyindeki eğriden, yoklama verilerinden ve yatay

eksenden uzaklaşması, bağımsız değişkenin, yani DDD’lığın, öğretmen ödüllendirme davranışlarının artırılmasında etkili olduğu şeklinde yorumlanmıştır. Araştırmada sağaltım evresindeki veri noktalarının düzeyi ve yönünün başlama düzeyindeki eğriden, yoklama verilerinden uzaklaşması ve yatay eksene yakınlaşması, bağımsız değişkenin, yani DDD’lığın, öğrencilerin ders dışı etkinlikte bulunma davranışlarının azaltılmasında etkili olduğu şeklinde yorumlanmıştır. Çoklu yoklama desenine göre araştırmada, bir denekle sağaltım yapılırken, diğer deneklerde başlama düzeyi ve yoklama verileri toplanmıştır. Başlama düzeyi ve yoklama verileri sağaltım yapılmadığında değişmiyor, sadece DDD başladıktan sonra deneklerin hedef davranışlarında azalma kaydediliyorsa, bağımsız değişkenin, yani DDD’lığın etkili olduğu şeklinde yorumlanmıştır.